Tíminn - 06.06.1982, Blaðsíða 22

SUNNUDAGUR 6. JÚNÍ 1982
á bókamarkaði

1R0ZEI
Ronald Firbank
Valmoutli
jrklOlltcrNovck
Slawomir Mrozck:
Striptease, Tango, Vatzlav
Grove Press Inc. 1981
■ Pólverjar hafa á öldinni öðlast mikla
frægð fyrir leikhús og hér hafa Banda-
rikjamenn tekið saman í eina og hand-
hæga bók þrjú þekktustu leikrit frægasta
Ieikskálds Pólverja um þessar mundir,
Mrozek. Vatzlav var raunar sýnt í
Menntaskólanum við Hamrahlið i fyrra,
Tangó mun hafa verið sýndur fyrir þó
nokkrum árum. Mrozek er ekki ein-
vörðungu frægt leikskáld i Póllandi,
leikir hans hafa mjög alþjóðlega skír-
skotun - sagt hefur það verið að Mrozek
fjalli um tuttugustu öldina, eða manninn
á tuttugustu öldinni, án þess að missa
sjónar á hinum eldfornu eðlisþáttum
hans. Leikrit hans eru að vissu leyti
framúrstefnuleikrit, uppbygging þeirra,
form og framvinda er öldungis ekki eins
og við cigum að venjast úr stofudram-
anu en þau eru afar mögnuð og láta
væntanlega ekki marga ósnortna um þau
vandamái - siðferðisleg, pólitísk - sem
Mrozek tekur fyrir. Leikirnir eru allir
kómedíur á yfirborði, en undir er stutt i
harmleikinn.
Ronald Firbank:
Valmouth and Olher Novels
Penguin Modern Classics 1982
■ Nei, það er vissulega langt frá þvi að
Ronald Firbank sé þekktasti rithöfund-
ur heims. Rétt’upp hönd sem kannast við
hann. En hann er kominn hér i safn
mörgæsarinnar yfir klassískar bók-
menntir þessarar aldar (vel að merkja:
eru litlu pappirskiljurnar alveg að detta
upp fyrir? Við þekkjum Papermac og
Picador, nú er sjálfur Penguin óðum að
stækka brotið). Firbank (1886-1926) var
barn sins tíma, hann var estetiker,
nervus, hefur ábyggilega gengið vand-
lega til fara og lýsti í bókum ólgandi
bömmerum borgarastéttarinnar undir
finu yfirborðinu, borgarastéttarinnar og
yfirstéttarinnar, einnig þess liðs sem í
kringum þær tvær hrærist. Negrastrák-
ar, lafðir á jagúarskinnsófa.. Stíllinn er
impressjóniskur, næstum súrrealiskur,
litrfkur, fantastiskur, og þar fram eftir
götunum, vel þess virði að kynna sér.
Hér eru sögurnar Valmouth, Prancing
Nigger og Concerning the Eccentricities
of Cardinal Pirelli, allar stuttar.
■ Bók eftir suður-
afriskan rithöfund
hefur vakið athygli
i hinum ensku-
mælandi heimi upp
á síðkastið: Wait-
ing for the Barbari-
ans eftir J.M. Coet-
zee. Eftirtektar-
verð pólitísk dæmi-
saga, einnig vel
skrifuð og upp
byggð skáldsaga.
Sögumaður í þess-
ari fremur stuttu
bók (156 blaðsið-
ur) en nafnlaus
embættismaður,
roskinn nokkuð, sem stjórnar
i litlum, daufum og rykugum
bæ á útjaðri heimsveldis.
Innrás villimanna stendur fyrir
dyrum, eða þau skilaboð fær
sögumaður alltént frá höfuð-
borginni og stjórnendum þar,
og hersveitir eru sendar á
vettvang. Engin orrusta á sér
stað. í staðinn láta yfirheyrslu-
og pyntingameistararnir hend-
ur standa fram úr ermum, leita
uppi þá sem. eru sekir um að
óttast þá og pynta til sagna um
hvaðeina sem pyntingameist-
urunum dettur i hug að krefja
þá um. Að lokum er embættis-
■ J. M. Coetzee hefur skrifað pólitíska dæmi-
sögu en einnig athyglisvert bókmenntaverk....
J. M.COETZEE
WAITING FORTHE
BARBARIANS
nýlega í samtali við blaðamann
bandaríska fréttaritsins News-
week. „Mig langaði til að
skapa heim og persónur sem
ekki má þekkja af núverandi
aðstæðum. En fólk sem þekkir
Suður-Afríku kannast áreiðan-
Iega við sitt af hverju.“ J>ar á
hann sennilega ekki síst við
pyntingamar sem yfirvöld í
hinu ónefnda heimsveldi
beita óspart og af vísindalegri
nákvæmni.
Hlédrægur maður, var sagt,
hann heldur sig aðallega i
háskólanum eða á heimili
sinu, fer litið út. „Ég kann vel
við mig á bókasöfnum, siður i
kennslustofu," segir hann.
Hann er fæddur og uppalinn i
Cape Town en menntaður í
Bandaríkjunum, hann tók
doktorspróf í bókmenntum
frá Texas-háskóla og kenndi
um hríð við háskólann i
Buffalo. Einnig hefur hann
gráðu í stærðfræði.
Erfítt
leiðin-
og
legt að skrifa
Það er á morgnana sem
Coetzee skrifar bækur sínar,
en hann viðurkennir fúslega að
honum finnist leiðinlegt og
Sársaukinn
PHILÍP EVANS
9
AH the tocte wwá fi^urtn tot d»* grzstv
tftdttrfwg th« Ml Rot»d örw*
Phílip Evans:
Worid Cup ’82
Knighl Books / Hoddcr & Stoughton
1982
■ Heimsmeistarakeppnin í knatt-
spyrnu er hér til umfjöllunar á skýran og
greinagóðan hátt, Philip Evans hefur
tekið bókina saman en hann mun vera
þekktur iþróttafréttamaður i sinu heim-
alandi, Englandi. Og nú eru Englend-
ingar loksins mcð á nýjan lcik og þá geta
enskir tekið heimsmeistarakeppnina
alvarlega eftir tólf erfið ár. Hér eru upp-
lýsingar um fyrri hcimsmeistarakeppnir,
um þau lið sem i sumar munu leiða
saman hesta sina, hverjir skipa þau (get-
gátur Evans þar eð bókin fór auðvitað i
prentun áður en endanleg skipan komst
á liðin), hvar verður leikið og svo fram-
vegis. Einnig ýmiss konar talnarunur og
staðrcyndir um keppnina fyrr og nú.
Ekki mikið meira um bókina að segja,
hún er aðgengileg og góð fyrir fótbolta-
frik...
'rmmmiY sumssts m splínvid
Novtc mwcKí’- cosMOPOum
Lisa AIiIht
Lisa Alther:
Original Sins
Penguin 1982
■ Hún Lisa fæddist i Tennessee árið
1944 og vakti fyrst á sér athygli fyrir rit-
störf er skáldsagan Kinflicks var gefin út
1976 en sú fékk afar mikið iof, meðal
annars frá Dóris Lessing ef einhver vill
taka mark á henni. Og nú er þessi ný-
komin út(eða jæja, hún kom í fyrra) og
var einnig prisuð rækilega yfir meðal-
lagi. Hér er aksjón, drama og spenna,
allt i einni bók, og þar að auki sterklega
dregin lýsing á bandarísku samfélagi, lit-
irnir eru sterkir, skærir og eftirtektar-
verðir. Hér fylgir hún fimm vinum gegn-
um siðustu áratugi og þeir vesenast eitt-
hvað - kvennahreyfingin er áberandi,
mannréttindahreyfing, pælingar um
afturhvarf til náttúrunnar og svo fram-
vegis. Bókin ku vera fyndin, bragðsterk
og vel upp byggð, stillinn skemmtilegur.
Á bókarkápu segir að hún fjalli um
timann þegar Bandarikjamenn trúðu á
guð, trygglyndi og fánann. Umfram allt
fánann.
sannleikur99
Höfundur frá S-Afríku
vekur mikla athygli
Bækurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókaverslun Sigflisar
Eymundssonar. Tekið skal fram að um kynningar er að ræóa en
öngva ritdóma.
maðurinn sjálfur handtekinn
og pyntaður vegna þess að
hann hefur sýnt „villimönn-
um“ mannúð sem túlkað er
sem landráð. Ofsóknarbrjálað
ríkið stendur afhjúpað, það er
sinn eigin óvinur.
Coetzee er sem fyrr segir
suður-afriskt. Þó fer aldrei
milli mála að höfundur vill láta
bókina vera lausa bæði við stað
og tíma, sem sé pólitísk
dæmisaga., En til hvers að lesa
heila bók, þó stutt sé, þegar
Pogo hefur sagt þetta i einni
setningu: „Við höfum hitt
óvininn og hann er við“? Jú,
bókin er meira. Coetzee er
umfram allt að segja sögu og
saga hans er afar dramatísk.
Hlýja gamla embættismanns-
ins í garð ungrar villimanna-
stúlku, en fætur hennar hafa
verið brotnir af þýi yfirvalda,
er mjög fallega lýst, tekur bæði
á sig mynd Lólitukomplex og
sektarkenndar heimsveldis i
garð þeirra sem það kúgar.
Ferðin sem hann tekst á
hendur með hana inn í
óvinalandið er þungamiðja
bókarinnar - i senn yfir-
skilvitleg og nákvæmlega
raunsönn. Kurteislegar kveðj-
ur þeirra þykja frábærlega á
blað settar.
Hugarfar
pyntinga
meistaranna
Coetzee beinir athyglinni
mjög að hugarfari þess sem
pyntar og hins sem er
pyntaður. „Sársaukinn er
sannleikur, allt annað er vafa
undirorpið,“ segir embættism-
aðurinn eftir að pyntingameist-
arinn hefur lýst fyrir honum
hvaða aðferðum hann beitti.
Fyrst tekur hann við lygum,
beitir þrýstingi og fær meiri
lygar, beitir þá fullum
þrýstingi og fær sannleikann.
Er embættismaðurinn verður
sjálfur fyrir þessum þrýstingi
veltir hann fyrir sér „hversu
mikinn sársauka feitlaginn,
gamall maður geti þolað i
nafni sérvitringlegra hug-
mynda sinna um það hvemig
heimsveldið ætti að haga sér?“
Unihveffið sem embættis
maðurinn hrærist í eru tvenns
konar. Annaðhvort litil svæði,
innilokuð einhvers staðar, eða
víðar sléttur, sem gætu falið
hættulegar gildrur. Coetzee
tekst, segja gagnrýnendur, að
viðhalda gífurlegri spennu
milli andstæðna i bók sinni
sem margir hafa orðið til að
telja meiri háttar listaverk.
Coetzee er 42 ára gamall,
feiminn maður og hlédrægur,
kennir við háskólann í Cape
Town, Suður-Afriku. Hann á
i erfiðleikum að bregðast við
þeim miklu vinsældum sem
„Beðið eftir villimönnum"
hefur hlotnast um víða verölds.
Sögusviðið
ógreinilegt
Hann er i erfiðri aðstöðu
pólitiskt líkt og flestir
suður-afriskir höfundar. í
fyrsta lagi elskar hann land sitt
og þjóð, í öðru lagi fyrir lítur
hann pólitískt kerfi þess.
Persónuleg togstreita hans
sjálfs hefur fengið útrás i
skáldsögum hans en „Villim-
ennirnir“ eru þriðja bók hans.
Á undan komu „Dusklands“
og „In the Heart of the
Country" en sögusvið beggja
er greinilega Suður-Afrika og
ekkert farið i felur með það. í
nýju bókinni er sögusviðið
ekki greinilegt þó auðvitað
byggi hann á suður-afriskum
aðstæðum.
„í bókinni alhæfi ég burt frá
Suður-Afriku", sagði hann
erfitt að skrifa. Það tók hann
tvö ár að klára þessar 156
blaðsíður af „Villimönnum“
en það telur hann alltof mikið.
„Það kemur sú stund að ég
verð drepleiður á bókinni sem
ég er að skrifa,“ segir hann.
„Þá get ég ekki fínpússað hana
betur, þá verð ég að fleygja
henni frá mér, þó svo að ég
efist um giidi hennar..."
Þeir eru ekki margir aðrir
sem efast. „Villimennirnir”
hlutu feikna athygli i Suður-
Afriku og i öðrum löndum er
Coetzee likt við Franz Kafka,
George Orwell og Albert
Camus. Hann er þegar kominn
i fremstu röð suður-afriskra
rithöfunda, ásamt Alan Paton
og Nadine Gordimer. Virtustu
bókmenntaverðlaun S-Afriku
hefur Coetzee hlotið fyrir tvær
síðustu bækur sinar og
„Villimennimir“ hafa fengið
ýmis verðlaun í Evrópu og
Bandaríkjunum. Margir aðilar
hafa hug á að kvikmynda
bókina. Er Coetzee var
spurður hvort hann væri ekki
ánægður með viðtökumar
varð hann feiminn. „Ja, það er
ágætt að fólki finnst bókin
góð,“ sagði hann.
Svo yppti hann öxlum.
ij þýddi og endursagði.