Tíminn - 16.06.1982, Qupperneq 8

8
MIÐVIKUDAGUR 16. JÚNÍ 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans:
lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Heíður Helgadóttir.lngólfur
Hannesson (iþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrímsson, Kristín
Leifsdóttír, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarklr:
Flosl Kristjánsson, Krlstin Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrlfstofur og auglysingar: Slðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð 1 lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuðl: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
I leikhúsi
er athvarf
allra lista
eftir Ingvar Gíslason, menntamálaráðherra
F riðargöngurnar
■ Það var tvímælalaust tímabær viðvörun hjá
Helmut Schmidt kanslara Vestur-Þýzkalands, í
ræðu, sem hann flutti á afvopnunarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna í fyrradag, að ekki mætti
misskilja friðarhreyfingarnar, sem risið hafa upp
síðustu misserin jafnt austanhafs og vestan, né
friðargöngurnar, sem farnar væru á vegum þeirra.
Helmut Schmidt sagði, að friðarhreyfingarnar væru
sprottnar af ótta almennings við að mannkyninu yrði
tortímt í kjarnorkustríði. Almenningur í lýðfrjálsum
löndum sætti sig ekki eingöngu við viðræður um
takmörkun kjarnavopna, heldur krefðist árangurs.
„Fólkið í löndum okkar“, sagði kanslarinn, „mun ekki
líða það að afvopnunarviðræður dragist á langinn og
skili ekki neinu.“
Að verulegu leyti rekja þessar hreyfingar rætur til
glannalegra ummæla Reagans forseta og helztu
ráðgjafa hans þess efnis, að Bandaríkin yrðu að
tryggja sér algera yfirburði áður en sezt er að
samningaborði. Þessi ummæli, ásamt tillögum, sem
lagðar hafa verið fram á Bandaríkjaþingi af
ríkisstjórninni, hafa þótt benda til þess, að nýtt
vígbúnaðarkapphlaup væri að hefjast. Eins og Gunnar
Thoroddsen forsætisráðherra lét ummælt á leiðtoga-
fundi Atlantshafsbandalagsins, þá sýnir sagan, að
aukning vígbúnaðareykur að jafnaði líkur á styrjöld.
Það má segja Reagan forseta til lofs, að hann hefur
þegar tekið nokkurt tillit til hins öfluga alþýðuvilja,
sem friðargöngurnar hafa borið vott um, og því horfið
frá þeirri stefnu að draga viðræður um niðurskurð
kjarnavopna þangað til, að Bandaríkin hefðu tryggt
sér ótvíræða yfirburði. Vegna þessarar stefnubreyt-
ingar munu hefjast í Genf 29. þ.m. viðræður um
niðurskurð langdrægra kjarnavopna, en þegar eru
hafnar viðræður um takmörkun meðaldrægra kjarna-
vopna.
Almenningur lætur sér hins vegar ekki nægja, að
viðræður hefjist, heldur vill hann fá tryggingu fyrir
þvf, að þær verði ekki dregnar á langinn.
Það er af þessum ástæðum sem friðarhreyfingarnar
halda áfram að eflast. Almenningur krefst meira en
viðræðna. Um það vitnar bezt friðarfundurinn, sem
haldinn var í New York á laugardaginn var, en hann
varð fjölmennasti fundur, sem haldinn hefur verið í
Bandaríkjunum. Fundurinn varð öflugur stuðningur
við þá stefnu, sem kennd er við öldungadeildarmenn-
ina Kennedy og Hatfield, en hún felur það í sér, að
bæði risaveldin hætti þegar allri framleiðslu kjarna-
vopna og semji síðan um niðurskurð þeirra, sem fyr-
ir eru.
Þessari tillögu hefur verið mætt með þeirri mótbáru,
að Rússar hafi nú yfirburði. Þessari röksemd hefur
verið andmælt af færustu mönnum, m.a. tveimur
fyrrverandi varnarmálaráðherrum Bandaríkjanna.
Annars mun slíkur samanburður erfiður, en það eitt
er víst, að bæði ráða risaveldin yfir nægilega miklum
kjarnavopnum til þess að tortíma hvort öðru, ef til
kjarnorkustyrjaldar kemur.
Krafan á hendur báðum risaveldunum um að stöðva
framleiðslu kjarnavopna mun halda áfram að fá aukið
fylgi. Án þeirrar undirstöðu er vonlítið, að
viðræðurnar beri árangur. A.m.k. bendir fengin
reynsla til þess. þ.p
■ Leiklistarþing Norðurlanda hófst i
Reykjavík 3. þ.m. og stóð um það bil
vikutima með fjölbreyttri dagskrá,
umræðufundum, námskeiðshaldi og
kynningu á islenskum málum, fyrst og
fremst listmenningu þjóðarínnar. Þingið
sóttu um 150 manns hvaðanæva af
Norðurlöndum. í fundarbyrjun fyrsta
þingdaginn ávarpaði Ingvar Gislason,
menntamálaráðherra, þingið, og fer hér
á eftir hluti af ræðu hans.
Svipað þjóðfélag -
sömu vandamál.
Á íslandi er svipað þjóðfélag eins og
gengur og gerist á Norðurlöndum. Hér
er að finna sömu vandamál og sömu
umræðuefni manna á meðal í öllum
höfuðatriðum. Á þessu þingi hittast
fulltrúar þjóðanna sem jafningjar að
þessu leyti. Hins vegar er aldrei hægt að
þurrka út þjóðernislegan mun hinna
norrænu þjóða né gera lítið úr þeim
félagslegu andstæðum, sem finna má i
þessum löndum, hverju um sig. Svo er
guði fyrir að þakka að þjóðemisvitund
er enn vakandi og virkt afl í lífi hverrar
þjóðar. Og félagslegar andstæður eru
ekki óskorað af hinu illa. Átök og
andstæður er lífið sjálft, uppspretta
hugsunar og athafna. Áf sjálfu leiðir að
hver þjóð verður að ávaxta eigin
menningararfleifð og viðhalda þjóðleg-
um einkennum sínum. Ég vil í þessu
sambandi leggja áherslu á þjóðleg
einkenni og menningararf smáþjóða og
minnihlutahópa, sem svo mikið er af í
norrænu samfélagi eða innan ríkisheilda
á Norðurlöndum. Smáþjóðir og minni-
hlutahópar eiga pólitískan og menn-
ingarlegan rétt, sem ber að virða.
En þrátt fyrir þessa áminningu
hittumst við hér sem jafningjar og tölum
saman á þeim grundvelli.
Þegar rætt er um menningarpólitík
held ég að vandamál allra Norðurlanda
séu svipuð í eðli sínu. Áleitnasta
vandamálið er spurningin um peninga:
Hvað er hægt að útvega mikið fé til
menningarmála?
Það er miklu minni vandi að finna leið
til að eyða því fé, sem fæst. Fróðlegt
væri að geta gert grein fyrir hagtölum
menningarmála í hverju landi um sig og
átta sig á, hver þróunin er í þeim efnum,
t.d. hvort um sé að ræða raun-aukningu
fjármagns, sem fer til menningarmála,
eða hvort samdráttur á sér stað á þessu
sviði, ellegar hvort menn standa í stað.
Ég hef grun um að hér sé um mjög flókið
mál að ræða og ekki auðvelt að átta sig
á þróuninni án ýtarlegrar athugunar.
Hvað ísland varðar hefur aldrei verið
gerð hagfræðileg úttekt á þróun fjár-
framlaga til menningarmála. Hins vegar
er nú unnið að slíkri úttekt til þess að
komast að því, hvér sé hlutur menn-
ingarmála í islenskum þjóðarbúskap í
dag og hvernig þessi mál hafa þróast
undanfarin 35-40 ár. Ef vel tekst til getur
könnun af þessu tagi orðið mikilvægt
framlag varðandi stefnumótun í menn-
ingarmálum.
menningarmál ^ ^
BOLÍVAR
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
og RAJATABLA:
BOLIVAR eftir Jóse Antonio Rial.
Tónlist:
Juan Carlos Núnez
Leikmynd og búningar:
Silvianes Vallejo.
Lýsing og leikstjóra:
Carlos Ciménez.
Spánverja, var til að mynda Colombia,
Ecuador, Panama, Peru, Venezuela og
Bolivía.
í leikskrá er þessu lýst m.a. með
svofelldum orðum:
„Hann molaði sundur heim, sem
Spánn hafði uppgötvað og innlimað i
Evrópu (með valdi, en einnig með
fortölum og jafnvel með nokkru sam-
viskubiti), og gerði sér ekki ljóst fyrr en
á dánarbeði sínu, að þessi mikli og
göfugi draumur hans hafði ekki annað i
för með sér en ringulreið.
Hann gerði sér grein fyrir því, að
draumurinn hafði verið svikinn, allt frá
þvi hann komst i snertingu við
raunverulegt eðli mannsins, sem ávallt
ris öndvert gegn hugdettum hugmynda-
fræðinga.
Það er um þetta, sem helgileikurinn
Rajatabla
og Bolivar
Nú stendur Listahátíð með blóma,
bæði hér fyrir Sunnan og eins fyrir
Norðan, þótt illa horfi í öðrum greinum
atvinnulífsins.
Meðal áhugaverðustu viðburða þess-
arar hátiðar, er án efa heimsókn
Rajatabla-leikhússins frá Venezuela,
þvi það er beinlinis lífsnauðsyn fyrir
íslenska leikhúsið að fá öðru hverju
gesti, bæði fyrir þá sem standa uppi á
sviði á prófastlaunum, og eins fyrir
okkur frammi i sal. Leikhús þarf
nefnilega fleiri aðdrætti en ný leikrit og
nýja leikara úr heimavistarskóla íslend-
inga fyrir leiklist. Við verðum að
kynnast erlendri þróun, aðferðum og
yfirbragði heimslistarinnar.
Nú e'r það einu sinni svo með
heimsfrægðina og Listahátið, að það er
nú vægast sagt ákaflega sjaldan, sem
maður kannast við það heimsfræga fólk
er kemur hingað til að ganga á stultum,
spila eða syngja. Nema auðvitað hann
Pavarotti. Hann þekkja nú allir.
Rajatabla kom hingað með leikverkið
Bólivar, sem er svona Inuk þeirra í
Venezuela, en það fjallar um vanda
þeirra manna, sem eru duglegri að afla
valda, en að stjórna. Uppistaðan er
frelsishetja Suður-Ameríku, Símon
Bólivar (1783-1830). Hann var stjórn-
málamaður og hermaður og meðal landa
er hann frelsaði í striði undan stjórn