Tíminn - 15.07.1982, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 15. JÚLÍ 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvæmdastjóri: Glsli Sigur&sson. Auglýsingastjórl: Stelngrimur Gislason.
Skrifstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrel&slustjórl: Slgur&ur Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarlnsson, Elfas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristlnn Hallgrlmsson. Umsjónarma&ur Helgar-
Timans: lllugl Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttlr, Atll Magnússon,
Bjarghlldur Stefánsdóttlr, Fri&rlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttlr.lngóltur Hannes-
son (fþróttlr), Jónas Gu&mundsson, Krlstln Leifsdóttlr, Slgurjón Valdimarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Utlltstelknun: Gunnar Traustl Gu&björnsson.
Ljósmyndlr: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elln Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson,
Kristln Þorbjarnardóttlr, Marla Anna Þorstelnsdóttlr.
Rltstjórn, skrlfstofur og auglýslngar: Si&umúla 15, Reykjavik. Slml: 86300.
Auglýslngaslmi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
Ver& I iausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 120.00.
Setning: Tæknldeild Timans. Prontun: Bla&aprent hf.
FRIÐUR Á
JÖRÐU
eftir dr. Gunnar Kristjánsson, Reynivöllum
Embættismenn
bornir ösæmi-
legum sökum
■ Morgunblaðið unir því illa, að hin nýja
utanríkisstefna Sjálfstæðisflokksins, að blanda saman
viðskiptum og stjórnmálum, hefur fengið litlar eða
nánast sagt engar undirtektir hjá þjóðinni. Bersýni-
lega er meginþorri óbreyttra kjósenda Sjálfstæðis-
flokksins fylgjandi þeirri stefnu Bjarna Benediktsson-
ar og Ólafs Thors að ekki eigi að blanda saman
viðskiptum og stjórnmálum.
Þetta er skoðun þeirra forustumanna Sjálfstæðis-
flokksins, sem sæti eiga í ríkisstjórn. Þetta er
undantekningarlaust skoðun þeirra fylgismanna Sjálf-
stæðisflokksins, sem eitthvað fást við utanríkisverzl-
un. Eins og oft áður eru það ömurleg örlög
Sjálfstæðisflokksins, að lítil klíka, sem ræður yfir
Morgunblaðinu, hefur fengið aðstöðu til að sveigja
stefnu aðalforráðamanna flokksins til fylgis við
sérsjónarmið sín.
Þess munu fá dæmi, að blað hafi beðið jafn
ótvíræðan ósigur og Morgunblaðið í skrifum um nýja
samninginn við Sovétríkin. Gleggsta dæmið um það
er afstaða Alþýðuflokksins. Forustumenn hans töldu
nauðsynlegt að birta sérstaka yfirlýsingu til þess að
koma í veg fyrir að þeir væru taldir skoðanabræður
Morgunblaðsins varðandi samninginn.
Að vissu leyti er samt rétt að þakka Mbl. þessar
umræður. Þær hafa leitt í ljós, að allar ásakanir um
að samningurinn geti verið íslendingum eitthvað
skaðlegur, eru fullkomlega úr lausu lofti gripnar. Þær
hafa upplýst, að íslendingar hafa hér farið í slóð
margra annarra þjóða, sem hafa gert svipaðan
samning til að treysta viðskiptin við Sovétríkin, án
nokkurra pólitískra skuldbindinga. Umræðurnar hafa
sýnt, að vel hefur verið haldið á þessum málum af
hálfu íslendinga og því eiga þeir menn, sem hér voru
forsvarsmenn þeirra, allt annað skilið en brigzlyrði.
Þótt Morgunblaðið hafi oft talað af sér í þessari
deilu, eru þær getsakir verstar, sem var að finna í
forustugrein blaðsins 1. þ.m., en þar sagði á þessa leið:
„Þá þegar, haustið 1981, tóku íslenzku samninga-
nefndarmennirnir, fulltrúar útflytjenda og embættis-
menn undir forustu ráðuneytisstjórans í viðskiptaráðu-
neytinu, að sér að reka það erindi fyrir Sovétmenn
hér á landi, að þeir fái umbeðinn samning um,
efnahagssamvinnu. “
Hér er því dróttað að viðkomandi embættismönn-
um og fulltrúum útflytjenda, að þeir hafi misnotað
aðstöðu sína til erindarekstrar fyrir Sovétríkin og það
á þann hátt, að það væri óhagstætt fyrir íslendinga,
eins og fram kemur í öðrum skrifum blaðsins.
Það er að vísu ekkert óvenjulegt, að slíkar getsagnir
sé að finna í Morgunblaðinu og Þjóðviljanum í garð
stjórnmálamanna, en sem betur fer er það fátítt, að
þannig sé ráðizt á embættismenn og fulltrúa samtaka,
sem vinna að samningum fyrir ísland.
Eftir að öll kurl eru til grafar komin og öll æsiskrif
Morgunblaðsins eru hrunin til grunna, á Morgunblað-
ið ekkinema einn heiðarlegan leik til að bæta fyrir
þessar ógeðfelldu aðdróttanir. Hann er sá, að játa
ytirsjón sína og biðja þessa menn afsökunar. Það
myndi bæta hlut Morgunblaðsins og draga nokkuð úr
ósigri þess. Þ.Þ.
■ Ekkert hugtak í orðaforða kirkj-
unnar er eins lýsandi fyrir hlutverk
hennar og hugtakið friður. Hvort sem
litið er fram eða aftur í tímann frá
sjónarhóli frumkirkjunnar blasir við
hugtakið friður: friður við Guð, friður í
sál og friður við náungana, friður á
samfélaginu og friður á jörðu. Boð-,
skapur kirkjunnar frá upphafi var
boðskapur um frið. Það er þvi von að
menn spyrji, hvers vegna þær þjóðir,
sem talist hafa kristnar hafi oft á tíðum
flutt svo lítinn frið með sér þangað, sem
leið áhrifa þeirra lá.
Það er auðvelt að lýsa yfir vilja til
friðar og tala í almennum orðum um
friðsamlega sambúð ríkja. Kirkjan
hefur óneitanlega oft fallið í þessa
gryfju. En fyrr eða síðar kemur að þvi,
að sá sem vill frið i raun og veru verður
að blanda sér inn í hinn pólitíska
veruleika. - Þar með er ekki sagt, að
afstaða hans þurfi að mótast af viðhorfi
stjórnmálaflokka. - Þetta þekkja
evrópskar kirkjur býsna vel frá timum
nazismans, þegar það kostaði eitthvað,
stundum líf manna, að boða „fagnaðar-
erindi friðarins“ (Ef. 6:15) i heiminum.
En um hvað snýst þá málefni friðarins
á yfirstandandi tíma? Hvers vegna eru
menn greinilega svo uppteknir af
umræðunni um frið og hví gefa alþjóðleg
kirkjusamtök út hverja yfirlýsinguna á
fætur annarri um málefni friðar og
afvopnunar? Ýmsar alþjóðlegar ráð-
stefnur um frið og afvopnun fara fram
þessi misserin og ber þar hæst afvopn-
unarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna,
sem nú stendur yfir, minna má á
afvopnunarviðræður risaveldanna i
Genf sem nú standa yfir og fyrirhugaðan
fund æðstu manna um sama málefni.
Þannig mætti lengi telja. Sú mikla
almenna umræða um frið og afvopnun,
sem fram hefur farið á vesturlöndum
undanfarið hefur vart farið framhjá
neinum. En um hvað snýst málið?
{ stuttu máli sagt er það vitund fólks
um geigvænlegan vígbúnað og þá fyrst
og fremst kjamorkuvigbúnað sem hefur
knúið það til þess að opna umræðuna
um þennan mesta vágest mannkynsins
einu sinni enn. En það er ekki eingöngu
umræðan um kjamorkuvigbúnað og
ýmsar hliðar hans bæði siðferðislegar og
herfræðilegar, sem mönnum hefur leikið
hugur á að fjalla um heldur einnig allur
sá kostnaður, sem rennur til þess að
hlaða upp vopnum víðs vegar um
heiminn, beinn og óbeinn. Hvernig
tengist vaxandi hungur i heiminum,
vaxandi atvinnuleysi og gifurleg mann-
réttindabrot viðs vegar um heiminn
hinni miklu aukningu á vígbúnaði? í
stuttu máli sagt snýst málið um hina
einföldu spumingu, sem einn þekktasti
s^órnmálamaður í bandaríska þinginu
orðaði þannig: „Hvað emm við í raun
og vem að gera við lif okkar og.
lífsskilyrði?"
Tilefni hinnar nýju um-
ræðu um frið og afvopnun
Tilefnið, sem hratt hinum nýju
friðarhreyfingum af stað og allri þeirri
umræðu, sem á eftir fór var ákvörðun
utanríkisráðherrafundar Atlantshafs-
bandalagsins 12. des. ‘79 um endumýjun
kjamorkuvigbúnaðar i V.-Evrópu.
Endumýjunin á að hefjast síðla árs
1983 og er ætlunin að setja upp 572 nýjart
.meðaldrægar eldflaugar, sem geta borið
kjamorkuvopn. Hér er um að ræða 108
eldflaugar af gerðinni Pershing II, sem
eiga að leysa af hólmi eldri gerðir
svipaðra eldflauga, þessar flaugar verða
allar settar upp í V.-Þýskalandi. Flaugar
þessar era fullkomnustu eldflaugar, sem
til era, búnar stýribúnaði, ^em gerir
þeim kleift að hæfa skotmark i allt að
2000 km fjarlægð með ótrúlegri ná-
kvæmni, þar sem skeikun nemur
aðeins um 45 m. Þær fljúga með 20
þúsund km hraða á klst og era því aðeins
um 6-7 mín. á leið sinni til Moskvu. Þær
era útbúnar tvenns konar kjamaoddum,
önnur gerðin springur skammt fyrir ofan
yfirborð jarðar en hin getur grafið sig
djúpt niður í jörðina áður en hún
springur, henni er ætlað að granda
niðurgröfnum eldflaugabyrgjum and-
stæðingsins.
Hin gerðin af flaugum era hinar
svokölluðu stýriflaugar, sem fljúga mun
hægar eða á við venjulega farþega-
flugvél. Þær bera eina kjamorku-
sprengju. Þessar flaugar era búnar
fullkomnum stýribúnaði, sem gerir
þeim kleift að hæfa markmið sitt með
áður óþekktri nákvæmni þær geta flogið
rétt ofan við yfirborð jarðar (50 m) og
þar með utan radarsviðs andstæðingsins.
Hinn fullkomni stýribúnaður gerir þeim
kleift að fljúga sikksakk og eykur það
veralega flughæfni þeirra. Hugmyndin
er að setja þessar flaugar upp i fimm
löndum Evrópu (Ítalíu, V.-Þýskal.,
Bretlandi, Belgiu og Hollandi).
Allar era þessar flaugar í eigu
Bandarikjanna og jafnframt undir -
stjórn Bandaríkjaforseta og verður
þeim því ekki beitt nema samkvæmt
ákvörðun hans. Flaugamar bera
sprengjur, sem hafa sprengikraft á við
16 Hiroshimasprengjur. Flaugamar
verða allar settar upp á föstu landi, ýmist
á föstum eða hreyfanlegum pöllum.
Ákvörðun Atlantshafsbandalagins
byggðist á því, að talin var þörf á að
auka frúverðugleika fælingarinnar í
Evrópu. Vitneskja manna um, að
Sovétmenn hefðu hafið uppsetningu
nýrra meðaldrægra eldflauga af gerðinni
SS 20 árið 1975 ýtti einnig undir þessa
ákvörðun. Talið er að nú séu fyrir hendi
um 300 slikar flaugar í Sovétríkjunum
(ekki í bandalagsríkjum þeirra) og er
álitið, að 4 af hverjum 10 sé beint að
skotmörkum i austurátt en hinum í átt
til Evrópu. Hér er um að ræða tveggja
þrepa flaugar knúnar föstu eldsneyti,
þær hafa 3 kjamahausa og geta dregið
allt að 5000 km. Þær era allar á landi,
ljósmyndir hafa ekki verið birtar af
þessum flaugum. Sovétmenn hafa haft
meðaldrægar eldflaugar síðan 1959 og
‘61, SS 4 og SS 5 en þær era mjög
ófullkomnar.
Umræður hafa ekki farið fram milli
risaveldanna um meðaldrægar eldflaug-
ar. Saltviðræðumar hafa eingöngu
fjallað um svokölluð „strategísk“ vopn,
þ.e.a.s. langdrægar eldflaugar og önnur
vopn, sem risaveldin gætu notað i
styrjöld sin á milli.Deilt hefur verið um
réttmæti þess að reyna að ná svæðis-
bundnu hemaðarjafnvægi, t.d. jafnvægi
i vigbúnaði í Evrópu þar sem það
merkti, að Sovétríkin væra knúin til þess
að keppa að vígbúnaðarjafnvægi 1) i
Evrópu 2) gagnvart Bandaríkjunum og
3) gagnvart Kina. Þess i stað hafa margir
lagt áherslu á jafnvægi i vígbúnaði
heimsins. En „jafnvægi" getur verið
með ýmsum hætti og setur vigbúnaði
engin takmörk upp á við eins og vikið
verður að á eftir.
Umræðan um evrópuvopnin hefur
vakið menn til vitundar um þann
vígbúnað, sem fyrir hendi er i heiminum
{ Evrópu er talið að Atlantshafsbanda-
lagið hafi um 6000 kjamorkuvopn en
Varsjárbandalagið um 3500. Auk þess
hafa risaveldin mikið magn kjamorku-
vopna i sínum eigin löndum og er nú
talið, að i heiminum séu um 50 þúsund
kjamorkusprengjur eða magn, sem
nægði til þess að tortima öllu lífi á
þessari jörð mörgum sinnum (oft er
■ Friðarhreyfingar hafa staðið fyrir
mótmælafundum bæði í Vestur-Evrópu
og Bandarikjunum. Myndin hér að ofan
var tekin á fundi í Vestur-Þýskalandi.
talað um 15 sinnum). Mikil endumýjun
fer nú fram i vígbúnaði risaveldánna,
má nefna mikla þróun i kafbátum
(Trident kafbátur Bandaríkjamanna á
að geta borið 17 kjamorkusprengjur
sem hver um sig hefur óháð stýrikerfi,
stærð bátsins er um 18 þúsund tonn, hinn
nýi kafbátur Sovétmanna, Tyfoon, er
talinn vera um 25 þús. tonn). En þróun
vigbúnaðar fer fram á öllum sviðum. Og
ekki má gleyma því, að auk kjamorku-
vopna hafa hin stóra hemaðarbandalög
yfir miklu magni „venjulegra“ vopna að
ráða og hefur Varsjárbandalagið lagt
meiri áherslu á uppbyggingu sliks
vopnabúnaðar í Evrópu (t.d. með
skriðdrekum) en Atlantshafsbanda-
lagið.
Eitt deilumál í viðræðum risaveld-
anna og hemaðarbandalaganna er skil-
greining vopnanna. Frá sjónarmiði
Sovétmanna lita þeir ekki á hin nýju
meðaldrægu vopn Atlantshafsbanda-
lagsins sem „svar“ við SS 20 þar sem SS
20 er af þeirra hálfu „svar“ við FBS
(forward based system) kerfinu i
V-Evrópu. Þar er um að ræða um 600
sprengjuflugvélar, sem geta borið kjarn-
orkuvopn inn á landsvæði Sovétríkjanna
og sömuleiðis er þama um að ræða
herskip á Atlantshafi og Miðjarðarhafi.
Steftia Atlantshafsbandalagsins með
uppsetningu hinna nýju meðaldrægu
eldflauga var að styrkja stöðu sína og
hefja siðan viðræður við Sovétmenn um
afvopnun. Um þá pólitik hafa menn