Tíminn - 23.07.1982, Blaðsíða 8

8
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvæmdastjóri: Gfsli Slgur&sson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason.
Skrifstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrel&slustjórl: Slgur&ur Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarinsson, Ellas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristlnn Hallgrimsson. Umsjónarmaður Helgar-
Timans: lllugi Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghlldur Stefánsdóttlr, Frl&rlk Indri&ason, Hei&ur Helgadóttlr.lngólfur Hannes-
son (Iþróttlr), Jónas Gu&mundsson, Kristln Leifsdóttir, Slgurjón Valdimarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlltstelknun: Gunnar Trausti Gu&björnsson.
Ljósmyndir: Gu&jón Elnarsson, Gu&jón Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Marla Anna Þorsteinsdóttlr.
Rltstjórn, skrifstofur og auglýslngar: Siðumúla 15, Reykjavlk. Simi: 86300.
Auglýslngaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Ver& I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&i: kr. 120.00.
Setning: Tæknidelld Timans. Prentun: Bla&aprent hf.
Áætlunarflugid
■ Eins og vænta mátti, reynir Morgunblaðið að
vekja mikinn úlfaþyt í tilefni af því, að Steingrímur
Hermannsson samgönguráðherra hefur frá og með 1.
október veitt Arnarflugi einu leyfi til að annast
áætlunarflug til Amsterdam, Dússeldorf og Zurich.
Flugleiðir hafa einnig haft leyfi til áætlunarflugs til
Amsterdam og Dússeldorf. í mörg ár notuðu þær ekki
Amsterdamleyfið, en hófu flug þangað aftur í fyrra
yfir sumarmánuðina og gera það aftur nú. Flugleiðir
hafa aldrei flogið áætlunarflug til Zúrich.
Rök samgönguráðherra fyrir þessari ákvörðun eru
þau, að komið hafi til sögunnar óeðlileg samkeppni
milli íslenzku flugfélaganna í fluginu til Amsterdam
og Dússeldorf. Því sé sú skipting á flugleiðum, sem
nú hefur verið ákveðin, beint og óbeint til hags fyrir
bæði félögin, sem til lengdar hefðu tapað á hinni
óeðlilegu samkeppni.
Flugleiðir hafa áfram eins og áður einar leyfi til
áætlunarflugs á flugleiðum til Norðurlanda, Bret-
lands, Frakklands og Vestur-Þýzkalands, þegar
Dússeldorf er undanskilið.
Reynt hefur verið í þessu sambandi að stimpla
Steingrím Hermannsson sem sérstakan andstæðing
Flugleiða. Það sézt bezt á því, hversu fjarstætt þetta
er, að Steingrímur Hermannsson á allra manna
mestan þátt í því, að félagið hefur verið styrkt til að
halda áfram Ameríkufluginu, sem ella hefði fallið
niður að mestu eða öllu fyrir tveimur árum.
Steingrímur Hermannsson er hins vegar þeirrar
skoðunar, að það sé hollt fyrir Flugleiðir eins og önnur
stór fyrirtæki að eiga í nokkurri samkeppni og njóta
þess aðhalds, sem felst í því. Þetta hefur t.d. orðið
reynslan hjá Eimskipafélagi íslands, sem áður þótti
sjálfsagt að væri eina skipafélag íslendinga, en þarf
nú að keppa við fleiri innlend skipafélög.
Samkeppni er hins vegar því aðeins góð, að hún
leiði ekki til óheppilegra viðskiptahátta. Þegar slíkt
gerist, þykir nauðsynlegt í öllum löndum hins frjálsa
heims að beita vissum samkeppnishömlum, ýmist til
að koma í veg fyrir einokunaraðstöðu eða skaðleg
undirboð. Samgönguráðherra hefur talið nauðsynlegt
að beita slíkum hömlum nú.
Því fer hins vegar fjarri, eins og Morgunblaðið
heldur fram, að með því að félögin keppi ekki á sömu
áætlunarleiðum, sé öll samkeppni úr sögunni. Áfram
getur t.d. haldizt samkeppni um verð og þjónustu á
vissum leiðum, þótt ekki sé flogið til sama staðar.
Með rekstri tveggja flugfélaga fæst svo saman-
burður, sem ætti að geta orðið gagnlegur á margan
hátt og stuðlað að bættum rekstri og þjónustu beggja.
Morgunblaðið grípur að vanda til þess áróðurs, að
Arnarflugi séu veitt flugleyfin sökum þess, að fyrirtæki
samvinnumanna séu eignaraðilar að félaginu. Hið
rétta mun, að þessi fyrirtæki eiga innan við 20% af
hlutafénu. Flugleiðir eiga hins vegar meira en 40%,
en margir aðrir aðilar samanlagt álíka upphæð.
Til skelfingar fyrir Morgunblaðið skal það svo
upplýst, að hlutabréf í Flugleiðum, sem samvinnu-
félögin og fyrirtæki þeirra eiga, eru mun meira virði
en hlutabréfaeign þeirra í Arnarflugi. Samvinnu-
félögin eiga þannig meira undir velgengni Flugleiða
en Árnarflugs.
Þ.Þ.
IBWÚWU FÖSTUDAGUR 23. JÚLÍ 1982.
Hvert á að senda
verðbólgureikn-
inginn?
eftir Einar Frey rithöfund — lokagrein
■ Aðalorsök núverandi verðbólgu
heimsins var upphaflega mjög heimsku-
legt fyrirbæri. Það er mjög fróðlegt að
fylgjast með upphafi hennar og hinum
mismunandi verkunum um allan heim.
Hún stafar upphaflega af fjármálapóli-
tík Bandaríkjanna frá 1965. Inn í þessa
verðbólgu flækjast mörg pólitísk mál og
atburðir auk víxlverkana. Fjöldinn
tapar fjárhagslega, en risabankarnir og
einokunarkapitalistarnir græða á tá og
fingri.
Á árinu 1965 hófu bandarískir
einokunarkapitalistar stríðið í Víetnam.
Það hafði verið í undirbúningi hjá CIA
í mörg ár.
Þegar bornar eru saman ýmsar
heimildir frá þessum tímum kemur í
Ijós, að reynt var að kasta ryki í augu
fréttaritara heimsins og villa þeim sýn.
Sagnfræðilegar handbækur frá Banda-
ríkjunum um upphaf Víetnamstríðsins,
er nauðsynlegt að hafa. Einnig heimildir
frá Gunnari Myrdal, John Kenneth
Galbraith, Robert F. Kennedy, ásamt
bók Philips Agee, „Inside the Company:
CIA“, en Agee var afhoppari frá
leyniþjónustunni CIA.
Þegar þessar heimildir eru bornar
saman nákvæmlega kemur margt merki-
legt í Ijós sem mér finnst að allt hugsandi
fólk ætti að íhuga vandlega.
Ymsir málsmetandi menn í Banda-
ríkjunum telja það, að J.F Kennedy
forseti hafi verið myrtur m.a. vegna
andstöðu við að koma á stríði í Víetnam.
í augum einokunarkapitalista hafði
J.F. Kennedy mjög slæma fortíð. Hann
hafði, sem forseti Bandaríkjanna, bann-
að auðhringunum að hækka verð á stáli;
hann hafði leyft kauphækkanir í al-
mennri atvinnu; hann hafði stillt
fjárlagafrumvarpinu til hernaðarþarfa
mjög í hóf, svo að þingnefndin var
neydd til að mótmæla og hækka
frumvarpið. Kennedy hafði einnig aukið
styrki til vísinda og lista. Kennedy hafði
ekki heldur gengið í þá gildru CIA, að
láta bandaríska herinn gera innrás á
Kúbu. í dagbók Agees „CIA innanfrá",
kemur í Ijós að CIA hafði skipulagt
innrás á Kúbu í tíð Eisenhowers forseta,
og að reiknað hafi verið með því að
Nixon yrði forseti. Þannig starfaði CIA
eins og ríki í ríkinu.
Það er einnig Ijóst að sambúðin milli
CIA og J.F. Kennedy var oft á tíðum
mjög erfið, einnig sambúðin milli Edgar
J. Hoovers yfirmanns FBI og Kennedys
var ekki upp á það besta.
í ræðu sem Gunnar Myrdal hélt á
útifundi í Madison Square Garden, New
York 8. desember 1966 bendir hann á
það, að í lok embættistímabils Eisen-
howers forseta, hafi í Víetnam, verið
tæplega 800 bandarískir hermenn undir
nafninu „ráðgjafar", en í lok ársins 1964
þegar Johnson forseti hafði unnið
forsetakosningarnar á móti Goldwater,
hafi bandarísku hermennirnir í Víetnam
verið komnir upp í 21.000. Þá hafði
bandaríska þingið verið gabbað til að
samþykkja innrás í Víetnam vegna
lygafréttar um árásir í Tonkin-flóa. Og
1966, þegar Myrdal hélt þessa ræðu sína,
voru bandarískir hermenn í Víetnam
komnir upp í 400.000.
AUt bendir því til þess að Kennedy
hafi verið myrtur af stórpólitískum
ástæðum þar sem hann vann gegn
einokunarkapitalistum á svipaðan hátt
og Roosevelt forseti hafði gert 1933 í
kreppunni miklu.
Þegar stríðið í Víetnam var í fullum
gangi 1965, þá voru ekki til neinir sjóðir
til að standa straum af kostnaði þess.
Einokunarkapitalistarnir vildu ekki
borga af eigin fé og bankasjóðum. Það
mátti heldur ekki auka hina almennu
vinnu, og enn síður leggja á nýja skatta.
í augum einokunarkapitalista er
„ríkið“ mjög gott, ef það gengur í blinda
þjónustu þeirra, líkt og herforingjaklík-
an í Buenos Aires gerði. En ef „ríkið“
vill ekki hlýða einokunarkapitalistunum
þá er „ríkið" og stjórnendur þess alveg
eins hættulegir og Kennedy forseti var
1963.
En hvernig átti að borga stríðið í
Víetnam? Það mátti ekki auka almenna
framleiðslu, ekki leggja á nýja skatta.
En hvar átti að taka peningana til að
kosta stríðið í Víetnam? Og hvað var
loks gert?
Jú, það voru prentaðir nýir dollara-
seðlar. Seðlaprentsmiðjurnar fengu að
ganga á yfirtíð. Það var prentað og
prentað. Stórir haugar af prentuðum
dollaraseðlum komu út daglega. Og
þetta mjög svo óvinsæla stríð, var
borgað með splúnkunýjum dollaraseðl-
um.
Það leið ekki á löngu þar til dollarinn
fór að lækka í verði.
Að gefa út nýja bankaseðla án þess
að nýjar vörur eða aukinn gullforði
standi að baki þeirra, þýddi sama og
verðbólga.
Nú er lækkun dollarans mjög flókið
mál. Sumir geta grætt á lækkuninni en
aðrir tapa. En það er alls ekki
nauðsynlegt að fara út í alla slíka þætti
um tap og gróða. Að tapa á gengislækk-
un þýðir sama og vöruhækkun, hærri
útgjöld og minna kaup, hækkað verð á
fasteignum, dýrari mat og klæði. Þetta
vita nú flestir og þarf ekki að ræða
nánar. Bandaríkin sviku að greiða
dollara með gullgengi.
En breyting á gengi peninga felur
alltaf í sér miklar hættur sem ekki er
hægt að sjá fyrir. Þess vegna eru
gengisbreytingar oft mjög hættulegar
fyrir þjóðfélagið í heild þótt fáeinir
braskarar geti grætt á þeim.
Sú verðbólga sem þessi, er stafaði af
of mikilli og falskri seðlaútgáfu, átti eftir
að draga dilk á eftir sér alveg eins og
ólánsleg gengislækkun. Astæðan var sú,
að fleiri þjóðir en Bandaríkin notuðu
bandaríska dollarann sem gjaldmiðil.
Þetta var fyrst of fremst á hinum
alþjóðlega markaði.
Þar sem olíuríkin með Saudí-Arabíu
í fararbroddi, fá olíu sína greidda í
bandarískum dollurum, varð fall dollar-
ans mikið fjárhagslegt tjón fyrir olíu-
ríkin. Þar sem olíuríkin gátu ekki haft
nein áhrif á gengi dollarans var ekki
önnur leið fær en að hækka olíuverðið
á heimsmarkaðinum. Olíuverðið var
hækkað og það kom eins og taugaáfall
yfir iðnaðarlöndin. Þetta var óvænt,
enginn sá þetta fyrir.
Það var í raun og veru hin léttúðuga
fjármálapólitík Bandaríkjanna sem kall-
að hafði óðaverðbólguna yfir heiminn.
Hin alþjóðlega óðaverðbólga varð
staðreynd 1973/4. Olían varð hækkuð
hvað eftir annað.
Nú vita allir hvaða þýðingu þessi
verðbólga átti eftir að hafa fyrir
iðnaðarlöndin.
Löngu seinna, þegar iðnaðarlöndin
voru farin að laga sig eftir hinu nýja
olíuverði á heimsmarkaðinum, - komu
ný alþjóðleg vandamál til sögunnar er
snertu hin alþjóðlegu viðskipti.
Risabankarnir í Bandaríkjunum,
Sviss og fleiri iðnaðarríkjum juku
volduga bankastarfsemi sína.
Halldör
Þorsteinsson
sjötugur
■ Hann er sjötugur í dag, fæddur á
Stöðvarfirði 23. júlí 1912, sonur Þor-
steins Mýrmanns bónda og kaupmanns
þar og konu hans, Guðríðar Guttorms-
dóttur prests Vigfússonar, valin kunnra
og merkra heiðurshjóna.
Halldór hefur lagt gjörva hönd á
margt um dagana, svo eftir hefur verið
tekið og hvergi sparað kraftana, drengur
góður og sómi sinnar samtíðar. Á
uppvaxtarárum vann hann að hinum
margvíslegu störfum, sem til falla í litlu
sjávarplássi, þar sem nokkur ræktun og
landbúnaður er stundaður jafnhliða
fiskveiðum og þar tilheyrandi umsvif-
um. Hefur sú margþætta lífsreynsla
reynst mörgum unglingnum giftudrjúg
undirstaða manndóms og þroska, þó
skólalærdómur eins og nú tíðkast, væri
ekki ýkja mikill, í mánuðum og árum
talinn.
Um tvítugsaldur stundaði Halldór
nám við Hvítárbakkaskólann og einnig