Tíminn - 10.11.1982, Page 9

MIÐVIKUDAGUR 10. NÓVEMBER 1982.
9
Leikbrúdulandi
er vel stjórnað
LEIKBRÚÐULAND
Þjóðsagnaefni
Gípa
Umskiptíngurínn
Púkablístran:
Leikstjóri:
Þórhallur Sigurðsson.
Leikmyndir:
Bryndís Gunnarsdóttir
Hallveig Thorlacius og
Stígur Steinþórsson.
Brúður;
Bryndís Gunnarsdóttir, Helga Steffen -
sen, og
Ema Gunnarsdóttir
Lýsing:
Ingvar Bjömsson.
Að kunna tökin á tækninni
Leikhúsin eru nú að hefja starfsárið
og hver frumsýningin rekur aðra, bæði
í Reykjavík og úti á landi. Nú seinast
var það Leikbrúðuland, brúðuleikhúsið,
sem starfað hefur í nokkur ár. Þær sem
þar stjóma brúðum eru Bryndís Gunn-
arsdóttir, Ema Guðmarsdóttir, Hallveig
Thorlacius og Helga Steffensen, og
sumar hafa a.m.k. fengist við þetta lengi.
Það er sérlega notalegt að skreppa í
brúðuleikhúsið með börnin, því grár
veruleiki daganna hverfur þá oftast nær.
Ekki veit ég þó hvers vegna það eru
einkum börn sem sækja þetta leikhús,
því það virðist eiga að geta höfðað til
svo til allra aldurshópa.
Það hefur verið býsna fróðlegt að
fylgjast með þróun mála hjá Leikbrúðu-
landi, gegnum árin. Sviðsetningar þess
hafa þróast með árunum úr handahófs-
legum sýningum, vondum brúðum í
sýningar, er hafa fágað yfirbragð.
í fyrstu vora það leikritin, sem vora
sérlega slæm, að mér fannst, en nú hefur
verið ráðin mikil bót á því. Brúðu-
leikhús þarf nefnilega ekki síður á
góðum texta að halda en leikhús, þar
sem leikarar koma fram í orðsins fyllstu
merkingu.
Það er því fagnaðarefni, að Leik-
brúðuland hefur náð valdi á vissri
brúðutækni. Rétt er þó að geta þess, að
ekki eru notaðar strengbrúður (marion-
ettur), heldur er brúðum Leikbrúðu-
lands stjórnað neðan frá.
Brúðuleikur er ævaforn listgrein og
lifir góðu lífi á öld tækninnar og má þar
til nefna Prúðuleikara Sjónvarpsins,
sem em með vinsælustu þáttum þess, að
mér er sagt. En nóg um það.
Þjóðsögur Leikbrúðulands
Að þessu sinni býður Leikbrúðuland
upp á þrjár stuttar sögur, er unnar eru
úr þjóðsögum. Beitt er margvíslegri
tækni við þessi ævintýri, og kemst
leikhúsið einkar vel frá þessu verki. Tal
og leikhljóð, þar með talin tónlist, fellur
svo einkar vel að brúðuleiknum. Milli
þáttanna er leikin tónlist eftir Jórunni
Viðar og leikur Guðrún Sveinsdóttir á
langspil. Tónlist í upphafi sýningar er
leikin af Kristjáni Þ. Stephensen, en
lokasöngur er eftir Böðvar Guðmunds-
son.
Ég hygg að þetta sé besta verk
Leikbrúðulands, er ég hefi séð til þessa
og ungir og gamlir skemmtu sér vel.
Það má svo sem segja, að þarna sé þó
fyrst og fremst áfanga náð, að gjöra
fágaða og áhugaverða sýningu, sem er
laus við tæknilega agnúa. Því verður
nú fróðlegt að sjá framvindu mála.
■ Weissauer
Vetrarmaður kem-
ur með myndir
■ Veðurfarið er ekki eitt um að boða
árstíðir á íslandi. Eitt og annað breytist,
og meðal þess sem veturinn býður upp
á, auk vetraríþrótta, er hin hýsta
menning; myndlist, leikhús og tónleikar,
þótt eigi fylgi þetta nú vetri alfarið nú á
dögum.
Meðal árvissra vetrarmanna í íslenskri
list, er þýski grafíklistamaðurinn og
málarinn Rudolf Weissauer. Weissauer
er annars búsettur í Múnchen. Er þar
með sjúkrasamlagsskírteini og síma, en
hann er í annan máta alþjóðlegur
ferðalangur, eða farfugl, sem velur sér
hnattstöðu að geðslagi. Er í Suður-
Frakklandi og á Spáni á vorin, í
Norður-Þýskalandi á summm, þar sem
hann heldur grafíknámskeið, en kemur
svo til íslands einu sinni, tvisvar á ári.
Venjulega um miðjan október og hér
dvelst hann framundir jól, eða lengur.
Síðan er það París, þar sem hann
vinnur í grafíkpressum heimslistarinnar,
en að sögn hans, er hvergi í víðri
veröld hægt að fá eins góð þrykk og
þar, auk annars, er borgin hefur upp á
að bjóða fyrir listamenn, er hafa
aiþjóðlega meðvitund.
Sýning í Rauða húsinu
Að venju heldur Weissauer sýningu
hjá Guðmundi Árnasyni að Bergstaða-
stræti 15; í Rauða húsinu, sem þrátt
fyrir ofnleka og gisna veggi, hefur
viðhaldið innandyra sérstöku andspjalli
í listum. Og þarna sýnir hann grafík,
pastelmyndir og vatnsliti. Pastelmyndir
eru oftast frumgögn Weissauers í grafík
og vatnslitum. Hann ferðast með strand-
ferðaskipum kringum landið og gjörir
myndir, teikningar og pastelmyndir.
Hefur líklega enginn maður farið eins
oft umhverfis landið með strandferða-
skipurium og hann, ef undanskildir eru
elstu starfsmenn Skipaútgerðar ríkisins,
þeir sem á sjónum starfa.
Er undirritaður átti leið í Rauða húsið
á Bergstaðastrætinu, var verið í óðaönn
að undirbúa sýningu. Verið var að skera
kartona, og setja annað undir gler, en
að venju verður sýningin með þeim
hætti, að seld mynd er afhent, samstund-
is og ný fer þá upp á vegg, og sýningin
stendur fáeinar vikur. Á meðan bregður
meistarinn sér einn, eða tvo hringi
umhverfis landið til að láta rigna í
andlitið á sér og til að anda að sér
sjávarlofti og efnum.
í þeim myndum, sem nú var að sjá í
Rauða húsinu, var mikið um vond
veður. Himininn var stokkbólginn í
framan og fjallkonan var með úfið hár.
Svipmikil fjöllin störðu fram og skreiðin
bærðist fyrir söltum vindinum. Yfir
öðmm myndum var undarlegur tregi, er
skammdeginu fylgir.
Það vekur athygli þeirra er fylgst hafa
með myndlist Weissauers undanfarna
tvo áratugi, að landið, skreiðin, bátarnir
og veðrið, hafa með árunum orðið æ
umfangsmeiri í myndum hans. Hann
siglir eiginlega strandferðaskipi íslenskr-
ar myndlistar. Umhverfis myndirnar
vaka svo aðsteðjandi veður og landið,
sem ræður því sjálft, hvernig það lítur
.út, en ekki maðurinn, eins og á þéttbýlli
svæðum útlanda.
Sýningin verðuropin á virkum dögum,
á skrifstofutíma, einkum þó síðdegis, og
ennfremur um helgar, síðdegis.
Jónas
Guðmundssun
skrifar um myndlist
VÖNDUÐ OG
FÖGUR
AFMÆLIS-
MINNING
Gróin spor.
Jóhannes Friðlaugsson.
Aldarminning.
Úgefandi:
Jóna Jakobsdóttir og böm.
■ Þeir sem ungir voru á fyrri helmingi
þessarar aldar minnast þess margir að
þeir lásu þá sögu eftir Jóhannes Frið-
laugsson frá Fjalli. Hér er nú tækifæri til
að rifja upp og endurnýja gömul kynni.
Því fer þó alls fjarri að hér sé
heildarútgáfa af verkum Jóhannesar.
Þetta er sýnisbók, aldarminning, úrval.
Og þetta er vönduð bók að öllum
frágangi. En skrá um rit Jóhannesar
fylgir með í þessari minningu.
Tveir ágætir Þingeyingar gera grein
fyrir Jóhannesi í inngangi bókar. Andrés
Kristjánsson ritar um æviferil, einkenni
og störf. Indriði Indriðason skýrir frá
ætt hans og fjölskyldu. Báðir vita þeir
góð skil á efni.
Andrés segir um sögur Jóhannesar að
þær séu „boðskapur góðleikans og
hamingju hans,“ „Lofsöngur um mann-
dyggðir." Þetta eru rétt og sönn einkenn-
isorð.
Frá örófi alda hafa sögur verið sagðar
til að skemmta og til að móta, — til að
innræta. Við könnumst öll við fornar
dæmisögur sem sagðar voru til að glæða
góðar tilfinningar — göfuga áheyrand-
ann. Jóhannes Friðlaugsson var einn
þeirra sem tamdi sér slíka íþrótt. Og
hann kunni að segja frá.
En þessi bók er ekki eintómar
smásögur og smákvæði. Þar eru líka
frásagnir og ritgerðir. Ritgerðirnar eru
aðeins sýnishorn enda flestar blaðagrein-
ar þáttur í umræðu líðandi stundar. En
í frásögnunum er sögulegur fróðleikur
um ferðir á grasafjall, laufabrauð,
hreindýr og hvítabirni.
Þjóðræknu fólki sem vill muna og
þekkja liðna tíð þjóðarinnar er þessi bók
góður fengur. Það gera ekki aðeins
þessar frásagnir, heldur eru sögurnar
flestar lýsingar aldarfars þess sem nú er
að baki. Því em þær ekki jafn aðgengi-
legar börnum almennt nú og þeim
börnum sem voru uppi þegar þær voru
skrifaðar. Kaupstaðabörnin nú þurfa
mörg leiðsögn um sögusviðið. En njóti
þau slíkrar leiðsögu opnast þeim líka
ævintýraheimur liðinnar aldar. Og þó að
sögusviðið verði fjarlægt og framandlegt
er söguefnið oftast varanlegt að gildi.
Mig langar til að efna hér sérstaklega
eina sögu þessarar bókar. Einstæðingur-
inn heitir hún og birtist í jólablaði
Morgunblaðsins 1916. Þar segir frá
manni, slitnum og þreyttum einstæðingi,
sem hafði barnakennslu að lífsstarfi
meðan hann mátti. Þetta er skrifað áður
en launalögin 1919 komu til sögunnar og
löngu fyrir daga lífeyrissjóða. Víst
kennir þarna beiskju vegna þess að
kennarastarfið er vanmetið og illa laun-
að. En Hjálmar, einstæðingurinn, er
þarna fulltrúi stéttar sem vann starf sitt
af köllun, innrri þörf, þó oft væri
vanmetið. Og þar hefur Jóhannes Frið-
'laugsson reist minnisvarða brautryðj-
endum barnakennslunnar á íslandi.
Kennaralaun þokuðust til jafnvægis
við almenn launakjör og atvinnunni
fylgdu eftirlaun. Það gerðist eftir að
þessi saga var skrifuð. En barnakennara-
stéttin á íslandi fyrstu tugi þessarar aldar
reis hátt. Það stafar sérstakur sögulegur
ljómi af henni. Það má fara byggð úr
byggð hringinn í kringum land á þriðja
tug þessarar aldar t.d. og miklu víðast
ber mikið á kennurum og skólastjórum
þegar metið er það sem varðar menningu
og félagslega forustu. Þá var kcnnara-
stéttin brjóst og skjöldur byggðanna í
sveit og við sjó öllum sféttum öðrum
fremur. En þessi smásaga Jóhannesar
frá Fjalli á heima í sögu stéttarinnar þó
að hún segi sem betur fer ekki frá
algengum staðreyndum. Lífsnautn
kennarastarfsins var söm þó að það væri
oftast betur metið en hjá Hjálmari.
Hringur sonur Jóhannesar hefur
teiknað í þessa bók myndir til skrauts
og skýringar af smekkvísum hagleik.
Bókin er bæði falleg og vönduð.
H.Kr.