Tíminn - 23.12.1982, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
„HEF LÁTIB SAM-
SKIPTIN VIB FÓLKIÐ
SITJA í FYRIRRÖMI”
■ Nú um áramótin lætur
Þráinn Valdimarsson af
störfum sem framkvæmda-
stjóri Framsóknarflokks-
ins eftir 36 ára starf. í
tilefni af því átti Tíminn
eftirfarandi viötal við
Þráinn, þar sem hann segir
okkur frá ýmsu af störfum
sínum og reynslu, en óhjá-
kvæmilega veröur margt
útundan sem fengur hefði
orðið í að hafa með. Þráinn
hefur af nógu að taka í
frásögnum úr litríku starfi
og af kynnum við ótöluleg-
an fjölda manna og þegar
rætt er við slíka menn, ber
að hafa í huga að hefði
viðtalið átt sér stað ein-
hvern annan dag, mundu
ef til vfll enn aðrar frásagn-
ir hafa komið inn í spjallið,
en þær sem hér birtast. En
það verðum við að láta
okkur lynda - ef til vill
gefast aftur tækifæri til að
ræða við Þráinn hér í
blaðinu. Við hefjum við-
talið með mjög hefðbundn
um hætti og spyrjum Þrá-
inn um ætt og uppvöxt:
„Ég er fæddur á Ásólfsstöðum í
Gnúpverjahreppi í Árnessýsiu," segir
Práinn, „en þar kynntust foreldrar
mínir, Valdimar Stefánsson múrari, sem
er ættaður úr Skagafirði og Húnavatns-
sýslum og móðir mín, Guðrún Vil-
hjálmsdóttir, sem er frá Meiritungu í
Holtum.
Ég er fæddur þann 9. janúar 1923 og
var að Ásólfsstöðum með foreldrum
mínum fram til vors það ár, en þá fluttu
þau til Hafnarfjarðar. Þar voru þau
stutta stund, en flytja svo til Reykjavík-
ur, þar sem faðir minn hefur búið allan
sinn búskap að því undanskildu að hann
var í fjögur ár vitavörður á Hornbjargs-
vita. Þar mætti honum sú mikla sorg að
missa þar tvo syni sína, tvíbura, svo og
konu sína í sömu vikunni. Þá flutti hann
aftur til Reykjavíkur.
Ekki fór ég með foreldrunum vestur.
Ég var um hríð vistaður hjá afa mínum
og ömmu í Meiritungu, en svo átti að
fara að ég ílentist þar alveg. Atvikaðist
það svo að þegar ég var vart þriggja ára
var komið með mig til Reykjavíkur. Það
var móðurbróðir minn sem flutti mig í
bæinn og einhvern grun mun ég hafa haft
um það að ekki ætti ég að fara aftur
austur. Tók ég það því til bragðs seinni
part dags að '-g lagði upp í ferðalag.
Förinni var auðvitað heitið austur að
.Meiritungu. Ég gerði mér náttúrulega
enga grein fyrir því að þetta var um 90
kílómetra leið. Það tók víst nokkurn
tíma að finna mig, en daginn eftir held
ég að það hafi verið var farið með mig
austur að Meiritungu aftur. Þar ólst ég
svo upp hjá afa og ömmu, eins og fyrr
segir, þeim Vilhjálmi Þorsteinssyni og
Vigdísi Gísladóttur. Hjá þeim var ég
óslitið fram undir tvítugt.
Já, það má segja að ég hafi snemma
valið mér eigin stefnu, eins og sjá má af
þessu. Annars var afi gallharður sjálf-
stæðismaður, alveg fram að kosningun-
um 1937. {þessum kosningum sat ég við
útvarpstækið á meðan á talningu stóð og
afi gamli var að koma inn öðru hvoru
og spyrja mig að því hvernig farið hefði
í hinum ýmsu kjördæmum. Ég var
himinlifandi, því kosningaúrslitin voru
Framsóknarflokknum hagstæð og þegar
ég segi honum að flokkurinn hafi unnið
bæði sætin í Rangárvallasýslu, rumdi í
karli og hann sagði: „O, jæja. Ég kaus
þá líka núna, helvítin þau arna.“ Þetta
var því merkilegra vegna þess að í gamla
daga var það erfiðara fyrir marga en nú
er að skipta um flokk. Eftir þetta var afi
kjósandi Framsóknarflokksins til dauða-
dags. Amma og móðurbræður mínir
sem þarna áttu heima voru hins vegar
öll löngu orðin framsóknarfólk. Það
hafði sýnilega mikil áhrif á mig, því ég
var ekki nema sjö ára, þegar ég fór á
næsta bæ að hlusta á útvarpsumræður.
Strax þá var ég orðinn rammpólitískur
og stóð í hörkuslag við karlana. Höfðu
þeir auðvitað gaman af að æsa mig upp.
Af sjónum
í Laugarvatnsskóla
Ég var 18 eða 19 ára, þegar ég fór til
sjós og reri á trillu sem gerð var út úr
Vogunum. Þetta var erfiður tími, því
það voru „eilíf helvítis góðviðri," eins
og þeir sögðu í gamla daga, þegar aldrei
kom landlega, en róið eldsnemma á
hverjum morgni. Verst var að þótt
veðrið væri gott, þá var ég ákaflega
sjóveikur allan tímann.
Formaður þessa báts var Sæmundur í
Minni Vogum, einstakur maður og einn
SPEGILLINN
af þeim mörgu sem ég hef kynnst um
mína daga og vil nefna einstaka gæða-
mann. Hann var svo vandaður að hann
sagði aldrei ljótt orð. Hann var ævareið-
ur, þegar hann sagði „hver rækallinn."
Það vissu allir.
En þessi sjómennska varð þó til þess
að þarna eignaðist ég nokkra peninga og
einn félagi minn, Hjalti Þórðarson frá
Kvíarholti í Holtum, sem vissi að mig
langaði á skóla, gerði sér lítið fyrir og
sótti um skólavist fyrir mig á Laugar-
vatni, án þess að ég vissi um. Vissi ég
því ekki hvaðan á mig stóð veðrið, þegar
ég um sumarið fékk bréf frá Bjarna
skólastjóra, þar sem sagði að ég mætti
koma á skólann um haustið. En þannig
æxlaðist það að ég fór á Laugarvatn og
hafði það fjármagn sem til þurfti.
Félagsmál
Á Laugarvatni var ég þrjá vetur, fyrst
í yngri deild, þar sem ég varð þegar
veturinn 1943 formaður skólafélagsins.
Þetta var þó algjör tilviljun, þar sem
menn höfðu auðvitað enga reynslu af
mér á þessu sviði frekar en öðrum á
Laugarvatni. En er ég kom í efri deildina
var ég svo formaður alls skólafélagsins
og er ég kom í gagnfræðadeildina,
1945-1946 hélt ég áfram í þessu embætti.
Þótt þetta hlyti að tefja mig í námi og
gerði mér því ýmsan óleik þá var þetta
félagsmálastarf mér samt góður skóli. Ef
til vill hefði ég fengið betri próf, hefði
ég getað einbeitt mér meir að náminu
og hafði orð á því við Bjarna Bjarnason
skólastjóra, að þetta tefði mig meir en
góðu hófi gegn di, því í skólanum á Laug
arvatni voru fleiri hundruð manns. En
Bjarni sagði alltaf: „Blessaður vertu
ekki að hugsa um einkunnirnar, því
hvað heldurðu að þær séu á móti þeirri
félagslegu skólun sem þú færð út úr
þessu.“ Bjarni var einstakur maður,
einstakur stjórnandi og maður sem ekki
var annað hægt en að líta upp til. Ég
man til dæmis eftir því að ef við vorum
ósammála Bjarna á skólafélagsfundum,
þá reisti hann sig upp, barði í borðið og
sagði: „Þetta líkar mér strákar, - þið
rífið kjaft og það eigið þið að gera, ef
þið hafið einhverja sannfæringu!“
Ég hef aldrei átt nema ánægjulega
daga á æfinni, en þessir skóladagar á
Laugarvatni voru einn besti tími ævi
minnar. Þarna kynntist ég gífurlega:
mörgu fólki, alls staðar að af landinu,
og það sem var ef til viil ánægjulegast
var það hvernig ungt fólk sem þarna
kom og hafði verið fremur einangrað
áður, gjörbreyttist, varð frjálsmannlegt
og opnaðist allt saman, - varð allt aðrar
manneskjur. Héraðsskólarnir hér í
gamla daga voru stórmerkar stofnanir
og ég tel að ef vel er stjórnað geti
heimavistarskólarnir haft meira upp-
eldislegt gagn en aðrir skólar. Hugsum
okkur stráka, sem aldrei höfðu orðið að
vaska upp eða þvo af sér. Þama voru
þeir skikkaðir til þess að gera þetta allt
sjálfir, ekki síður en stelpurnar.
Samvinnuskólinn
Þegar ég hafði lokið gagnfræðaprófinu
á Laugarvatni var það fljótlega ákveðið
að ég skyldi fara í efri deild Samvinnu-
skólans, sem þá var til húsa í Sambands-
húsinu í Reykjavík. Um sumarið 1946
höfðu mér að vísu verið boðin ýmis störf
og þar á meðal ræddu við mig þeir
Ingólfur á Hellu, Sigurjón í Raftholti og
Haraldur á Efri Rauðalæk, sem allir
voru miklar sjálfstæðiskempur og báðu
mig að gerast útibússtjóri kaupfélagsins
Þórs. Skyldi útibúið vera staðsett rétt hjá
heimaslóðum mínum, við vegamótin
niður að Meiritungu. Þeir buðu mér
mjög góð laun. Þetta voru ágætismenn
sem ég mat mikils, þótt auðvitað hefði
ég oft jagast við þá um pólitík. Ég sagði
þeim að þetta kæmi ekki til greina fyrr
en ég hefði lokið Samvinnuskólanum,
en eftir þvf sem ég hugsaði málið betur,
gerðist ég þessu fráhverfari. Ég sagði
þeim loks að ég gæti ekki fellt mig við
þá tilhugsun að þurfa að berjast gegn
vinnuveitendum mínum, því alltaf var
ég jafn pólitískur, og þar með var það
útrætt.
Já, pólitíkin hafði frá því er ég var
krakki átt djúpar rætur í mér og um þær
hafði ekki losnað. Ég man eftir því þegar
ég var krakki og var á leið upp að
Vegamótum með mjólkina, þá flutti ég
ári miklar ræður, þar sem ég skammaðist
við foringja andstæðjnganna, Ólaf Thors
og Einar Olgeirsson. Ég var auðvitað
einn á vagninum og ef ég heyrði eitthvert
hljóð, þá hrökk ég í kút, - hélt að
einhver væri að hlusta á mig. Það var
þessi áhugi sem átti eftir að ráða
ákvörðun minni varðandi þetta starfstil-
boð og einnig það að er ég yfirgaf
Samvinnuskólann með nokkuð svip-
legum hætti, þá tek ég til starfa á þessu
áhugasviði mínu, pólitíkinni, og gerist
starfsmaður Framsóknarflokksins.
Hverjar voru orsakir þess að þú hættir
í Samvinnuskóianum?
„Það hafði verið nokkur óvissa um
það þarna í skólanum, hvort nemendum
skyldi leyft að halda áfram að halda
skemmtanir sínar þarna í skólanum.
Jónas var hræddur um það að þangað
kæmist inn „fólk utan af götunni," eins
og hann orðaði það, sem mundi spilla
heilbrigðri skemmtan nemenda en skól-
inn var þá í Sambandshúsinu við
Sölvhólsgötuna, eins og ég minntist á.
Aldrei hafði það þó átt sér stað að slíkt
gerðist og ef einhverjir gamlir nemendur
komu á skemmtanir, þá var reglusemin
eftir sem áður algjör, - það var ekki einu
sinni reykt á þessum samkomum. Fannst
okkur þetta heldur hart, þar sem
nemendafélagið var að safna fé, til þess
að geta farið í skemmtiferð að prófúm
loknum. Höfðunt við enda lofað að það
■ Skopmynd úr Speglinum árið 1953 af forystumönnum ungra Framsóknarmanna: Frá vinstri: Þráinn Valdimarsson, Sveinn Skorri Höskuldsson, Steingrímur
Þórisson, Bjarni V. Magnússon og Skúli Benediktsson.