Tíminn - 23.12.1982, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1982
Hsnlm
15
■ „Þá settist gamli maðurinn niður við stofuorgel og fór að spila og ekki leið á
löngu þar til við vorum farnir að syngja fullum hálsi.“
(Tímamynd Róbert)
kjör þessara manna. Ég hef líka sagt það
við marga kunningja mína í laugunum,
sem ég er oft að þræta við um pólitík,
að ég tel alþingismenn vera að jafnaði
betur gerða menn en almennt er, og þá
er ég ekki fyrst og fremst að tala um
gáfur, heldur mannkosti. Þeir eru betri
menn að jafnaði og til þess liggja
sjálfsagt þær ástæður að þeir þekkja
betur til vandamál einstaklinga en aðrir,
vegna þess hve mikið er til þeirra leitað.
Þótt ólíku sé saman að jafna þá hef
ég sjálfur fengið að kynnast því hve
mikið það tekur af tíma manns og
athygli, þegar margir þurfa til manna að
leita.“
Það mun oft hafa verið ónæðissamt á
skrifstofunni hjá þér, Þráinn?
„Já, öll þessi ár hefur verið mikið til
mín leitað. Menn hafa komið til mín
með alls konar vandkvæði, sem þeir
þurfa að bera sig upp undan. Oft er það
svo ákveðin verk sem ég hef ætlað mér
að vinna um daginn dragast úr hömlu af
þessum sökum, - öll manns starfsáætlun
hrynur. Bæði koma til mín'fleiri einstakl-
ingar til skrafs og ráðagerða en ætlað
var, hringingar fleiri og svo framvegis.
En alla tíð hef ég látið samskiptin við
fólkið sitja í fyrirrúmi en ekki einhverjar
áðurgerðar áætlanir. Þetta sýnir að það
er nokkuð annað að vinna við flokks-
skrifstofu eða ýmis fyrirtæki önnur. En
ég má einnig vera afskaplega þakklátur
fyrir það hve ég hef haft góða samstarfs-
menn í flokknum, - þar á ég við
húsbændur heimilisins. En mest á ég þó
að þakka þeim skilningi sem ég hef notið
hér á heimilinu. Konan mín, Elise
Valdimarsson, sem kom hingað öllum
ókunnug frá Danmörku hefur afborið
það ótrúlega vel hve mikið ég hef verið
að heiman.
Án hennar skilnings hefði mér verið
alveg óbærilegt að gegna þessu. Þessi
skilningur er því einstæðari, þar sem hún
er sjálf alveg ópólitísk. Þá er vandséð
hvernig maður hefði átt að koma yfir sig
þaki og sjá sér farborða ef hún hefði ekki
haldið jafn vel utan um hlutina og raun
er á, því auðvitað er það eins hjá
Framsóknarflokknum og öllum stjórn-
málaflokkum að fjármálaleg vandræði
er alltaf við að glíma og Iaunakjör því
oft í knappara lagi.
Já, ég hef alltaf talið það mjög
vafasamt og beinltnis vitlaust að stjórn-
málaflokkunum skuli ekki vera skaffað
nægilegt fjármagn, svo þeir þurfi ekki
að vera sífellt að gera fjármálalegar
kröfur til flokksmannanna. í staðinn
finnst mér að ætti að gera þá kröfu til
flokkanna að þeir gefi út bæklinga þar
sem þeir gera grein fyrir sínum grund-
vallarsjónarmiðum og afstöðu til hinna
ýmsu mála í þjóðfélaginu.
Nú ert þú að hætta sem framkvæmda-
stjóri Framsóknarflokksins eftir 36 ára
starf?
„Enn haf ég sama brennandi áhugann
á stjórnmálum og ég alltaf hef haft, en
ef til vill er aldurinn farinn að segja
örlítið til sín, því ég er satt að segja
farinn að hlakka afskaplega mikið til
þess að geta losnað undan önnum og því
mikla starfi, sem á mér hefur hvflt. Mér
líður eiginlega alveg eins núna og þegar
ég var strákur í barnaskóla og var búinn
að taka síðasta prófið og vissi vorið bíða
fyrir utan. Auðvitað vona ég að ég sé
ekki alveg hættur að skipta mér af
málum, en þó í allt öðrum mæli en var.
Þetta starf hefur verið þannig að ég
hef ekki getað skipt mér mikið. Vorið
1948 var ég þó kjörinn í stjórn Sambands
ungra Framsóknarmanna og formaður
þess 1952. Það var ég svo til 1956. í
miðstjórn var ég frá upphafi míns starfs
til 1959, þegar ég ákvað að segja öllum
trúnaðarstörfum lausum, því mér þótti
óviðkunnanlegt að framkvæmdastjóri
væri í hinum og þessum stjórnum. Sagði
ég mig þá úr fulltrúaráðinu, miðstjórn
og fleiru. Ég vissi sem var að ég mundi
geta og bæri oft skylda til að mæta þarna,
en vildi að aðrir hefðu einnig möguleika.
Það hefur verið mín grundvallarregla
upp frá því að taka ekki að mér
trúnaðarstörf á vegum flokksins, þar til
nú á flokksþinginu, er ég leyfði að mér
var stillt upp í miðstjórn og er þakklátur
fyrir það, því þá hef ég þó tækifæri til
að þefa af þessu!
Svo er það húsnæðismálastjórn?
„Já, í húsnæðismálastjórn hef ég verið
frá 1971 og hef alltaf verið þar varafor-
maður, - sama hver ríkisstjórn hefur
verið og hver formaður. Ég reikna með
að vera þar eitthvað áfram, því þar eru
áhugaverð mál á ferð. Starfið hefur ekki
síst verið ánægjulegt vegnaþesshve lítil
átök hafa verið á milli manna frá hinum
ýmsu stjórnmálaflokkum og ég man
ekki eftir því þau ár sem ég hef verið
þarna að upp hafi komið pólitísk
ágreiningsmál. Það er því ómaklegt og
sem betur fer orðið sjaldheyrt að
einhver segi sem svo að þarna séu í gangi
pólitísk hrossakaup."
Hefur þér geflst tími til að sinna
einhverjum áhugamálum þínum jafn-
framt þessunt störfum?
„Þar er skemmst frá að segja að til
slíks hefur gefist allt of lítill tími. Ég
hef átt margvísleg áhugamál og þar á
meðal alltaf haft mikinn áhuga á tónlist,
einkum söng. Um tíma var ég í Karlakór
Reykjavíkur og tvívegis varð ég af
ferðum með kórnum þar sem upp komu
kosningar og aðrar annir. En upp á
síðkastið hef ég verið með „öldungun-
um“ svonefndu, mönnum frá 37 ára og
upp í 87 ára. Þetta er afskaplega góður
félagsskapur, enda eru söngmenn tilfinn-
ingamenn að mínum dómi öðrum fremur
og oftast ágætismenn. Þessu hef ég þó
getað sinnt of lítið. Ég hef líka getað
lesið minna en ég vildi og mikið af
bókunum mínum bíður þess að ég fái
tíma til að lesa þær.
Ekki get ég þó sleppt að minnast á
það að ég hef á hverjum einasta morgni
í 30 ár farið í laugarnar, en ég fer á
fætur hálf átta á morgnana og er kominn
í laugarnar klukkan átta. Þar hitti ég
ágætis fólk og félaga. Ekki þarf að lýsa
hve líkamlega hollt þetta er, en þó er
það ekki síður sálarlega gott að hitta
þessa áhyggjulausu menn, sífeílt fulla af
gamansemi. Við hittumst á hverjum
laugardegi klukkan níu í kaffi á ákveðn-
um stað og ræðum þar málefni samtíðar-
innar og kannske framtjðarinnar, en
allt er þetta í gamansömum tón. Við
höfum okkar ákveðna foringja, - köllum
hann „Fúhrer,“ og þótt nafnið minni á
Hitler, þá er þetta þó enginn einræðis-
herra. Þetta er afar frjálslegur og
myndarlegur félagsskapur og stundum
förum við í heimsóknir til fyrirtækja og
kynnumst starfseminni, en það byggist
þá á því að einhver kunningjanna sé
tengdur því, - helst einhver úr hópnum.
Ég er búinn að ferðast um allt landið,
það er að segja byggðina, en öræfin á
ég alveg eftir að sjá og ef til vill fer nú
að gefast tækifæri til þess.
Börnin eru nú bæði uppkomin, en
sonur minn Örn er nú 29 og vinnur hjá
Skýrsluvélum Ríkisins og Reykjavíkur-
borgar, en dóttirin Hildur er úti í
Danmörku við nám í iðjuþjálfun. Þau
eiga hvort sinn strákinn og kemur sonur
Arnar oft að heimsækja afa sinn og
ömmu en nafna minn í Danmörku sé ég
sjaldnar, eins og von er.
Að endingu Þráinn, - getur þú nefnt
mér eitthvað öðru fremur sem inntak
þinnar lífsskoðunar í fáum orðum?
„Ég er í eðli mínu mikill bjartsýnis-
maður, - eða svo segir konan ntín og
hún ætti að þekkja mig best. Þannig trúi
ég því að við íslendingar eigum eftir að
•sigrast á sjálfum okkur og afleiðingum
fljótfenginnar velmegunar.
Sú mikla umbreyting sem hefur átt sér
stað til velferðar, öryggis og jöfnunar í
þjóðfélaginu frá þeim tíma er ég og
mínir jafnaldrar vorum ungir er meiri-
háttar undur. Þetta undur hefði aldrei
gerst ef þjóðin á þeim tíma hefði ekki
verið nægjusöm. hver einstaklingur
gerði þá ekki síður strangar kröfur til
sjálfs síns en annarra um iðjusemi og
trúmennsku. Stefán G. Stefánsson sagði
mönnum að „hugsa ekki í árum en
öldum, að alheimta ei daglaun að
kvöldum, því svo lengist mannæfin
mest.“
En auðvitað er það svo að þótt mikið
hafi áunnist verður alltaf þörf fyrir ný
átök nýja framþróun. En verkefni unga
fólksins verða að ýmsu leyti önnur en
þeirra sem eldri eru að árum.
Það verður ekki barátta fyrir því að
hafa í sig og á eða að búa mannsæmandi
lífi yfirleitt. Barátta þeirra getur þurft
að snúast gegn þeim hættum sem af
velmegum hlýst. Við þekkjum öll þau
vandamál, þótt þau séu enn meiri og
alvarlegri úti í hinum stóra heimi.
Erfiðleikarnir sem ungt fólk á eftir að
mæta í uppeldi barna sinna geta orðið
miklu meiri en okkar, sem eldri erum,
ef ekki er hugað að þeirri staðreynd í
tíma að þeir eru margir púkarnir sem
dafna, ef menn gleyma sér í lífsgæða-
kapphlaupinu.
HugUr íslendinga snýst nú mikið um
virkjanir fallvatna okkar. Og ekki
skulum við gleyma þeim. En hvað um
þá orku sem er allri orku máttugri og
æðri, - mannsandann? Væri ekki full
þörf á að skólarnir og heimilin og
myndarleg samtök æskufólks hæfu öfl-
uga sókn til þess að vekja menn til
umhugsunar um það sem raunverulega
gefur lífinu gildi: Frið milli þjóða,
tillitssemi og virðingu hver fyrir öðrum
og öllu sem lifandi er. Að læra að njóta
kyrrðar og fegurðar, hvar sem hún
býtðst, . vera sannir ræktendur þess besta
í mannssálinni.
Til þess að vinna að þessu og öðru,
sem gert getur líf okkar fegra og
fullkomnara, þurfum við ekki að lifa
neinu meinlætalífi, heldur tileinka okkur
lifandi, öfgalausa kristna trú.“
AM
■ „Förinni var auðvitað heitið austur að Meiritungu.“ (Tímamynd Róbert)
stjórar flokkanna hittumst, - en við
höldum stundum með okkur fundi: Á
síðustu tíu til fimmtán árum hefur
minnkað þessi mikla fórnarlund sem við
þekktum áður. Ég man eftir strákum
sem komu til okkar í fríum úr háskólan-
um, - ég gæti nefnt mörg góð nöfn - og
það sama gilti um menn í erfiðisvinnu.
Nú er þetta talsvert breytt, þótt við
höfum jafnan stóran áhugamannahóp,
sem fórnar sér verulega, t.d. í ungsam-
tökunum hjá okkur nú, þar sem ég tel
að sé að renna upp nýtt skeið. Samt er
þetta takmarkaðara en áður. Menn
höfðu ekki síður mikið að gera þá, en
nú er það svo margt sem glepur. Félögin
eru orðin svo mörg og menn verja ekki
nema litlum tíma til starfs í hverju. Þá
er að nefna sjónvarpið og sitthvað annað
sem einnig hefur sitt að segja.
Hvaða kosningar eru þér minnisstxð-
astar?
„Því er erfitt að svara, því þær eru
margar. En ég verð að segja að síðustu
kosningar, 1979, eru mér mjög eftir-
minnilegar. Bæði vegna þess hve stutt er
síðan, og vegna hins að við höfðum farið
illa út úr kosningunum 1978, misst fimm
þingmenn. En við stóðum í upphafi
þessa kosningaslags mjög vel að vígi.
Mikil vinna hafði verið lögð í góða
stefnumótun fyrir flokkinn og framsókn-
armenn voru alveg einráðnir í því að
endurheimta það sem hafði tapast. Mín
reynsla er sú að framsóknarmenn vinni
aldrei kosningar nema hæfilega
hræddir. Það voru menn einmitt þarna,
óttuðust að þrátt fyrir allt tækist ekki að
vinna upp gamla tapið. Fyrir vikið var
líka áhuginn alveg ódrepandi og eilífur
straumur af áhugafólki til okkar sem
vildi vinna fyrir flokkinn. Því vil ég að
fyrir næstu kosningar verði menn hæfi-
lega hræddir."
Þú átt margar góðar minningar frá
framboðsfundum og öðrum samkomum
flokksins. Margir forystumenn fram-
sóknarmanna hafa verið góðir hagyrð-
ingar og notað þá gáfu sína við ýmis slík
tækifxri?
„Mér kemur þá fyrst í hug saga, sem
ég að vísu hef oft sagt, en þykir líka
sígild. Sú saga er af Hermanni, sem átti
mjög hægt um vik að koma saman
góðum vísum.
Það var eitt sinn, ég held að hann hafi
verið ráðherra þá, að hann var boðinn
austur á Selfoss til Egils Thorarensen
kaupfélagsstjóra og í þetta gilli voru og
boðnir ýmsir forretningsmenn úr
Reykjavík. Þegar kvöldaði og menn
voru búnir að borða og fá sér hressingu,
stóð Hermann skyndilega upp og fór
með vísu, þar sem vikið er að því að
Egill, sem vegna dugnaðar og stjórnsemi
var af mörgum nefndur „Harðstjórinn.
Þessi vísa var svona:
„Harðstjórinn er heldur fár,
hann er orðinn fullur.
En ég er aleinn alveg klár,
innan um þessar buUur.“
Egill brást hinn versti við og sagði að
þetta væri bölvaður dónaskapur af
Hermanni, sem hér hefði þegið miklar
og ríkulegar góðgerðir og heimtaði
bragarbót. Þá sagði Hermann.
„Þetta eru ýkjur, því er ver,
það er nærri lygi.
En þetta kom af sjálfu sér,
svona í fylleríi.“
Hér áður voru afar margir þingmenn
vel hagorðir og eru það reyndar enn, til
dæmis er Ólafur Jóhannesson ágætur
vísnasmiður.
í þingveislu alþingismanna, sem hald-
in er einu sinni á ári er bannað að halda
ræður nema í bundnu máli. Einu sinni
höfðu þau Ólafur og Svava Jakobsdóttir
verið að skella vísum hvort á annað um
hríð og var Einari Ágústssyni loks farið
að leiðast þetta ástarhjal. Setti hann því
saman þessa vísu:
„Þó ég svona glaum og glys
og gaman vilji hafa.
Þau ættu að fara afsíðis,
Ólafur og Svava.“
Þá svaraði Ólafur:
„Ef með Svövu einn og sér,
ég aðeins fengi að vera.
Hef ég þá í huga mér,
hvað við mundum gera.“
Svava var leikinn vísnasmiður líka og
svaraði:
„Við skulum ekki hafa hátt,
hvers ég mundi beiða.
En eflaust mundi eitthvað smátt
af okkar fundi leiða.“
Nei, ég er ekki viss um það að margir
þeir sem sjá ofsjónum yfir því að
alþingismenn og ráðherrar eru taldir í
heldur góðum launum, geri sér grein
fyrir því hve mikið fórnarstarf þessir
menn vinna. Þessir menn þurfa alltaf að
vera viðbúnir og hafa eiginlega enga fría
stund. Þeir þurfa að vera á fundum vítt
og breitt um landið, eru kallaðir frá
fjölskyldu sinni, hvenær sem er og þurfa
að standa í argi og þvargi um alla hluti.
Finnst mér því það vera til skammar
hvernig margir láta varðandi t.d. launa-