Tíminn - 13.03.1983, Page 26

■ „Ef cg sest niður til að horfa á sjónvarpið prjóna ég oft á meðan“. Sigríður saumar Iíka fötin hans Hrafnkels og mun
ekki af vcita að drvgja tek jurnar.
„Ég hef lengst af búið með vinkonu
minni, Maríu Gísladóttur en hún er nú
nýfarin til Danmerkur, til að skrifa
BA-ritgerð og gæta barna systur sinnar
sem var svo heppin að fá vinnu. Við
María kynntumst í öldungadeildinni og
fluttum saman árið 1977. Síðan þá,
höfum við oftast búið saman, bæði hér
heima og cinnig í Svíþjóð þar sem við|
vorum cinn vetur við nám í heimspeki.
Síðan höfum við fengið ýmsa vini okkar
í lið með okkur. Til þess að svona
sambýli gangi þarf maður helst að þekkja
fólkið nokkuð vel áður og vera búin að
gera sér grein fyrir því hvort maður telji
sig yfirleitt geta búið með viðkomandi
einstaklingum. Það hafa t.d. oft verið
strákar í sambúðinni en þcir eru ein-
hvern veginn miklu brokkgengari og því
hafa þeir frekar vcrið einskonar auka-
meðlimir. Vinkvennasamböndin blíva
aftur. á móti, það er ævinlega miklu
jafnari skipting allra heimilisstarfa þegar
stelpur búa saman og allt öðru vísi
samband, jafnvel þó að ákveðnar reglur
gildi um það hvenær hver og einn kaupi
inn, eldi, geri hreint og þess háttar.
Konur eiga bara miklu meira sameigin-
legt - þá erum við komnar að reynslu-
heiminum,“ segir Sigríður og brosir, „ -
en við berum miklu jafnari ábyrgð á
innkaupum, hreingerningum og öðru,
án þess að það þurfi að ræða neitt
sérstaklega."
- Hvernig hefur ykkur gengið að fá
húsnæði?
„Það hefur nú gengið vægast sagt
erfiðlega, og við höfum talið okkur
heppnar þegar við höfum fengið íbúð
fyrir heilan vetur. Ég hef búið á óteljandi
stöðum og sum árin hef ég flutt þrisvar
sinnum.'Reyndar er ég orðin svo þreytt
á húsnæðishraki og flækingi að ég sé ekki
fram á annað en að ég veröi að neita mér
um framhaldsnám og fara þess.í stað að
vinna til að geta kcypt mér íbúð. Ég verð
að minnnsta.kosti að vera búin að fá
eitthvert fast aðsetur þegar barnið kemst
á skólaskyldualdur."
Svívirðilega há
húsaleiga
„En fyrir utan óöryggi þeirra sem leigja
\ og svívirðilega háa leigu eru yfirleitt
mjög miklir annmarkar á þeim íbúðum
sem eru leigðar út. Ég hef yfirleitt búið
í eldra húsnæði, nálægt miðbænum, og
því hefur yfirleitt verið mjög illa við
haldið. Síðan er yfirleitt hægt að segja
manni upp með sama og engum fyrirvara
og samningar eru oftast mjög loðnir, ef
þeir eru þá einhverjir.
Ég bjó til dæmis einu sinni í húsi
nokkru ofarlega á Skólavörðustíg sem
var hita- og vatnslaust megnið af vetrin-
um. Þarna var ekkert bað og engin
eldavél, heldur lausar plötur og ofn
undir. Það var svo kalt þarna að við
urðum stundum að loka eldhúsdyrununt,
kvcikja á ofninum og opna hann til þess
að halda á okkur hita. Það þýddi náttúr-
lega ekkert að kvarta, og við máttum
borga fyrir þctta okurleigu. Síðan var
okkur sagt upp mcð eins mánaðar fyrir-
vara.
Þetta ófremdarástand er fyrst og
fremst húsnæðismálastefnu yfirvalda að
kenna, hún miðar eingöngu að því að
fólk kaupi sér sínar eigin íbúðir. Síðan
leigja nokkrir einkaeigendur út íbúðir til
að hagnast á því. í Svíþjóð eru það hins
vegar fyrirtæki sem leigja út íbúðir og
þó leigan sé há er hún ekki hærri en hér.
Og það sem skiptir mestu máli er það að
maður er öruggur um að verða ekki
sagt upp, nema hreinlega að maður geri
eitthvað af sér. Þar ríkja líka lög um
viðhald leiguíbúða þannig að þær eru í
góðu standi. Þar er sem sagt hægt að
leigja en það gerir efiginn hér með glöðu
geði. Það er farið að fara hræðilega í
taugarnar á mér að vera svona á faralds-
fæti.
Maður fær íbúðir einungis til skainms
tíma og síðan leysast sambýlin upp
vegna þess að tnaður fær ekki nógu stóra
íbúð eða af einhverjum öðrum ástæðum.
Slíkt fyrirkomulag verður einnig mjög
dýrt, því að maður þarf ýmist að vera að
kaupa nýja búslóð eða selja þá gömlu -
og að sjálfsögðu með tapi. Þannig stend-
ur maður kannski eftir ísskápslaus vegna
þess að sá sem átti ísskápinn tekur hann
náttúrlega með sér. Þá kaupir maður
ísskáp en síðan situr maður ef til vill uppi
með tvo ísskápa í þar næsta sambýli. Og (
eins ef engir fataskápar eru í íbúð, þá
kaupir maður skáp, og situr svo uppi
með algjöran óþarfa ef innbyggðir skáp-
ar eru í næstu íbúð.“
Hugleiddi fóstureyðingu
- Hvernig er að vera með barn í svona
sambýli?
„Það hefur bjargað mér mjög mikið,
sérstaklega til að byrja með. Ég átti
Hrafnkel í ágúst 1981 að vel athuguðu ,
máli, þó að hann sé algjört slysabam. Ég
ihuglciddi þann möguleika að fara í
fóstureyðingu, enda finnst mér fóstur-
eyðingar vera sjálfsagt mál. Ef banna
ætti fóstureyðingar væri allt eins hægt að
banna getnaðarvarnir, því að hlutverk
þeirra er að koma í veg fyrir frjógvun
eða m.ö.o. að líf kvikni, - ef maður á þá
ekki að telja það kviknað áður eða er
sæði ekki lifandi? Égerþeirrarskoðunar
að konur eigi sjálfar að hafa ákvörðunar-
rétt yfir líkama sínum og reyndar öllu lífi
sínu, það er hægt að gera margt annað
við líf sitt en ala upp börn. Barnauppeldi
fer heldur alls ekki saman við ýmsa hluti,
maður er ekki eins frjáls þegar maður er
með börn í sinni umsjá og maður verður
að neita sér um margt, því er ekki að
neita.
Ég fór fyrst fram á að tekið yrði
legvatnspróf vegna þess að ég vissi að ég
yrði miklu bundnari ef eitthvað yrði að
barninu. Það fékk ég hins vegar ekki
vegna þess að ég var ekki orðin 35 ára
og ekki var vitað um neina krankleika í
ættinni. Þess í stað fékk ég að fara í
sónar og að því loknu var mér tjáð að
engin ástæða væri til að óttast að eitthvað
| væri að. Ég hafði hugsað mér að eignast
■ Hingað til hafa gestgjafar okkar Helgar-Tímafólks búið í
kjarnafjölskyldum enda er sú fjölskyldugerð ríkjandi á íslandi
í dag. Og reyndar halda sumir fræðimenn því fram að
kjarnafjölskyldan hafi ævinlega verið algengust fjölskyldu-
gerða á íslandi, hér hafi flestir bændur hokrað ásamt konu og
krökkum á misjafnlega hrjóstrugum kotjörðum vítt og breytt
um Iandið. Kallar eins og Snorri Sturluson, sem bjó stórbúi,
orti á bókfell og skellti sér í laugina um helgar, voru víst fáséðir
fuglar og gagnar lítt að teygja lýsingar þeirra á hýbýlum og
heimilishaldi lagsbræðra sinna yfir alla alþýðu manna. Rétt
eins og vafasamt verður að teljast að bera heimilishald og
tómstundalíf þeirra sem hafa þetta í kringum áttaþúsund
krónur í mánaðariaun saman við lifnaðarhætti þeirra sem fengu
sömu upphæð í kauphækkun núna um mánaðamótin. Það
mætti halda að maður væri að tala um mismunandi tegundir,
en mælikvarðar náttúruvísindanna láta ekki að sér hæða.
Svo við snúum okkur aftur að fjölskyldunni, þá eru alltaf
einhverjir sem ekki kjösa, nú eða eiga ekki kost á, að búa í
kjarnaijölskyldu. Þá reyna margir að stofna til sambýlis á
einhverjum öðrum forsendum en kjarnafjölskyldan grundvall-
ast á, þó það sé nokkuð erfltt hér á landi vegna þess aðallcga
að húsnæðispólitíkin beinist í þá átt að byggja íbúðir utan um
kjarnafjölskyldur sem síðan geta unnið að því það sem eftir er
ævinnar að greiða þær niður. Enn aðrir kjósa síðan eða neyðast
til að búa aleinir í kjallara- eða kvistherbergjum og nærast á
jógúrti í öll mál af einu saman aðstöðuleysinu. Óhjákvæmilega
verða alltaf einhverjir pínulítið útundan í samfélagi sem byggir
öll sín lögmál á meðal-jóninum - og gleymir meira að segja
oftast gunnu.
Sem sagt: þessa helgina heimsækjum við Sigríði Björnsdóttur
sem oftast hefur búið í samfélagi við nokkra vini sína frá því er
hún yfirgaf foreldrahús. Sigríður er nemandi í félagsfræði við
Háskóla íslands, en áður en hún hóf nám var hún farandverka-
kona, kokkur á sjó, húsamálari o.fl. Auk þess er hún mamma
hans Hrafnkels, sem er eins-og-hálfs árs.
í heimsókn hjá Sigríði
Björnsdóttur félagsfræði-
nema, sem er einstæð
móðir, og syni hennar
Hrafnkatli:
■ „Eftii
hakanum
barn einhvern tíma svo ég lét slag
■standa.“
- Ráðfærðirðu þig eitthvaö við föður-
inn?
„Faðirinn ,var eindregið samþykkur
því að ég færi í fóstureyðingu, en mitt
var að ákveða. Það stóð heldur ekki til
að framhald yrði á okkar sambandi svo
að þetta var einvörðungu mín ákvörðun.
Satt að segja hélt ég að þetta væri
imiklu minna mál en það er, éggerði mér|
alls ekki neina grein fyrir því hversu
mikill baggi börn eru á uppalanda sínum,,
þvt það eru þau óneitanlega. Annars
held ég að Hrafnkell hafi verið óvenju
erfitt barn, hann var gjörsamlega óþol- j
andi fyrsta árið. Það stafaði af því aðl
hann var veikur í maganum, enda var
jhann alltaf ælandi og sofnaði ekki fyrr en
klukkan þrjú á nóttunni. Hann var þó
ekkert einsdæmi, mörg ungbörn eru
magaveik. En hann var sem sé organdi:
frá klukkan 9 á kvöldin til þrjú, lagði sig
kannski á milli klukkan tíu og ellefu og
tók síðan tvíefldur við eftir dúrinn.“
íHjáipsamt sambýlisfólk
- Hvernig gekk þér að sinna náminu?
„Ég tók fullt „pensúm“ þennan vetur
þrátt fyrir allt, en það var ofboðslega
'mikið að gera og ég átti aldrei frí. Þá
bjargaði sambýlisfólkið mér alveg, ég
gat farið að heiman fyrir próf og þegar
ég var að skrifa ritgerðir, og verið uppi
á lesstofu í Háskólanum frá svona sex til
ellefu á kvöldin og sambýlisfólkið pass-
aði.
Hrafnkell var mánaðargamall þegar
skólinn byrjaði um haustið og þá miðuð-
um við þrjár vinkonurnar, ég, María bg
Guðrún systir hennar sem býr hér núna,
stundatöflur okkar saman, til þess að
1 alltaf væri einhver okkar heima hjá
Hrafnkatli. Þannig gekk þetta til í einn
og hálfan mánuð og reddaði mér alveg,
því að ég var ekki búin að fá neina
dagmömmu. Það er nefnilega leitun að
dagmömmu sem tekur svo ung börn, en
ég var mjög heppin.“
- Hvernig hcldurðu að hefði gengið cf
þú hefðir búið ein með barnið?
„Ég hefði nú ekki hætt, en ég hefði
örugglega ekki getað tekið eins mikið og
því hefði námi mínu seinkað töluvert."
- Tekur sambýlisfólkið því sem sjálf-
sögðum hlut að vera þannig eiginlega
þátttakendur í umsjá barnsins?
„Já, mér finnst þau hafi gert það,
sérstaklega hefur María verið einstök
með hjálpsemina. Við erum líka mjög
nánar vinkonur og vitum hvað hvorri
annarri líður, án þess að um það þurfi
að hafa mörg orð. Hún hefur oft ýtt mér
út úr dyrunum og sagt sísona: uGóða
komdu þér á bíó eða eitthvað, ég skal
passa.“ Það er ómetanlegt að fá slíka
aðstoð, en þetta hefur verið miklu meiri
fyrirhöfn en mig óraði fyrir. En nú er
Hrafnkell orðinn eins og hálfs árs og
miklu auðveldari viðfangs."
- Hvernig gengur núna að samræma
móðurhlutverk og nám?
„Einn af kostunum við það að vera
einstæð móðir og að auki í námi er
hversu auðvelt er að fá inni á bamaheim-
ili. En síðan geta gallar á kerfinu
komið aftan að manni. Þannig eru t.d.
■ sum námskeiðin í Háskólanum einungis
í boði á milli klukkan fimm og sjö, en
barnaheimilið lokar klukkan fimm. Það
er heldur ekki litið hýru auga að bömin
séu lengur en til fjögur, enda er það ekki
æskilegt því þau eru þá orðin þreytt sem
vonlegt er. Þannig hefur maður ekki