Tíminn - 22.07.1983, Síða 8

81
FÖSTUDAGUR 22. JÚLÍ 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Siguröur Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaöur Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friörik Indriöason, Guömundur Sv. Hermannsson, Guömundur
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guöni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttlr, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnssson.
Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guöjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Siml: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvóldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuöi kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent hf.
Reykjanes-
hryggurinn
■ I síðustu viku var haldin í Osló alþjóðleg ráðstefna sérfróðra
manna um hafréttarmál. Þátttakendur voru bæði embættismenn,
stjórnmálamenn og vísindamenn, sem hafa fjallað um þessi mál á
undanförnum árum, aðallega í sambandi við hafréttarráðstefnuna
og hafréttarsáttmálann. Sitthvað athyglisvert kom fram á ráð-
stefnu þessari.
I’að kom glöggt í Ijós, að mikilsvert er, að hafréttarsáttmálinn
taki sem fyrst gildi, en hann gerir það ekki fyrr en 60 ríki hafa
fullgilt hann. Meðan það ástand varir, að samningurinn tekur ekki
fullnaðargildi.munuýmsríkiekki teljahann bindandi fyrirsig. Þau
telja sig því ekki þurfa að fara eftir ákvæðum hans, þótt segja
megi, að samningur, sem hefur hlotið eins almennan stuðning
yfirgnæfandi meirihluta ríkja í heimi sé orðinn siðferðilega
bindandi.
Mörg meginatriði sáttmálans má þó telja viðurkennd og
bindandi nú þegar þótt sáttmálinn hafi ekki hlotið fullnaðargildi.
Meðal þeirra má telja 200 mílna efnahags lögsöguna, enda hafa
svo mörg ríki tileinkað sér hana, að það eitt veitir henni lagagildi.
Meðal þess, sem telja verður einna athyglisverðast af því, sem
kom fram á Oslóarfundinum, eru þær upplýsingar amerisks
vísindamanns, Conrad G. Welling, að verðmæta málma sé að
finna á fleiri svæðum en þeim, sem áður hefur verið aðallega rætt
um í þessu sambandi.
Welling nefndi einkum í þessu sambandi hafssvæði, þar sem
eldvirkni er mikil í hafsbotni. Á slíkum svæðum geti myndazt eins
konar málmsúlur, sem séu enn verðmætari en hnullungar þeir,
sem áður hafa fundizt og helzt hefur verið rætt um að vinna.
Málmsúlur þessar verða til á þann hátt, að 300^400 gráðu heitt
vatn blandast köldu vatni. Slík skilyrði eru víða fyrir hendi.
Sennilega eru þau t.d. fyrir hendi á Reykjaneshryggnum, en þar
er að finna heitt vatn, sem hugsanlegt hefur verið talið að mætti
virkja síðar meir.
í máli sínu nefndi Welling einkum svæði á Kyrrahafi og
Atlantshafshryggnum, en Reykjaneshryggurinn er hluti af
honum.
Enn er þetta mál ekki nægilega rannsakað, en líkurnar virðast
benda til þess, að niðurstöður Wellings geti reynzt réttar.
Mikill hluti þeirra svæða, sem hérkomatil greina, er innan
efnahagslögsögu strandríkja, en einnig utan við. Þetta gildir t.d.
um Reykjaneshrygginn. Mikill hluti hans er innan efnahagslög-
sögu íslands, en meira þó utan hennar. Þar geta íslendingar líka
tileinkað sér víðáttumikil svæði samkvæmt ákvæðum hafréttarsátt-
málans um landgrunn, sem strandríki getur tileinkað sér utan
efnahagslögsögunnar.
Hér er vissulega um mál að ræða, sem íslendingar þurfa að
fylgjast sem bezt með. Þeir þurfa ekki aðeins að tryggja sér aðild
að rannsóknum, sem fara fram á þessum svæðum, heldur einnig
stuðla að því, að þær verði sem víðtækastar. Alveg sérstaklega
þurfa íslendingar að stuðla að rannsóknum á Reykjaneshryggnum.
Nokkur undirbúningur að slíkum rannsóknum mun þegar
hafinn af hálfu íslenzkra stjórnvalda. Það stendur vitanlega í
veginum, að þær geta reynzt kostnaðarsamar.
Þótt hér geti fundizt mikil auðæfi, verða þau ekki auðunnin.
Vegna þess má þó ekki láta hendur falla í skaut, því að eftir tvo
til þrjá áratugi getur vinnsla þeirra verið orðin auðveld.
Þetta vekur svo athygli á því, að íslendingar verða þegar að
hefjast handa um að tileinka sér sem mest réttindi utan
efnahagslögsögunnar. Nokkuð hefur gerzt í þá átt varðandi
olíusvæðin fyrir sunnan land. Samkeppnin er mikil á þessu sviði
og getur átt eftir að verða meiri. Því verður að láta hendur standa
fram úr ermum.
Þ.Þ.
skrifað og skrafað
Rigning og
okur
■ Ekki eru allir þeir
fróðleikspunktar sem
settir eru á prent til þess
fallnir að vera upplýs-
andi. Um sum málefni
sem þrástagast er á í
blöðum gildir það að því
meira sem um þau er
fjallað og frá fleiri sjón-
arhomum, því meir mglast'
maður svo að það kemur.
fyrir, að minnsta kosti fyrir
undirritaðan, að vesa-
lingur sá hættir að botna
í um hvað raunverulega
er verið að fjalla.
Söluskattsskylda eða
niðurfelling söluskatts af
skemmtanahaldi útlend-
inga hér á landi undan-
farnar vikur er eitt þess-
ara furðumála. Þetta
upphófst með því að
fjármálaráðherra sagði í
blaði, að hann hafi orðið
við beiðni Kaupstefn-
unnar h.f. um að fella
niður söluskatt af tívólí-
inu sem sett var upp á
Klambratúni og hring-
snérist þar í nokkrar
vikur. Aðstandendur
fyrirtækisins báru sig illa
þar sem aðsókn var dræm
og tap var á fyrirtækinu
samkvæmt bókhaldi.
Báru þeir fyrir sig vondri
tíð. En alls ekki hinu að
svo var okrað á vesal-
ings foreldrum blessaðra
barnanna, sem látið var
heita að allt umstangið
væri gert fyrir, að vætu-
tíðin var kærkomin af-
sökun til að forða heimil-
isfjárhagnum frá þeirri
hremmingu að leyfa
börnunum að fara í þær
salíbunur sem þar voru í
boði fyrir svívirðilegt
verð.
Þar sem verðlagningin
var ekki við barna hæfi
varð eðlilega tap á fyrir-
tækinu.
Svo var að skilja á
fyrstu fréttum um sölu-
skattinn að hann hefði
verið felldur niður vegna
tapsins, en síðar kom í
ljós að undanþágan hafði
verið veitt áður en tí-
vólíið var sett í gang og
vitað var um þráfelldar
sumarrigningar.
Svör fjármálaráðherra
við spurningum blaða-
manna um þessi mál hafa
síður en svo verið grein-
argóð. Ekki bætti úr skák
þegar bent var á að tengda-
sonur hans væri með-
eigandi í Kaupstefnunni
og góður stuðningsmað-
ur, og matgjöfull, ætti
þar einnig hagsmuna að
gæta. Út af þessu hefur
verið lagt á ýmsa vegu
og ráðherra borinn þung-
um sökum. Látið hefur
verið eins og hér sé um
algjört einsdæmi að ræða
og að fjármálaráðherra
sé að hygla vensla-
mönnum sínum og að
greiða fyrir góðan
stuðning.
Þetta segir m.a. vara-
þingmaður berum orðum
í grein í Þjóðviljanum í
gær. Hins vegar er ekki
orð um fyrir hvað er
verið að hygla öðrum
hluthöfum Kaupstefn-
unnar hf, sem væntan-
lega njóta einnig góðs af
greiðaseminni.
Hver veit
hvað?
Til að allt sé nú í stíl
kemur sirkus í kjölfar
tívólísins. Og af því að
sirkusfólk hefur einatt í
frammi glannalegar upp-
ákomur og fíflalegar
valdi það leiðina um
Möðrudalsöræfi á milli
höfuðborga Norður-
landa. Enda töldu trúð-
arnir sig hafa komist þar
í meiri mannraunir og
hættulegri en nokkru
sinni fyrr, en fólk þetta
hefur framfærslu af að
stinga höfði upp í ljón,
dansa á slakri línu í tuga
metra hæð, stinga sér úr
háalofti í litla vatnstunnu
og éta eld.
En allt er þetta barna-
leikur hjá söluskattsmál-
inu. Blöð vildu fá að vita
hvort innheimta ætti
söluskatt af skemmtana-
haldi sirkusins. Já, sagði
fjármálaráðherra. Um-
boðsmaður sirkusins
sagðist vonast til að hann
fengi söluskattinum
aflétt, og lét orð falla
eitthvað á þá leið, að það
yrði reynt. Um þetta hafa
birst skrif út og suður,
sem síst eru til þess fallin
að upplýsa hvort greiða
eigi söluskatt af skemmt-
an sirkusfólksins eða
ekki.
í gær upplýsir svo
ráðuneytisstjóri fjár-
málaráðuneytisins í
Morgunblaðinu að
ákvörðun hafi verið tekin
um það í maímánuði s.l.
að veita undanþágu frá
því að innheimta sölu-
skatt af miðaverði sirkus-
ins. Þetta var sem sagt
gert í tíð fyrrverandi
fjármálaráðherra. Þá
hafði íslenski umboðs-
maðurinn sem ekkert
veit í sinn haus í dag,
hvort borga á söluskatt
eða ekki fengið vilyrði
fyrir niðurfellingu
skattsins. Ráðuneytis-
stjórinn sagði einnig að
á síðasta ári og fram eftir
því sem nú er að: líða,
hafi heimildir til rýmkun-
ar söluskatts af skemmt-
anahaldi ýmis konar
verið rýmkaðar. M.a.
hafi ekki þurft að borga
skattinn af miðaverði
þegar selt var inn á dá-
valdinn gagnmerka, Fris-
inette. En einhverra
hluta vegna komst aldrei
í hámæli að það menn-
ingarfyrirbæri hafi slopp-
ið við skattinn, hvað þá
að annarlegar hvatir ráð-
herra hafi Iegið að baki
þeirri ákvörðun.
Það er sem sagt allt í
lagi að dávaldurinn fái
söluskatt niðurfelldan,
og enginn virðist vita um
niðurfellingu skattsins
vegna sirkusins, ekki
einu sinni hinn íslenski
umboðsmaður, ef eitt-
hvað er að marka það
sem fjölmiðlar hafa eftir
honum.
Ráðuneytisstjóri
fj ármálaráðuneytisins
hefði gjarnan mátt skýra
frá þessu máli fyrr, þótt
ekki væri nema að láta
núverandi fjármálaráð-
herra vita.
Sambands-
leysi
En upplýsingaflæðið
heldur áfram. DV berst
lesendum í hendur nokkr-
um klukkustundum á
eftir Morgunblaðinu. I
fyrrnefnda blaðinu er
haft eftir fjármálaráð-
herra að honum sé ekki
kunnugt um að sirkusinn
hafi fengið söluskatt
niðurfelldan, og hann
hafi ekkert átt við þetta
mál, en af sinni hálfu
kæmi ekki annað til
greina en að söluskattur
verði greiddur af skemm-
tuninni. En hafi hann
verið felldur niður hafi
það verið gert af fyrrver-
andi fjármálaráðherra,
og mun það verða kannað.
Ef hér er rétt með
farið virðist vera furðu
lítið samband á milli
fjármálaráðherra og ráðu-
neytisstjóra í ráðuneyti
hans, og samkvæmt þess-
um fréttum er þess vart
að vænta að saklaus
blaðalesandi geti áttað
sig á hvort söluskattur
verður lagður á sirkusinn
eða ekki. En vonandi
kemst umboðsmaðurinn
að því innan tíðar.
Þótt allt sé þetta sett á
svið í þeim óperustíl,
sem engilsaxar kenna við
sápu, er hér ekkert gam-
anmál á ferðinni. Fjár-
málaráðherra hefur verið
borinn þungum sökum
og varist heldur ófim-
lega. Ekki virðast starfs-
menn ráðuneytisins held-
ur hafa veitt honum um-
talsvert lið, kannski
vegna þess að ekki hefur
verið til þeirra leitað. En
vegna hinna mörgu sölu-
skattsgreiðenda væri
4 eðlilegt að upplýsa með
hvaða hætti og eftir
hvaða reglum er farið
þegar söluskattur er
felldur niður af skemm-
tanahaldi og hvers vegna
það er hneyksli þegar einn
fjármálaráðherra gerir
það en alls ekki umtals-
vert þegar annar heimil-
ar sams konar niðurfell-
ingu. Inn í þetta fléttast
að sjálfsögðu hverjum
ráðherrar mega gera
greiða og hverjum ekki.
Söluskattur mun ekki
greiddur af leiklist og
tónleikahaldi en oft
munu skilin milli trúð-
leika og listrænnar tján-
ingar vera harla óglögg
og vart sanngjarnt að
ætla fjármálaráðuneyt-
inu að greina þar á milli.