Tíminn - 27.07.1983, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 27. JÚLÍ1983
■ Francesca kunni vel að meta að eiga tvo pabba, þegar hún
gekk í fyrsta sinn til altaris.
Altarisganga
stjúpdótturinnar
sætti Ringo Starr
og föðurinn
■ Ringo Starr hefur tii
skamms tíma haft illan bifur á
fyrrum eiginmanni konu
sinnar, Barbara Bach var áður
gift italska leikaranum Aug-
usto Gregorini og hefur senni-
Iega ekki borið honum sérlega
vel söguna.
En nú í vor átti Francesca,
12 ára gömul dóttir Barböru og
Augustos að ganga til altaris í
fyrsta sinn og það í Róm.
Samkvæmt ítöiskum siðvenj-
um átti öll fjölskyldan að vera
viðstödd, holdiegur faðir ekki
undanskilinn. Það varð því
ekki hjá því komist, að fundum
þeirra Ringos og Augustos
bæri saman í fyrsta sinn.
Ringo til mestu undrunar
reyndist honum bara líka vel
við Augusto. Sennilega gildir
gamla máltækið um, að sjaldan
veldur einn þá tveir deila í
þessu tilfelli eins og oftar. Það
er nefnilega ekki víst, að Bar-
bara hafi verið alveg gallalaus
í fyrra hjónabandinu, en Aug-
usto verið þeim mun ómögu-
legri.
■ Ringo var ekki reiðubúinn að semja frið við fyrri mann konu
sinnar en allt féll þó í Ijúfa löð yfir kampavínsglasi.
innar sem opnuð verður í byrjun
september á annarri hæð í versl-
unarhúsi Kristjáns Siggeirssonar
að Laugavegi 13 í Reykjavík. Það
er Kristján Siggeirsson h.f. sem
hefur einkaumboð fyrir vörur
frá Habitat á íslandi, en verslun-
in verður rekin sem sjálfstætt
fyrirtæki.
Habitat er nafn sem margir
kannast við. Habitat-verslanir
bjóða upp á flest sem til heimilis
þarf, húsgögn, búsáhöld, glugga-
tjöld, sængurver, gjafavörur af
ýmsu tagi o.fl. Hönnunin þykir
vönduð og nútímaleg og verðið
hagstætt.
„Við komum til með að bjóða
upp á alla línuna frá Habitat, og.
að auki verður hægt að sérpanta
vörur gegn verslunina. Vörulist-
ar liggja frammi og starfsfólk
leiðbeinir um hvaðeina sem við-
skiptavinirnir vilja vita um vör-
urnar sem á boðstólum eru, t.d.
hvernig á að hreinsa þær. Við
þjálfum starfsfólkið sérstaklega
í þessu skyni og það er því ráðið
tii starfa tæpum mánuði áður en
verslunin sjálf opnar“ sagði Ólaf-
ur Garðarsson.
Það var breskur iðnaðar-
hönnuður Terence Conran sem
stofnaði Habitat-fyrirtækið á ár-
unum upp úr 1960, en seldi það
árið 1981. Fyrsta verslunin opn-
aði við Fulham Road í Lundún-
um árið 1964, en síðan hafa
útibúin í Bretlandi orðið 40.
Útibú eru einnig í Frakklandi,
Belgíu, Japan og Bandaríkjun-
um en þar í landi starfar verslun-
in undir nafninu Conran.
„Habitat-fyrirtækið leggur
áherslu á að það býður upp á
vörur sem verða ekki farnar úr
tísku á næsta ári. Það er lögð
mikil rækt við hönnunina og
áherslan er á bjarta liti. Það
þykir vera hressleiki yfir vörum
frá Habitat", sagði Ólafur.
Rekstrarstjórn Habitat-versl-
unarinnar er stærsta verkefnið á
sviði viðskipta sem Ólafur hefur
fengist við. Hann hefur starfað
við úrsmíðaverslun föður síns,
Garðars Ólafssonar, en stundaði
nám í Verslunarskólanum og er
langt kominn með að ljúka prófi
við lagadeild Háskólans. Ólafur
er kvæntur Sif Þorsteinsdóttur.
GM
■ UM ÞESSAR MUNDIR
veldur það vísindamönnum,
stjórnmálamönnum og raunar
einnig leikmönnum vaxandi
áhyggjum, hvernig unnt er að
nota nútíma vísindi og tækni
með þeim hætti að það hafi ekki
í för með skerðingu á mannrétt-
indum. Það er ekki sízt þróun
rafeindatækni ýmiss konar, sem
m.a. hefur gert það að verkum,
að auðveldara er nú að fylgjast
með fólki án þess að það viti af
því. Hættan á misnotkun tölv-
uupplýsinga og hinar öru fram-
farir í hvers konar fjarskiptum
hafa einnig leitt til þess að menn
hafa hugleitt, hvort setja ætti
sérstakar alþjóðlegar reglur til
þess að vernda mannréttindin
■ Javier Perez d’Cuellar framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna að ræða við samstarfsmenn á skrifstofu
sinni, en á vegum Sameinuðu þjóðanna hefur nýlega komið út rit, sem fjallar um mannréttindi, vísindi og
tækni.
Mannréftindum stafar ógn
af vísindum og tækni
Vaxandi áhyggjur bæði vísindamanna og leikmanna
gegn óæskilegri beitingu hinnar
nýju tækni.
Einnig á sviði líffræðinnar
hafa menn vaknað til vitundar
um hætturnar á þessum sviðum,
þar sem ljóst er að hægt er að
breyta erfðaeiginleikum á ýmsa
lund með nútíma tækni.
Einnig á sviði læknisfræðinnar
er ýmislegt að gerast í þessu
sambandi, sem vert er að gefa
gaum. Sálfræðingar öðlast og
stöðugt betri innsýn inn í manns-
hugann og „sálfræðilegum að-
ferðum" er í auknum mæli beint
gegn fólki, til að gera pyntingar
og yfirheyrslur áhrifaríkari, ef
svo mætti að orði komast.
Það, sem rakið er hér á undan,
er upphaf greinar eftir Jörgen
Larsen, sem starfar á upplýsinga-
skrifstofu Sameinuðu þjóðanna
í Kaupmannahöfn. Greinin
heldur svo áfram:
HJÁ SAMEINUÐU þjóðun-
um hafa verið uppi tillögur um
að semja yfirlýsingu um mann-
réttindi með tilliti til vísinda og
tækniþróunar. Einnig hefur ver-
ið lagt til að sett verði á laggirnar
ný alþjóðastofnun, sem hefði
það hlutverk að meta og fylgjast
með tækniframförum og vara
við þar sem tækniframfarir
kynnu að skerða mannréttindi.
Slík stofnun ætti að geta gert
tillögur um reglur á þessu sviði
og verið ríkisstjórnum til ráðu-
neytis.
Þegar árið 1968 var byrjað að
ræða þýðingu framfara í vísind-
um og tækni gagnvart mannrétt-
indum, en sú umræða spratt
vegna samþykktar sem gerð var
það ár á mannréttindaráðstefnu,
sem haldin var í Teheran á
vegum Sameinuðu þjóðanna. í
þessari samþykkt var bent á, að
framfarir í vísindum og tækni
hefðu vissulega skapað margvís-
lega möguleika á sviði efnahags-
mála, félagsmála og menningar-
mála, en samtímis gætu þessar
framfarir haft í för með sér
ýmsar hættur fyrir mannréttindi
og frelsi. Þar sagði ennfremur,
að þess vegna bæri brýna nauð-
syn til að fylgjast vandlega með
framförum á þessum sviðum og
mælt var með því, að á vegum
Sameinuðu þjóðanna yrðu þessi
svið könnuð öllu nánar.
Á áttunda áratugnum voru að
frumkvæði Allsherjarþingsins
gerðar allmargar skýrslur um
þessi mál og árið 1981 var ákveð-
ið m.a. á grundvelli þessara
skýrslna, að gefa út um þetta
sérstakt rit, sem einkum er ætlað
stjórnvöldum. Þetta rit er nú
komið út og ber heitið „Mann-
réttindi og þróun á sviði vísinda
og tækni“ (Human Rights and
Scientific and Technogical De-
velopments (DPI/726)).
Tveir fyrstu kaflar þessar rits
fjalla um rafeindanjósnir gegn
einstaklingum (hlerun, Ijós-
myndun úr mikilli fjarlægð
o.s.frv.)Einnig er rætt um mögu-
leikana á skerðingu réttar ein-
staklingsins í tölvuskrám, sam-
tengingu tölvuskráa og fjar-
skiptakerfa og þau atriði önnur,
sem beint kann að verða gegn
einstaklingi að því t.d. er varðar
nútímayfirheyrslutækni, - eða
bara spurningar t.d. á umsóknar-
eyðublöðum, sem þeir fylla út,
sem eru að sækja um nýtt starf.
Meðal margs sem fram kemur
í þessu nýja riti Sameinuðu þjóð-
anna eru t.d. frásagnir af því, er
örlítil senditæki hafa veriðgrædd
í fanga, sem eru látnir lausir til
reynslu. Slík tæki gera mögulegt
að hlusta á hljóð (og raddir) í
námunda við þann sem tækið
hefur verið grætt í, og enn frem-
ur getur tæki af þessu tagi gefið
til kynna breytingar á hjartslætti.
Með slíkt tæki í líkama sínum er
fyrrverandi fangi, sem látinn hef-
ur verið laus, í rauninni undir
stöðugu eftirliti yfirvalda og þess
vegna er ómögulegt fyrir hann
að stofna til eðlilegra mannlegra
samskipta, að ekki sé nú talað
um mjög náin kynni.
í sömu andrá má nefna mjög
fullkominn „lygamæli", sem not-
aður er án þess að sá sem honum
er beitt gegn, hafi hugmynd um
það. Þeim einstaklingi, sem um
er að ræða, er vísað til sætis í
hægindastól sem virðist í engu
frábrugðinn öðrum stólum. Þeg-
ar samtalið síðan byrjar þá skráir
fullkomið tæki sem falið er í
stólnum margvíslegar breytingar
á líkamsstarfsemi þess, sem þar
situr (líkamshita, hreyfingar
o.s.frv.). Sérfræðingur er síðan
látinn lesa úr þeim upplýsingum
sem tækið skilar. Því er svo við
að bæta, að í tengslum við mæli
af þessu tagi er hægt að nota
faldar myndavélar, sem gera það
að verkum, að unnt er að mæla
breytingar á stærð augasteins.
NAUÐSYN reglna til að
vernda einstaklinginn gegn mis-
notkun upplýsinga úr tölvu-
skrám og gegn því að hann verði
fyrir tjóni eða áreitni vegna þess
að slíkar upplýsingar hafa lekið
út til óviðkomandi aðila er auð-
vitað brýn. Sérfræðingar Sam-
einuðu þjóðanna leggja til í
þessu riti, að sú meginregla verði
látin gilda að öryggisráðstafanir
byrji í raun og veru áður en
persónulegar upplýsingar eru
settar inn í tölvu, þ.e.a.s. að
vissar upplýsingar verði aldrei
skráðar. Ástæðan til þess er sú, að
ef upplýsingar sem ekki skipta
máli, óheppilegar eða á annan
hátt viðkvæmar, komast inn í
tölvu, geta engar öryggisráðstaf-
anir, svo fulltryggt sé, komið í
veg fyrir misnotkun þeirra.
Lagt er til í þessu sambandi,
að tölvunarstarfsfólk fái ítarlega
fræðslu um það hvað mannrétt-
indi séu og um löggjöf og alþjóð-
areglur á því sviði.
Hvað varðar tölvuteknar upp-
lýsingar, sem sendar eru um
fjarskiptakerfi, þá er m.a. bent
á áhrifin á frjálsa miðlun skoð-
ana og upplýsinga. Vegna kostn-
aðar við að eiga og nota nýjustu
tæki og tækni á þessu sviði er
nokkur tilhneiging til miðstýr-
ingar á þessu sviði og þar með til
stofnunar einokunarfyrirtækja á
sviði útgáfustarfsemi og fjölmiðl-
unar.
Bæði mannréttindayfirlýsing
Sameinuðu þjóðanna frá 1948
og sáttmálinn um borgaraleg og
pólitísk réttindi, sem öðlaðist
gildi ásamt sáttmála um efna-
hagsleg, félagsleg og menningar-
leg réttindi árið 1976, slá því
föstu að tjáninga- og skoðana-
frelsi séu grundvallaratriði al-
mennra mannréttinda. Þess
vegna finnst mönnum rík ástæða t
til að fylgjast gaumgæfilega með
þróuninni á þessu sviði.
Fjallað er um líffræði og
læknisfræði í sérstökum köflum.
Meðal þeirra vandamála, sem
þar koma til umræðu, er gervi-
frjóvgun og þýðing framfara á
sviði læknavísinda að því er
varðar mannfjölgun í veröldinni.
Þá er sérstaklega rætt um líffæra-
flutninga og aðrar dýrar
skurðaðgerðir, einkum af sið-
fræðilegum ástæðum. Framfarir
á þessum sviðum geta aðeins
komið fáum útvöldum til góða,
en langflestir, og þá ekki sízt
fólk í þróunarlöndunum, nýtur
ekki einu sinni einföldustu heil-
brigðisþjónustu, en slíkt mundi
vera hægt að tryggja ef önnur
forgangsröðun væri við lýði á
þessu sviði.
Rétturinn til að lifa í umhverfi,
sem ekki er í stöðugri eyðilegg:
ingarhættu vegna hagsmuna op-
inberra eða einkaaðila í sam-
bandi við nýtingu nýrra vísinda
og nýtækni, eru einnig svið sem
fjallað er um í þessu riti og þar
sem þurfa að koma til reglur.
Nýtízku vígbúnaðartækni,
ekki aðeins kjarnorkuvopn, er
fordæmd og þar er mannlegt
hugvit talið hafa farið út af
sporinu.
Gera verður alþjóðlegt átak
til að stýra þróuninni á sviði
vísinda og tækni mannkyni til
góðs, þannig að þróunin beinist
í þær áttir sem koma flestum til
góða. Það er meginefni þess sem
lagt er til í þessari skýrslu Sam-
einuðu þjóðanna.
Þórarinn
Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar