Tíminn - 23.09.1983, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1983
■ Aldrei er Paul Newman kátari en þegar hann fær tækifæri til
að spreyta sig undir stýri á kappakstursbíl
HÆTTIR RAIIL
NEWMAN KflPP-
AKSTWNUM?
■ Paul Newman leggur
gjörva hönd á margt.
Hann lætur sér ekki
nægja að leika í kvik-
myndum og Ieikstýra
þeim. Hann er mikiil
áhugamaður um kapp-
akstur og lætur sér ekki
nægja að sitja á áhorf-
endabekknum, heldur
tekur þátt í leiknum
sjálfur. Og nú er hann
orðinn stórframleiðandi
á salatsósum.
- Mér þykir afskaplega
gaman að taka þátt í kapp-
akstri, segir Paul og bætir við,
að honum þyki ekki eins vænt
um neitt, nema ef vera skyldi
konu sína, Joanne Woodward.
Enda hefur hann náð frábær-
um árangri í kappakstri á
frægum brautum, s.s. í Le
Mans og Las Vegas. En nú
lítur helst út fyrir að dagar
hans sem kappaksturshetju séu
taldir. Ekki er það vegna þess,
að hann sjálfur hafi misst
kjarkinn. En það hefur kona
hans gert.
- Ég held þessa sífelldu
spennu ekki út lengur, segir
Joanne. - Þessi nagandi ótti,
sem fylgir kappakstrinum, er
alveg að gera út af við mig.
Kannski fer því svo, að Paul
Newman verður að segja skilið
við þessa eftirlætisíþrótt sína,
aðeins 58 ára að aldri. Líklega
er salatsósuframleiðslan hættu-
minni.
■ Paul Newman vill alft fyrir
konu sína, Joanne Woodward,
gera. Þó finnst honum hann
færa mikia fórn, ef hann hættir
kappakstrinum.
kvæmdastjóri alþjóðlegr-
ar ráðstefnu um ávana- og
fíkniefni sem haldin verð-
ur hér á landi dagana 26.
til 30. september.
Að ráðstefnunni standa
Áfengisvarnarráð, fyrir hönd
Heilbrigðisráðuneytisins og Al-
þjóðaráðið um áfengis- og fíkni-
efnamál (ICAA) í Sviss.
„Á ráðstefnunni verður lögð
mikil áhersla á námskeið fyrir
kennara og leiðbeinendur á
þessu sviði, tekur það um 2 daga
af henni en við höfum boðið
öllum sem vinna að áfengisvörn-
um að koma á ráðstefnuna eins
og prestum, læknum, félagsráð-
gjöfum, sálfræðingum, forsvars-
mönnum íþróttahreyfingarinnar
og fulltrúum vinumarkaðarins,"
sagði Stefán og bætti við að á
milli 50 og 60 erlendir sér-
fræðingar myndu sækja ráðstefn-
una frá Norðurlöndunum.
Bandaríkjunum, Þýskalandi,
Póllandi og Belgíu.
„Það má segja að ísland sé vel
staðsett fyrir svona ráðstefnu en
hún er hin fyrsta hérlendis. Við
liggjum mitt á milli Ameríku og
Evrópu og hér er auðvelt að
stunda rannsóknir á þessu sviði,
það er tiltölulega auð-
velt að fylgjast með fólki í
fjölda ára og sjá hvernig málin
hafa þróast hjá því. ímyndaðu
þér hvernig væri til dæmis að
hafa uppi á 100 manna hóp í
Bandaríkjunumá 10árafresti“.
Stefán sagði einnig að þeir hjá
Áfengisvarnarráði leggðu
áherslu á það að fá kennara til
liðs við sig...“ þeir sjá strax í
grunnskóla það sem jafnvel
verður seinna að neysluvanda-
máli í framhaldsskóla og þeir eru
í nánu sambandi við það fólk
sem kemur til með að taka við
þjóðfélaginu af okkur“, sagði
hann.
Aðalmarkmið ráðstefnunnar
verður að leita raunhæfra leiða
til lausnar á þeim vanda sem
neysla ávana- og fíkniefna
veldur, á grundvelli reynslu og
rannsókna víða að úr heiminum
og sagði Stefán að í lok ráðstefn-
unnar yrðu allar niðurstöður
hennar gefnar út.
-FRI
Skuldasúpan eykur
pólitíska spennu í
Rómönsku Ameríku
■ Efnahagskreppa undangeng-
inna ára hefur komið hart niður
á fátækustu löndum heims.
Verulega hefur dregið úr útflutn-
ingi þróunarríkjanna, enda eftir-
spurn eftir útflutningsvörum
þeirra ekki mikil, en skuldabyrð-
in þeim mun meiri. Margt bendir
til að hið versta sé nú afstaðið en
efnahagsbatinn er hægur og þess
er ekki að vænta að hann taki
neinn stóran kipp á næstu árum.
Því verður að vinna sig út úr
vandanum hægt og sígandi og
stefna að því að þær ofboðslegu
fjárfestingar sem mörg ríki hafa
lagt út í á tímum lánstrausts og
mikilla framboða á lánum, skili
einhverjum þeim árangri sem
stofnað var til.
í skýrslu Alþjóðabankans yfir
síðasta fjárhagsár segir, að þró-
unarlöndin hafi þurft að þrengja
mjög að útgjöldum sínum og
fara fram á greiðslufresti á lánum
sínum og rýmri greiðslukjör. Á
fjárhagsárinu veitti bankinn 136
lán, að upphæð 11.1 milljarð
dollara, sem er 8% aukning frá
árinu áður, og Alþjóðaþróunar-
stofnunin, sem er sú deild
bankans, sem sérstaklega sinnir
þörfum fátækustu landanna, lán-
aði 3.3 milljarða dollara sem er
24% aukning miðað við fjárhags-
árið á undan. En mikið af lánum,
og þar með skuldum ríkja, er
fengið frá öðrúm bönkum og
fjárfestingasjóðum, og eru það
ekki síst þau lán sem hrahnast
hafa upp og enginn sér nú fyrir
endann á hvernig á að greiða þau
til baka og hvaða afleiðingar það
hefur ef mörg ríki komast sam-
tímis í greiðsluþrot.
Ríki Rómönsku Ameríku eru
meðal þeirra sem mest skulda.
Nýverið var haldin ráðstefna
Samtaka Ameríkuríkja í Cara-
cas í Venuzuela og þar var
greiðslubyrðin og efnahagsmál
yfirleitt tilumræðu. Bandaríkja-
stjórn var hálfilla við að taka
þátt í fundinum, en ákváðu á
síðustu stundu að sendinefnd
mundi sitja ráðstefnuna. En ó-
neitanlega hljóta Bandaríkja-
menn að eiga erindi á slíka
ráðstefnu. Skuldir ríkja Róm-
önsku Ameríku eru yfir 300
milljarðar dollara, og megin
hluti þess fjár er fenginn úr
bandarískum peningastofnun-
um.
Skuldugu ríkin í Ameríku
ráða varla við að greiða vexti af
lánum sínum hvað þá afborgan-
ir. Ríkisstjórnir í þeim heims-
hluta eru flestar valtar í sessi og
stjórnarandstæðingar í hverju
landi fyrir sig nota skuldabyrðina
til að sýna fram á hve máttvana
ríkisstjórnirnar eru, og leggja að
ráðherrunum að viðurkenna að
ríkin séu gjaldþrota, og séu ekki
fær um að standa í skilum með
erlendu skuldirnar.
erl.yfir. þrúður
Ef ríki eins og Brasilía, sem
skulda 90 milljarða dollara, tæki
sig til og neitaði að greiða afborg-
anir og vexti, væri brautin rudd
fyrir önnur ríki að gera hið
sama, og slík flóðbylgja mundi
vera líklega til að rústa hið
alþjóðlega bankakerfi. Ef sú
verður þróunin mun enginn
græða á henni, en allir tapa.
Ráðstefnan í Caracas stóð í
fimm daga. Þar ræddu skuldarar
og skuldunautar hreinskilnislega
um málin, og kom saman um að
þreyja skyldi þorrann og góuna
og ekki grípa til neinna skyndi-
laúsna eða ákvarðana, sem gætu
dregið slæman dilk á eftir sér.
Þeim kom saman um að báðir
aðilar eru í raun á sama báti. Það
er vænlegast til árangurs að veita
greiðslufresti og reyna að ná
efnahagslífinu upp úr öldudaln-
um með þolinmæði, því öll ör-
þrifaráð geta endað með stór-
slysi, sem skaðar alla.
Sú hugmynd var reifuð, að
skuldugu löndin mynduðu með
sér samtök sem kæmu fram fyrir
þau öll gegn hinum alþjóðlega
fjármálavaldi. Aðalvopn slíkra
samtaka yrði hin ógnvekjandi
skuldasúpa sem ógnar bæði lán-
takendum og þeim sem lánin
veittu. Til slíkra samtaka var þó
ekki stofnað.
Fulltrúar skuldugu ríkjanna
beindu því aftur á móti til banda-
rísku sendinefndarinnar, að
beita áhrifum sínum til að fá
bankastofnanirnar sem nú krefj-
ast endurgreiðslu, til að taka
tillit til aðstæðna og ganga ekki
alltof langt í greiðslukröfum
sínum, svo að hægt verði að
standa við að greiða eitthvað af
afborgunum og vöxtum til að allt
fjármálakerfiö sigli ekki í strand.
Beryl Sprinkel aðstoðarfjár-
málaráðherra var fyrir banda-
rísku sendinefndinni í Caracas.
Hann lofaði engu, en hélt fast
við þá skoðun stjórnar sinnar, að
efnahagsörðugleikarnir væru
tímabundnir og skuldugu ríkin
verða að herða sultarólarnar á
meðan erfiðleikatímabilið
gengur yfir, en með bjartari
efnahagshorfum og auknum hag-
vexti muni ástandið batna sjálf-
krafa og skuldasúpan grynnka.
En mörg ríki í Rómönsku
Ameríku munu ekki þola þetta
ástand til lengdar, jafnvel ekki
ár til viðbótar. Þau reyna að
koma Bandaríkjamönnum í
skilning um að fái þau ekki
verulegan gjaldfrest og jafnvel
eftirgjöf á hluta skuldanna muni
ástandið versna að mun. Póli-
tískar sviptingar og félagslegur
ójöfnuður munu aukast og
stjórnarbyltingar og borgara-
styrjaldir kunna að vera á næsta
leiti. Fjöldi atvinnuleysingja og
þeirra, sem ekki koma auga á
bjartari framtíð mun aukast.
Fyrir þetta fólk er engu að tapa
þótt róttækar breytingar verði
gerðar á þjóðfélögunum. Marx-
istar og aðrir einræðissinnar
mata krókinn á ófremdarástand-
inu og kynda undir óánægjunni.
Hinar risavöxnu skuldir gera
ríkisstjórnum erfitt um vik að
koma á félagslegum umbótum,
eða glæða atvinnulífið, og alþýða
landa Rómönsku Ameríku á
sífellt verra með að afla sér
daglegs brauðs.
Ríkisstjórnir landa Rómönsku
Ameríku gera sér Ijóst að það
eru takmörk fyrir því, hve langt
er hægt að ganga í því að strengja
sultarólarnar án þess að fjöldinn
rísi upp og krefjist að minnsta
kosti lágmarkslífskjara. Það er
ekkert einfalt mál fyrir stjórn-
endur ríkja, sem þannig er kom-
ið fyrir, að fullnægja bæði
kröfum eigin þegna um
mannsæmandi líf, og greiðslu-
kröfum fjármálafurstranha.
í Caracas kom það skýrt fram
að leita verður viðunandi lausna
og það fyrr en síðar. Fulltrúi
Perú á ráðstefnunni sagði að það
væri einhugur um það meðal
ráðamanna í ríkjum Rómönsku
Ameríku, að eðlileg efnahags-
þróun og félagslegt og pólitískt
jafnvægi yrði að ganga fyrir
greiðslum erlendra skulda.
Oddur Ólafsson
skrifar WÍ/í