Tíminn - 23.09.1983, Blaðsíða 8

8.
FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Frámkvæmdastjóri: Gisli Sigurósson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur j
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Óiafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja 1
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygió Stefánsdóttir
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson..
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Vinnuaflsskortur
og námslán
■ Það er hætt að sæta tíðindum þótt útgerðarstaðir vítt og
breytt um landið sæki vinnuafl til fiskvinnslu í önnur lönd og
fjarlægar álfur. Framkvæmdastjórar fiskvinnslufyrirtækja
vitna oft um það, að ekki væri hægt að reka vinnslustöðvamar
með fullum afköstum ef innflutta vinnuaflið kæmi ekki til.
Það er víðar en í meira og minna afskekktum verstöðvum
sem vinnuafl skortir yfir hávertíðina. í viðtali við verkstjóra
í Hraðfrystistöðinni í Reykjavík, sem birtist í Tímanum fyrir
nokkrum vikum, kom fram að þar hafi verið skortur á
starfskrafti í allt sumar. ítrekaðar auglýsingar báru lítinn
árangur. Vinnuaflsskortinum var mætt með því að annar af
tveim togurum fyrirtækisins sigldi með aflann þegar ekki vom
tök á að vinna hann á heimaslóðum.
í vor og sumar var talsvert um atvinnuleysistal og
bölsýnisspár í því sambandi. Tölur um atvinnuleysi voru
birtar og gerður samanburður á milli ára, og samkvæmt þeim
opinberu plöggum fór atvinnuleysi vaxandi. Fjölmiðlafólk
hafði oftlega samband við vinnumiðlun námsmanna og þar
báru menn sig allvel og töldu að vel gengi að útvega námsfólki
atvinnu, eða þeim sem það vildu.
„Mín reynsla hér er sú, að atvinnuleysistölur og fólk sem
vantar vinnu fylgist ekki að - ég hef aldrei fundið nokkurt
samband þar á milli“, er haft eftir verkstjóranum í
fyrrgreindu viðtali. En vera má að það teljist til atvinnuleysis
ef ekki er önnur störf að fá en fiskvinnu?
Það hlýtur að vera mönnum áhyggjuefni að ekki skuli
lengur vera hægt að fá nægilegt vinnuafl hér á landi til að
vinna sjávarafla. Ef þessi vinna er erfiðari og sóðalegi en
önnur verður að bæta það upp í hærri launum, betri aðbúnaði
eða með einhverjum þeim ráðum sem gera fiskvinnu
eftirsóknarverða. Þetta er slík undirstöðuatvinnugrein að
góðum lífskjörum verður ekki haldið uppi í landinu nema
nægur og hæfur starfskraftur fáist til að verka fisk og gera úr
honum eftirsótta markaðsvöru.
Oft er rætt um að skapa þurfi svo og svo mörg ný
atvinnutækifæri til að taka við því vinnuafli sem kemur á
vinnumarkað á næstu árum. Helst er þá bent á iðnaðinn sem
skapa verði atvinnuna. En yfirleitt er þá gengið fram hjá því
að fiskiðnaðurinn er okkar stóriðja og sá atvinnuvegur sem
greinilega getur tekið við meira vinnuafli en reiknimeistarar
og spámenn gera ráð fyrir.
Viðamikið og dýrt menntakerfi virðist ekki gera ráð fyrir
að skila frá sér fólki sem lætur sér lynda að fara í fisk eftir
alla fyrirhöfnina við menntunina, Fiskvinnslan sýnist heldur
ekki átta sig á, að hún á í samkeppni við aðrar atvinnugreinar
um vinnuaflið og býður ekki upp á þau kjör sem samboðin
eru veigamestu framleiðslugreininni.
Lánasjóður ísl. námsmanna fer nú fram á að fá sem svarar
tæpum 7 af hundraði fjárlaga til að sinna hlutverki sínu, en
fær sennilega ekki nema sem svarar tæpum 4 af hundraði
fjárlaga fyrir næsta ár. Þetta eru myndarlegar tölur sem hæfa
stórhuga og framsækinni menningarþjóð.
En er það við hæfi að fiskveiðiþjóð geti ekki haldið úti
hefðbundinni og einni mikilvægustu framleiðslugrein sinni
vegna manneklu, á sama tíma og hafðar eru áhyggjur af
hvernig skapa eigi ný atvinnutækifæri.
Allt bendir til að ekki verði unnt að fullnægja umbeðinni
fjárþörf námsmanna. En þar skýtur skökku við, að nái
námsfólk að vinna sér inn tiltekin hámarkslaun í fríum sínum
lækkar tilleggið úr sjóðnum til þeirra sem hafa of miklar
tekjur af eigin störfum. Þetta lagaákvæði er komið inn vegna
þeirrar flatneskjulegu jöfnunarástríðu sem einkenna margar
gjörðir þeirra sem með opinber mál fara. Þetta ákvæði verkar
letjandi á að námsfólk afli sér tekna á meðan á námi stendur.
Vel má hugsa sér að þetta ákvæði hafi valdið miklu um
vandræði Hraðfrystistöðvarinnar og fleiri fiskvinnslufyrir-
tækja yfir hábjargræðistímann.
Auðvitað á ekki að reka fiskvinnslustöðvar eða önnur
framléiðslufyritæki einvörðungu með námsfólki, en það á að
geta auðveldað sjálfu sér lífsbaráttuna og stuðlað að aukinni
þjóðarframleiðslu með því að leggja sitt af mörkum í
atvinnulífinu án þess að námslánin séu skert eða til að minnka
lánsfjárþörfina.
skrifað og skrafað
Lærum
af reynslunni i
■ Stefán Valgeirsson al-
þingismaður skrifar í dag um
þá reynslu sem íslendingar
hafa fengið af orkufrekum
iðnaði og segir:
„Sú óvissa sem ríkir nú í
atvinnu- og afkomumálum
þjóðarinnar hefur leitt það af
sér að miklar umræður fara
nú fram um allt þjóðfélagið
hvernig skuli snúast gegn
þeim vanda sem við blasir í
þessum efnum. Ótrúlega
margir virðast trúa því að
orkufrekur iðnaður sé ein-
asta bjargráð okkar þrátt fyr-
ir þá reynslu sem fengist
hefur af slíkri framleiðslu hér
á landi og þrátt fyrir þá
mörgu atvinnuskapandi
möguleika sem við blasa svo
að segja hvert sem litið er.
Óþarft ætti að vera að
ræða um álverksmiðjuna í
Straumsvík eins fyrirferða-
mikil og hún er í umræðunni
þessa dagana að öðru leyti en
því að mjög miklar líkur eru
fyrir því að við höfum mögu-
leika á að ná viðunanlegum
samningum um orkuverð við
Svisslendingana að óbreytt-
um ytri aðstæðum.
En þá er það Grundar-
tangaverksmiðjan. Sagterað
hún sé fullkomin tæknilega,
jafnvel sú fullkomnasta sinn-
ar tegundar í dag. Þrátt fyrir
það er gert ráð fyrir að tap-
rekstur verksmiðjunnar á yf-
irstandandi ári muni um 40
milljónir norskra króna eða
um 150 milljónir íslenskra
króna. Þrátt fyrir að það eru
aðeins 7.2 mills sem hún
greiðir fyrir orkuna.
Nú er sagt að Japanir hafi
áhuga fyrir að kaupa hlut í
þessari verksmiðju, en þeir
setja það skilyrði fyrir kaup-
unum að þeir fái tryggingu
fyrir því að verðið á orkunni
til verksmiðjunnar verði ekki
hækkað. Grundvöllur undir
þátttöku þeirra í orkufrekum
iðnaði hér á landi virðist því
byggjast á því að þeir fái
aðgang að orku hér langt
undir kostnaðarverði. I'ví í
þessu tilfelli er ekki hægt að
skjóta sér á bak við það að
þessi verksmiðja sé svo illa
tæknilega uppbyggð að af
þeirri ástæðu geti hún ekki
staðið undir viðunanlegu
orkuverði eins og jafnan er
borið við með álverksmiðj-
una í Straumsvík.
Væri ekki hyggilegt mitt í
þeirri umræðu sem nú fer
fram um framleiðslustefnu að
dusta rykið af alþingistíðind-
um og dagblöðum frá þeim
tíma sem umræðan og
ákvörðunartakan fór fram
um málmblendiverksmiðj-
una á Grundartanga og bera
það saman við hver reynslan
hefur orðið um rekstur og
afkomu þessa fyrirtækis?
Ef ég man rétt er afkoman
talsvert önnur en spáð var af
talsmönnum þessarar verk-
smiðju og ráðgjöfum þeirra.
Það er nauðsynlegt að rifja
þetta upp nú og krefja þá
sérfræðinga er voru ráðgjafar
um byggingu hennar um
skýringar á þeim áætlunum
og spádómum er þeir gerðu
og ákvörðunin var byggð á.
Heyrst hefur eftir einum
þeirra að allar áætlanir hafi
staðist nema tekjuhliðin.
Ég læt öðrum eftir að draga
ályktanir um hæfni þeirra
manna, að gera áætlanir sem
líklegt er að byggja megi á,
er hafa slík tilsvör á reiðum
höndum, eftir slíka reynslu
af ráðgjöf þeirra er þjóðin
stendur nú frammi fyrir.
Gamalt máltæki segir:
„Brennt barn forðast
eldinn." Við skulum vona að
þjóðin tileinki sér þetta mál-
tæki í samræmi við þá reynslu
er við höfum fengið af orku-
frekum iðnaði að minnsta
kosti að við lærum af reynsl-
unni. Því þjóðin þarf annars
frekar með en að standa
undir stórfelldu tapi vegna
þátttöku í rekstri orkufreks
iðnaðar eða að selja orku til
hans langt undir kostnaðar-
verði.
Óhagstætt
tíðarfar
Þórarinn Sigurjónsson al-
þingismaður skrifar forystu-
grein í Þjóðólf og fjallar þar
um ótíðina og afleiðingar
hennar:
„Nú er senn að ljúka einu
kaldasta og mesta rigningar-
sumri á Suður- og Vestur-
landi á þessari öld, þó að
nokkuð hafi ræst úr nú á
fyrstu dögum september-
mánaðar.
Nær samfelld úrkoma hef-
ur verið í þrjá mestu hey-
skaparmánuðina, júní, júlí
og ágúst, með fárra daga
undantekningum.
Maí var líka óhagstæður,
vegna þess hvað hann var
þurr og kaidur, svo að gróður
kom enginn og gjafatími
búfjár var óvenju langur.
Þessi kaldi maí ásamt stöð-
ugri rigningu í júni varð líka
til þess að tilbúinn áburður
nýttist mjög misjafnlega og
grasspretta varð víða með
minna móti, ásamt því að
kartöflur, korn og grænfóður
hefur ekki náð að spretta í
þetta sinn að neinu marki.
Hefur þetta tíðarfar því
haft gífurleg áhrif á heyskap
og framleiðslu landbúnaðar-
ins á þessum svæðum svo að
nú horfir mjög illa með af-
komu margra bænda, þar
sem fyrirsjáanlega mun draga
mjög úr allri framleiðslu
ásamt stórauknum tilkostn-
aði í áburðarkaupum og
mikilli kjarnfóðurgjöf, bæði
í vor og sumar til þess að
reyna að halda uppi mjólk-
urframleiðslunni, en hún hef-
ur minnkað hjá M.B.F. um
1,3% miðað við síðasta ár,
en í júlí og ágúst hefur hún
verið um 4% minni en á sama
tíma í fyrra.
Og hjá mörgum bóndanum
mun þurfa mikla kjarnfóður-
gjöf á komandi mánuðum til
þess að halda uppi framleiðsl-
unni, þar sem heyin eru víða
hrakin og úr sér sprottin.
Verður því vart neitað að
afkoma þeirra sem landbún-
að stunda, fer enn í dag
mikið eftir tíðarfari og það
jafnvel þó tækni og framfarir
á öllum sviðum hafi orðið
miklar.
Afkoma landbúnaðarins
hefur á liðnum árum og
öldum oftast oltið á því hvað
heyfengur hefur verið mikill
og góður, þó að margir fleiri
þættir hafi þar áhrif á.
Og vonandi tekst að auka
og bæta svo fóðuröflunina og
ræktun grænmetis og annarra
garðávaxta á komandi árum,
að við getum búið við meira
öryggi og verið minna háð
tíðarfari en nú er.
Nú í byrjun september er
útlitið þannig, að vart verður
hjá því komist að veita að-
stoð þeim sem mestu skakka-
föllin hafa orðið að þola.
Fjármagnskostnaðurinn við
landbúnaðarframleiðsluna er
orðinn svo mikill að lítið má
út af bera svo að ekki hljótist
af stórkostlegir erfiðleikar.
Viðfangsefnið er því að veita
hagkvæma fyrirgreiðslu
strax, ef ekki á illa að fara.
Nýjar
búgreinar
Blandaður búskapur hefur
löngum þótt tryggja meira
öryggi búskaparins á íslandi
og oft hefur það farið svo, að
þeir bændur hafa komist bet-
ur af, sem verið hafa með
blandaðan búskap og orðið
fyrir minni áföllum, þó ein-
hver búgreinin hafi brugðist.
Nú eru möguleikar á nýj-
um búgreinum sem virðast
geta skotið fleiri stoðum und-
ir afkomu búskaparins. Má
þar nefna fiskeldi í ám og
vötnum, sem víða er mögu-
leiki á að koma upp og ætti
að geta verið til styrktar
öðrum búskap, sé aðstaða og
skipulag í góðu lagi.
Loðdýrarækt er líka lík-
legur kostur sem aukabú-
grein. Sýnt hefur verið fram
á að hér eru miklir möguleik-
ar til loðdýraræktar. Mikið
fellur til af ódýru og góðu
loðdýrafóðri við sjávarsíð-
una, sem hægt væri að hag-
nýta betur en nú er gert.
Loðdýrarækt krefst hlut-
fallslega lítillar fjárfestingar,
miðað við afkomu og
atvinnutækifæri. Loðdýra-
ræktin breytir verðlitlum úr-
gangi í verðmæta útflutnings-
vöru, sem skapar mikinn
gjaldeyri. Hún ætti að geta
styrkt veikar byggðir og bætt
þeim skaða af óumflýjan-
legum samdrætti í öðrum
búgreinum.“