Tíminn - 09.10.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísll Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæiand Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friörik Indriöason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (fþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnssson.
Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verö i lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuöi kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Blaöaprent hf.
Þörf stóraukinnar
umf er ðar f r æðslu
■ Skýrt var frá því í Tímanum á föstudaginn, aö könnun, sem
Bjarni Torfason læknir á Borgarspítalanum, hefur gert, sýni, að
margfalt fleiri slasast í umferðarslysum hér á landi en hingað til
hefur verið talið og fram kemur í opinberum skýrslum. Árið, sem
kannað var, komu til dæmis á Slysadeild Borgarspítalans 988
manns með meiriháttar meiðsl eftir umferðarslys, en skýrslur
Umferðarráðs.sögðu þá 262 hafa hlotið meiriháttar meiðsl á öllu
landinu - eða aðeins rúmlega fjórðungur þeirra sem komu á
slysadeildina.
í skýrslum Slysadeildar Borgarspítalans árið 1975 komst Bjarni
að því, að þangað höfðu þá komið 1.882, sem slösuðust eða létust
í umferðarslysum það ár, en það var 6.4% allra þeirra sem þangað
leituðu. Af þeim reyndust 988 vera með meiriháttar meiðsl eins
og fyrr segir, en 894 með minniháttar meiðsl. Skýrslur Umferðar-
ráðs sögðu alls 707 hafa slasast eða látist á öllu landinu það ár.
Þarna er gífurlegur munur á milli, sem sýnir svart á hvítu, að
herkostnaðurinn í umferðinni mældur í alvarlegum meiðslum í
umferðarslysum er miklu hærri en talið hefur verið til þessa.
( könnun Bjarna kom m.a. fram, hve gífurlega mikið er um slys
á ungu fólki, sérstaklega karlmönnum, en ungir karlmenn og
aldrað fólk varð fyrir hlutfallslega alvarlegri meiðslum en aðrir
vegfarendur.
Mun fleiri hjólreiðamenn slösuðust í umferðinni þetta ár en
áður var talið. 305 slasaðir hjólreiðamenn leituðu þannig til
slysadeildarinnar, en umrætt ár komust aðeins 22 slasaðir
hjólreiðamenn í skýrslur Umferðarráðs yfir allt landið.
Bjarni valdi könnunarár svo-langt aftur í tímann til að geta
jafnframt komist að því, hvernig þeim, sem leggjast þurftu inn á
sjúkrahús vegna umferðarslysa, hefði reitt af 5 árum síðar. Kom
í ljós að um helmingur þeirra bar ennþá varanleg mein eftir slysið,
þ.e. fundu til meiri og minni verkja við störf, en um þriðjungur
þjáðist einnig af verkjum í hvíld. Langsamlega flestir stunduðu þó
fulla vinnu.
í viðtali við Tímann sagði Bjarni Torfason, læknir, að það, sem
hefði komið sér lang mest á óvart, hafi verið, hve vandamálið sé
miklu stærra en talið hafi verið, og hve unga fólkið sé í miklum
meirihluta þeirra, sem slasast i umferðarslysum. Einnig hafi 1
sér komið á óvart, hve afleiðingar slysanna voru miklar og
langvarandi og í framhaldi af því, hve menn væru harðir af sér og
stunduðu vinnu þrátt fyrir verki og þjáningar.
En hvað er til ráða til þess að draga úr þessum gífurlegu mann-
og heilsufórnum í umferðinni? Um það segir Bjarni m.a.:
„Ég held að vinna ætti miklu meira að fræðslu og beina henni
jafnframt meira að þeim, sem of lítið hefur verið sinnt til þessa,
þ.e. ungu fólki, gangandi vegfarendum og hjólreiðafólki.
Ökukennslu bifreiðastjóra þarf að bæta, lögleiða notkun
bílbelta bæði í fram og aftursæti - því það er jafn hættulegt að
sitja aftur í bíl og frammí - og taka upp kennsiu í slysafræði til
prófs í grunnskólum.
Vegna mjög tíðra slysa á 15 ára vélhjólamönnum tel ég að færa
eigi lágmarksaldur til aksturs vélhjóla upp um eitt ár að minnsta
kosti og hefja vélhjólakennslu.
Fyrir þá, sem eru á reiðhjólum, tel ég að lögleiða eigi
hjálmnotkun, því m.a. kom í ljós að meiðsl á höfði eru lang
algengust meiðsla hjá hjólreiðafólki. Jafnframt þyrfti að hækka
aldursmörkin fyrir þá, sem mega vera á reiðhj ólum í umferðinni.
Gangandi vegfarendum þarf að gera auðveldara að ferðast án
þess að þurfa sífellt að fara yfir akbrautir. í öðrum löndum má
víða sjá skipulag þannig, að gangandi fólk getur komist ieiðar
sinnar án þess að þurfa stöðugt að krossa umferðaræðar. Þetta á
að vera hægt að gera á tiltölulega ódýran hátt, t.d. með því að
hafa göngulefðir annars staðar en alltaf upp við akbrautir. Einnig
má hafa brýr eða upphækkaða vegi með undirgöngum sem sést í
gegnum.“
Þetta eru athyglisverðar hugmyndir, þótt vafalaust séu skiptar
skoðanir um sumar þeirra. En um hitt, að gera verði raunæft átak
til þess að fækka umferðarslysum og draga úr alvarlegum
afleiðingum þeirra fyrir heilsu manna, hljóta allir að vera sammála
- ekki síst nú þegar í ljós kemur, að fórnirnar á vegum landsins
eru mun hrikalegri en hingað til var ætlað. -ESJ
MwÚVtU SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 1983
Helstu rökgegnþvíað
leyfa solu áfengs öls
— samantekt frá áfengisvarnaráði
1. Sala milliöls var leyfð í Svíþjóð 1965. Þeir sem fengu því
til leiðar komið héldu því fram að ölneysla drægi úr neyslu
sterkra drykkja. Reynslan varð þveröfug. Unglinga- og
barnadrykkja jókst gífurlega og sænska þingið bannaði
framleiðslu og sölu milliöls frá 1. júlí 1977.
2. Á fyrsta árinu eftir milliölsbannið minnkaði áfengisneysla
Svía um 10% miðað við hreinan vínanda. Neysla öls (allra
tegunda) minnkaði um 24% miðað við áfengismagn.
3. Á milliölsáratugunum í Svíþjóð jókst áfengisneysla um
39,5%. Á sama árabili jókst neyslan á íslandi um 26,1 %.
4. Félagsmálaráðherra Svía segir m.a. um það mál: „Ég er
eindregið þeirrar skoðunar að á nýliðnu tíu áratímabili
milliöls í Svíþjóð hafi grunnurverið lagðurað drykkjusýki
sem brátt muni valda miklum vanda.“
5. í Finnlandi var sala áfengs öls leyfð 1968. Þá var
áfengisneysla Finna minni en annarra norrænna þjóða,
að íslendingum undanskildum. Eftir að sala áfengs öls
hófst hefur keyrt um þverbak hvað drykkju snertir þar í
landi. Nú drekka Danir einir Norðurlandaþjóða meira
áfengi en Finnar. Margir telja drykkjuvenjum Finna svipa
að ýmsu leyti til drykkjusiða íslendinga.
6. Á tímabilinu frá 1969-1974 jókst áfengisneysla Finna um
52,4%. Á sama tíma jókst neyslan hérlendis um 35% og
þótti mörgum nóg.
7. Þegar sala áfengs öls hafði verið leyfð í rúm tvö ár í
Finnlandi hafi ofbeldisglæpum og árásum fjölgað um 51%
og hinum alvarlegustu þeirra glæpa, morðum, um 61,1 %.
8. Danir eru mestir bjórdrykkjumenn meðal norrænna
þjóða. Þar eykst og neysla sterkra drykkja jafnt og þétt.
Þeir drekka allt að þrisvar sinnum meira en íslendingar
enda drykkjusjúklingar þar hlutfallslega miklu fleiri. Þar
er öldrykkja ekki einungis vandamál á fjölmörgum
vinnustöðum heldur einnig í skólum. Ofneysla bjórs er
algeng meðal barna þar í landi og ofdrykkja skólabarna
stórfellt vandamál. Meðalaldur við upphaf áfengisneyslu
mun u.þ.b. 4 árum lægri en hérlendis.
9. Vestur-Þjóðverjar, ásamt Tékkum, neyta meira bjórs en
aðrar þjóðir Evrópu. Þar jókst heildameysla áfengis á
árunum 1950-1967 um 196% - Á sama tíma jókst neyslan
hérlendis um 70% og þótti flestum meira en nóg.
10. Þýska blaðið Der Spiegel, sem vart verður vænt um
bindindisáróður, helgar nýlega drykkjusýki unglinga (Jug-
end Alkoholismus) forsíður og verulegan hluta eins
tölublaðs.
11. Háskólamir í Hamborg, Frankfurt og Mainz rannsökuðu
fyrir nokkrum árum áfengisneyslu ökumanna og ölvun við
akstur í Þýskalandi. Rannsóknin leiddi í ljós að aðalskað-
valdurinn er bjórinn en um helming allra óhappa á
vegunum mátti rekja til hans. Ef við bætast þau tilfelli,
þar sem bjór var drukkinn með víni eða sterkari
drykkjum, hækkar hlutfallið í 75%.
12. í Belgíu er yfir 70% alls áfengis, sem neytt er, sterkt öl.
Þar eru um það bil 95% allra drykkjusjúklinga öldrykkju-
menn, þ.e. menn sem drekka ekki aðra áfenga drykki en öl
13. Formaður samtaka æskulýðsheimilaforstjóra í Stokk-
hólmi segir: „Öldrykkja er mesta og alvarlegasta vanda-
mál æskulýðsheimilanna. Auðveldara hefur verið að fást
við vandamál af völdum ólöglegra fíkniefna."
14. Vitað er að unglingar og böm hefja áfengisneyslu oft og
tíðum með öldrykkju. Hún veldur m.a. því hversu margir
unglingar og jafnvel börn þjást af drykkjusýki í ölneyslu-
löndum.
15. Félagsmálaráðherra Breta gerði í ræðu á árinu 1977 harða
hríð að ofdrykkjusiðum þar í landi og bjórkrám. Kvað
hann krárnar oft sveipaðar rómantískum ljóma fyrir
sjónum þeirra sem lftt þekktu til. Hann benti á að á
síðastliðnum 20 árum hefði ölneysla aukist um 50%
Neysla sterkra drykkja hefði hins vegar þrefaldast á sama
tíma og neysla léttra vína fjórfaldast. - Á sama tíma og
neysla sterkra drykkja eykst um 54% á íslandi eykst hún
um 300%, eða tæplega 6 sinnum meira en hér, í Énglandi
og búa þeir þó síður en svo við skort á bjórkrám eða
áfengu öli.
16. Nýjar rannsóknir sýna að því fleiri áfengistegundir sem
eru á boðstólum og því víðar þeim mun meira er drukkið.
Drykkjusjúklingum fer fjölgandi er drykkja eykst.
17. Jafnslæmt er fyrir drykkjusjúkling að drekka eina ölkrús
og viskístaup. Á þennan sannleika ber að leggja megin-
áherslu. En það er líka jafnhættulegt fyrir barnið eða
unglinginn. Og börn eiga áreiðanlega greiðari aðgang að
öli en viskíi eða sú er a.m.k. raunin meðal nágrannaþjóða
okkar.
18. Eina raunhæfa leiðin til að koma í veg fyrir fjölgun
drykkjusjúkra er að draga úr neyslunni. Til þess eru ýmis
ráð. Og þótt góðra gjalda sé vert að lækna drykkjusjúka
og gefa þeim að nýju þrek og sjálfstraust - er hitt þó
mikilvægara að leitast við að koma í veg fyfir að menn
verði áfengi að bráð.
19. Addiction Research Foundation of Ontario er þekktasta
rannsóknastofnun í heimi á sviði áfengis- og fíkniefna-
mála.
Stofnun sú varð á sl. ári samstarfsaðili Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar (WHO) um þessi efni. Álits ARF
var leitað varðandi ölmálið íslenska og var mat þeirra að
ástand þessara mála versnaði stórum ef leyfð yrði hér
bruggun og sala áfengs öls.
20. Óheft frelsi áfengisauðmagnsins til framleiðslu, dreifingar
og sölu þessa fíkniefnis mun óþekkt nú á dögum þó að
ýmsir gerist til þess að halda slíkri stefnu fram. - Meira
að segja Frakkar hafa komið á ýmsum hömlum og hefur
tekist með þeim (en ekki fræðslunni einni) að minnka
drykkju verulega. Og nú boðar Frakklandsforseti 10 ára
herferð gegn drykkjuskap.
21. Ölgerðir eyða hundruðum milljóna króna í áróður, beinan
og óbeinan. Óafvitandi gerast ýmsir sakleysingjar áróð-
ursmenn þeirra afla sem hafa hag af því að sem flestir
verði háðir því fíkniefni sem lögleyft er á Vesturlöndum,
áfengi.
Því má bæta við að samtök bruggara greiða hinum lakari
blöðum stórfé fyrir að birta staðleysur um áfengismál, oft
undir yfirskini vísindamennsku. Slæðast slíkar ritsmíðar
stundum í blöð hérlendis.
22. Ef enginn hefði fjárhagslegan ábata af drykkju annarra
og þar með þeim hörmungum, sem af henni hljótast, væri
áfengismálastefna þjóðarinnar raunsærri og heiðarlegri, -
sbr. baráttu gegn öðrum vágestum svo sem holdsveiki og
berklum.
Áfengisvarnaráð