Tíminn - 07.02.1984, Qupperneq 9

ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 1984
9
Guðmundur Magnússon fræðslustjóri
„Syngjandi skóli
er góður skóli“
■ Þau hljáma sterkt þessi fögru orð í
endurminningunni. Þau hittu í mark.
Það var við morgunsöng í Laugarnes-
skólanum í ..gamla daga".
„Fyrr var oft í koti kátt" hljómaði um
allan salinn, hundruð nemenda sungu af
innri þörf og hlýju. Allir með.
Stundum bar góða gesti að garði.
Alltaf var það til hátíðabrigða. í umrætt
sinn var það þáverandi fræðslumála-
stjóri, Helgi Elíasson.
Hann gekk léttum skrefum fram á
pallinn, bauð brosandi góðan dag og hóf
mál sitt með þessum orðum: „Syngjandi
skóli er góður skóli“.
Meira man ég ekki úr ávarpinu, enda
gerist þess ekki þörf. Þetta er kjarni
málsins.
Hvers vegna skyldi ég rifja þetta 25
eða 30 ára gamla atvik upp?
Vegna þess að slík hnignun hefur
orðið í almennum söng í skólum
landsins, að eigi verður við unað öllu
lengur.
Nú er svo komið áð 45.8% nemenda
í 1 .-8. bekk hljóta enga kennslu í tónlist.
Og langur vegur er frá því, að hinn
hlutinn hljóti lögboðna kennslu í grein-
inni nema í fáum undantekningartilfell-
um.
Hvernig getum við snúið þessari
skuggalegu þróun við?
Á 99. löggjafarþinginu árið 1977 sáu
nokkrir þingmenn að hér stefndi í óefni.
Fyrsti flutningsmaður var Sigurlaug
Bjarnadóttir.
Tillaga þeirra til úrbóta var samþykkt.
Helstu atriði hennar eru þessi:
1. Undirbúningur verði hafinn „að tón-
menntafræðslu í formi námskeiða eða
farkennslu í þeim grunnskólum landsins
þar sem engin slík fræðsla er veitt nú og
verður ekki við komið með venjulegum
lögboðnum hætti".
2. Starf tónlistarskóla verði tengt tón-
menntafræðslu grunnskólanna.
3. Tónmenntafræðsla verði valgrein í
K.H.Í.- Það er vissulega mikilvægt að
hafa þessa samþykkt Alþingis á taktein-
um. En hugmyndum þarf að koma í
verk.
Það er góðs viti að tónmennt er nú
valgrein við K.H.Í. eins og tillagan
kveður á um.
Farkennsluhugmyndin er góð og fellur
að hugmyndum okkar hér eystra til
lausnar á vandamálum dreifbýlisins
varðandi kennslu list- og verkmennta-
greina í fámennum skólum.
Fræðsluráð Austurlands samþykkti á
fundi sínum 13. júní sl. eftirfarandi
tillögu:
„Fræðsluráð minnir á sérstöðu
minnstu skólanna í umdæminu og erfið-
leika þeirra að halda uppi kennslu í
öllum greinum skyldunámsins. Ráðið
lýsir yfir fyllsta stuðningi sínunt við þá
hugmynd fræðslustjóra að koma á fót
farkennslu í þeim greinum sem afskipt-
astar eru og má þar til nefna íþróttir,
tónlist, heimilisfræði, hand-og mynd-
mennt o.fl. Það felur því fræðslustjóra
að kanna þessi mál eftir föngum og
koma þessari skipan á eftir því sem
fjárhagur og aðrar forsendur leyfa. Bent
var á að athuga bæri samsvarandi starf-
semi í fullorðinsfræðslu".
Leggja þarf miklu meiri áherslu en nú
er gert á námskeið úti á landsbyggðinni.
Þar mætti tengja saman skóla, kirkjur.
kóra og önnur félög sem áhuga kynnu að
hafa á þessum málum.
Ég er ekki nægilega kunnugur starf-
semi tónlistarskólanna til að leggja dóm
á hana. En eitt er ljóst: Þeir hafa yfirleitt
ekki tengst grunnskólunum með þeim
hætti sem vænst var og er það miður.
Þeir munu leggja mesta áherslu á hljóð-
færakennslu sem auðvitað er gott útaf
fyrir sig, en eftir situr grunnskólinn
kennaralaus og sönglítill.
Þrátt fyrir allt skal ekki örvænt. Nú
þarf að láta hendur standa fram úr
ermum. Vilji Alþingis liggur fyrir. Sumir
vilja kenna fjölmiðlum um allt sem
miður fer. Það er út í hött. Þeir eru
staðreynd í lífi okkar og þeir eru og
verða fyrst og síðast spegilmynd af
okkar eigin gctu eða getuleysi.
í stað þess að skamma fjölmiðlána
eigum við að leita eftir samvinnu við þá,
efla þá til góðra verka og fá þá til að taka
þátt í uppeldi kynslóðanna. Þar geta
söngur og tónlist yfirleitt skipað öndvegi.
Ef sú skoðun styðst við rök, að
fjölmiðlar hafi slævandi áhrif á þróun
tónlistar í skólum, er svarið ekki það að
fjargviðrast yfir því. Svarið ætti miklu
fremur að vera fólgið í enn þróttmeira
starfi.
Betri skólum, meiri músik,almennari
söng.
Söngurinn er „innbyggður" í sál
barnsins. Börn geta sungið, vilja syngja
og hafa gaman af að syngja.
Það ætti því að varða við lög að ala
upp börn án söngs og Ijóða.
Hverfum því aftur til fortíðarinnar í
þeim skilningi að gera sönginn að al-
menningseign á nýjan leik. Það væri að
leggja gull í lófa framtíðarinnar.
„Sönglíf er aflvaki þjóðlífs. Af streng-
jum hörpunnar stökkva gneistar frelsis-
ins. Fyrir mætti sigursöngvanna brestur
okið. Ráði söngurinn húsum, mun þjóð-
in ráða landi”. Þannig kemst Þorsteinn
skáld Valdimarsson að orði í forspjalli'
að Islandsljóðum, sem A.S.Í. gaf út árið
1948.
Sönn orð og viturleg. Eins og nú horfir
er vá fyrir dyrum. Heilar kynslóðir alast
upp án tónlistarfræðslu og söngs í
skólum og á heimilum með augljósum
afleiðingum. Með samstilltu átaki getum
við snúið þessari öfugþróun við og
verðum að gera það.
Öll kreppukjaftæði vísa ég út í ystu
myrkur.
Áhugi, skilningur og vilji er allt sem
þar.
Þjóðin hefur ævinlega risið hæst, þeg-
ar erfiðleikar hafa steðjað að henni. Svo
hlýtur einnig að verða nú.
menningarmál
Stríðssaga Evrópu
1870-1970
Brian Bond: War and Society in Europe,
1870-1970.
Fontana Paperbacks 1984.
256 bls.
■ Þessi bók er þriðja ritið í fimm binda
flokki um áhrif styrjalda á evrópskt
samfélag. Þeirra tveggja bóka, sem þeg-
ar hafa komið út í röðinni, War and
Society in Revolutionary Europe, 1770-
1870. eftir Geoffrey Best. og European
Empires from Conpuest to Collapse.
1815-1960. eftir V. G. Kiernan. hefur
þegar verið getið hér í blaðinu.
Höfundur þessa rits. Brian Bond, er
einn af fremstu stríðssögufræðingum
breskum. Hann er kennari við Kings's
College í Lundúnum og hefur þegar
samið nokkur rit um styrjaldar- og
hernaðarsögu, þ.á,m. eitt um hernað-
arpólitík Breta á millistríðsárunum.
í þessu riti greinir höfundur fyrst frá
stvrjöldum. sem Evrópumenn tóku þátt
í á sjöunda áratug 19. aldar, ogfjallar unt
áhrif þeira og eftirköst. Því næst er kafli
um tvo síðustu áratugi 19. aldar er
Evrópuþjóðirnar hervæddust hver í
kapp við aðra þótt allt ætti að heita kyrrt
á yfirborðinu. í þriðja kafla er rakinn
aðdragandi fyrri heimsstyrjaldarinnarog
fjórði kaflinn er unt stríðið sjálft og
heitir einfaldlega Armageddon, 1914-18.
Þá er ýtarlegur kafli um millistríðsárin.
sem höfundur telur hafa verið vopnahlé,
og þá er annar um heimsstyrjöldina
síðari, 1939-1945. Loks er frdðlegur
kafli um Evrópu eftirstríðsáranna, 1945-
1970.
Eins og í fyrri bókum í ritröðinni er
hér lögð áhersla á að skýra frá cðli
styrjaldanna og áhrifum þeirra á hinn
almenna borgara. Hann ber saman styrj-
aldirnar, greinir frá ólíkum vopnabúnaði
í hverri og einni og lýsir afstöðu þjóðar-
leiðtoga til annarra þjóða, vopnaskaks-
ins og til sinna eigin þjóða.
Að lestrinum loknum munu lesendur
gera sér þess glögga grein, hve gífurlegur
munur er á stríðsrekstri og áhrifum
styrjalda á óbrcytta borgara nú á dögum,
eða fyrir hálfri annarri öld. Þá, „í gamla
daga" kom stríðið næsta lítið við aðra en
hermennina og það fólk, sem var svo
■ Bókarkápa.
ólánsamt að búa í næsta nágrenni víg-
vallanna. Aðrir.t.d. íbúarstórborganna
vissu lítið um styrjaldirnar nema af
afspurn og högnuðust oft á þcim, ef
eitthvað var. Nú á dögum láta stryjald-
irnar aftur á móti engan ósnortinn og
vopnatæknin er orðin slík, að aðeins
þarf að þrýsta á einn hnapp til að eyða
gjörvallri heimsbyggðinni.
í þeirri miklu umræðu, sern staðið
hefur að úndanförnu um vopnabúnað,
stríðshættu og frið, geta bækur sem þessi
orðið þarft innlegg. Þær sýna okkur
glögglega, hve langt mannskepnan cr
komin á sjálfseyðingarbrautinni og ckki
síður, hvernig hún hefur komist svo
langt.
Jón Þ. Þór.
■ Jón Þ. Þór
skrifar um bækur