Tíminn - 06.04.1986, Page 8

8 Tíminn
Sunnudagur 6. apríl 1986
Wáinö Hamari tv. og Esa Karttunen við myndir af sýfilissjúku fólki og
lungnabólgu.
VAXMY
SYNI

■
.........
......m
1 uli,illnin kun(ic hii
•'pfnj/ n*ri*rlden

. "*> *■*'lder,, “ * e
...r-
'""«*oSv
"•'Vt.l, I;
'<d.r ,1:
\ 7/ Smd <d
o/o , '■"/••1..,
7'lorji , '
u""vm
l f.lu,iunin, 1 hMrr,ir
v-Tf^r, .1.
'■'■'ZZZ!" n'u"n
f','l,linifi,l ' n/(rr,. 0, _
, ",l''li'n,,
iöSSbsSsss? •
rUl ° '*v ••'» m, ' '•W'wir
| -"'v »i»/H„ln ' drtr,,
„"rZ'ií'z
i •"»; v.j ”
k!:n«'Z::r;.........
........... „„ >
frfn,
■' Ar,............. /!/„„,
'"'"f.nf'"
•« ;y/*.....
..............
“ .......................
'•■'■'■■
',d A
1,1 . KK'oll ,f.
Ssi.....................
- ■■■■"Sr.....
,,s «;,.r......'v.ffí'-
, ...........
;........'
.....
"• ii,,,, ',u'
/,'ll!wi,ll'
,v ""'Zií":
u"f’« >
/•'fll/llw. ..
«„ Zz
V°"n.nCi"
■:; -í:;7íí"'
■ "'f'f’f/i,.. - '•’ 'fíltd
• .....................
Ukl 'w,/‘d /ii!,', >>/,/
, ,7r;
i
Afskræmdir útlimir, stórslösuð líffæri og vanfærar konur hafa
mikið aðdráttarafi á frændur okkar á Norðurlöndum, ef marka
má þær vinsældir sem vaxmyndasýningin frá Helsinki í
Finnlandi hefur átt að fagna. Á sýningunni má sjá nákvæmar
eftírlíkingar af líkamshlutum á hinum ýmsu stigum sárasóttar
eða holdsveiki, taugaveiki eða barnsburðar, auk þess sem
líkamslýtum eftir pyntingartæki eru gerð góð skil. Forsvars-
menn sýningarinnar ferðst nú með hana land úr landi, borg úr
borg, og hvarvetna vekur hún mikla athygli, - jafnvel hneykslun,
því að vaxmyndirnar sýnast svo raunverulegar að oft hafa
menn fallið í öngvit af hryllingi.
Fréttamaður Tímans var staddur í Stokkhólmi þegar vax-
myndasýningin var sett þar upp og vatt sér inn til að sjá
viðburðinn, sem svo mikið hafði verið fjallað um í erlendum
blöðum. Alvanur alls konar hryllingi úr sjónvarpi og kvikmynd-
um átti hann ekki von á, að þurfa að þiggja heilræðið, sem gefið
er í sýningarbæklingnum: „ATH! Ef þér líður illa, fáðu þér þá
sæti.“
Maður, þekktu sjálfan þig
Vaxmyndirnar eru nær aldargaml-
ar. Sýningin var fyrst sett á stofn í
Leipzig í Þýskalandi skömmit fyrir
síðustu aldamót. Þá voru fyrirmynd-
irnar nægar. - sárasótt og aðrir
kynsjúkdómar landlægir í öllum
stéttum, auk þess sent menn bjuggu
við óþrifnað og lélegan húsakost
sem var tilvalinn staður fyrir veirur
og bakteríur til fjölgunar kyni sfnu.
Holdsveiki var einnig mjög algeng
og heimsstyrjöldin fyrri varð hátíð
vaxmyndagerðarmanna. sem þá
gátu gert afsteypur og myndir af
sundurskotnum lifrartætlum og
lungum. Þannig má lengi telja, því
að vaxmyndirnar eru 150 talsins og
auk þess eru smærri myndir og
skúlptúrar í þúsunda tali.
Upp úr áldamótunum var haldið
með sýninguna til helstu stórborga
Evrópu og brátt hafði hún hlotið
heimsfrægð. Yfirskrift sýningarinnar
var „Maður, þekktur sjálfan þig“ og
tilgangurinn. að menn mættu læra
að aðgát skyldi höfð í nærveru
sjúkra svo menn tækju ekki pestirnar
og að þrifnaður og heilbrigt líferni
væri hverjum manni nauðsyn.
Kvenfólki var meinaður aðgangur
að safninu í fyrstu. en síðar var
komið á scrstökum konudegi. Á
gömlum, gulnuðum veggspjöldum
stendur: „Föstudagar klukkan 3 til 5
eftir hádegi. Aðgangur heimill kon-
urn eingöngu.”
En á meðan á heimsreisu sýning-
arinnar stóð skall á heimsstyrjöld
Hitlers og vaxmyndirnar lentu á
vergangi, týndust og gleymdust. Það
var ekki fyrr en um 1970 sem hafin
var leit að þeim, þegar tveir finnskir
listamenn, Esa Karttunen og Wáinö
Hamari komust á snoðir um að hið
verðmæta vaxmyndasafn hefði þrátt
fyrir allt varðveist og væri enn þá til
einhvers staðar í Evrópu.
Leitin að týnda safninu
I tíu ár ferðuðust Wáinö og Esa
um Evrópu í leit að myndunum. Þeir
fylgdu eftir sýningarslóðinni urn álf-
una þvera og endilanga, þvældust
um borgir og bæi. þar til loks að þeir
hittu fyrir gamlan, tékkneskan loft-
fimleikamann, sem gat rifjað upp
hver hefði verið eigandi að safninu
vlð upphaf aldarinnar. Þegar lista-
mennirnir loksins höfðu komist á
slóðina tók það þá ekki langan tíma,
að þefa myndirnar uppi. í byrjun árs