Tíminn - 28.09.1986, Qupperneq 15

Sunnudagur 28. september 1986
Tíminn 15
Rán-
fiskar
fæðast
Fæðing hákarlsunga ljósmynduð
fyrsta sinni
í þrjú ár hafði Bandaríkja-
maðurinn Samuel Gruber beðið
þessarar stundar. Hann hafði
fundið gotstöðvar Sítrónuhá-
karlsins svonefnda við Bahama-
eyjar og tekist að veiða myndar-
legt dýr á öngul og færi. Eftir
tveggja stunda viðureign hafði
hann dregið um borð í bát sinn
á Bimini flóanum háólétta há-
karlamóður, sem hann nú réri
með að landi. Skepnan var 2,60
metrar að lengd.
í sjóþró rannsakaði Gruber
kvið skepnunnar með því að
þukla hann. „Ég gat þá þegar
fundið fyrir hreyfingum ung-
anna í móðurkviði,“ segir hann.
Stuttu síðar tókst honum svo að
mynda þá miklu stund þegar tíu
ungar fæddust með sporðinn á
undan. Að lítilli stundu liðinni
voru þeir farnir að svamla um.
Þetta var í fyrsta skipti sem slík
fæðing var mynduð.
Eftir að sýnd var hryllings-
myndin um hvíta hákarlinn víða
um heim, sem dró að sér milljón-
ir áhorfenda hefur ekki verið
neinn leikúr að kveða niður
þjóðsögur um grimmd þessara
ógurlegu kvikinda. En hákarlar
eru samt aðeins örsjaldan hættu-
legir mönnum. „Ef til vill hræð-
ast menn þá mest vegna þess hve
lítið þeir vita um þá,“ segir
Gruber.
Vitað er um 35 tegundir af
hákörlum, þessum skepnum
sem Hemingway kallaði „feg-
urstu sundmeistara í heimi".
Flestir hafast við langt úti á
höfum og eru því ekki auðvelt
rannsóknarefni.
Til eru hákarlar af tegund sem
heitir Svarti þyrnihákarlinn, er
hafast við á 600-400 metra dýpi.
Þann hæfileika eiga þeir lifrinni
að þakka. Þetta líffæri er um
þriðjungur af heildarþyngd allra
hákarla og notast þeim til að
auka aðlögunarhæfni í sjónum.
Lifrin er mjög fiturík og getur
verkað sem flotholt.
Hákarlinn verður stöðugt að
synda, - líka þegar hann sefur,
til þess að hann ekki sökkvi sem
steinn. En hann hefur engan
sundmaga eins og aðrir fiskar.
Allir hákarlar sjá fremur illa
og það þótt þeir hafi sumir all
stór augu. En lyktarskynið er
því betra og séu straumar hag-
stæðir geta þeir fundið lykt af
bráð í margra kílómetra

■
fjarlægð. í grennd við bráðina
skynja þeir hana hins vegar með
rafsviði sem umlykur allan
skrokk þeirra. Það eiga þeir að
þakka „Lorenzi-rafhlöðunum"
svonefndu, sem er eins konar
radartæki framan á höfði þeirra
milli augnanna. Margir líf-
fræðingar telja að truflanir á
þessu rafsviði séu orsök þess að
stundum gera hákarlar óvænt
árás á skipsbotna eða skipsskrúf-
ur.
Slíkt hafi greinilega hent ung-
an risahákarl sem fyrir tveimur
árum rak á strönd Hollands.
Hann hafði lent í skrúfu á skipi
og er nú geymdur í formalíni á
náttúrugripasafni í Hamborg.
Risahákarlar finnast m.a í
Norðursjó. Þeir geta orðið tólf
metra langir. Líffræðingar segja
að þessar skepnur séu samt mein-
lausar og þær hafa ekki einu
sinni tennur, til þess að bryðja
bráðina. Þeir nærast einkum á
svifi. í Norðursjó eru engir há-
karlar sem eru mönnum skað-
legir.
Hákarlar í norðurhöfum líða
nefnilega engan fæðuskort, eins
og frændur þeirra í suðurhöfum,
sem sumir lifa úti á „eyðimörk-
um hafsins“ eins og það hefur
í eitt ár eru ungar Sítrónuhá-
karlsins í móðurkviði. Þeir taka
að synda þegar áður en þeir eru
lausir við naflastrenginn. Meðan
á fæðingu stendur er móðirin
svo hjálparlaus að mönnum staf-
ar engin hætta af sem kafa niður
að henni.
verið orðað. Þar eru hákarlarnir
hins vegar í vígahug á eftir öllu
sem lífsanda dregur.
Sítrónuhákarlinn sem fyrr er
nefndur byrjar flestum hákörl-
um fyrr að útvega sér í svanginn.
Hann étur nefniiega ófrjóvguð
egg í kviði móður sinnar á
meðgöngutímanum.