Tíminn - 04.11.1986, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriöjudagur 4. nóvember 1986
Tjminn
MÁLSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavik
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjóri: NíelsÁrni Lund
Aöstoöarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjóri: EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavik. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaöaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 50.- kr. og 60.- kr. um helgar. Áskrift 500.-.
Vandi frystihúsanna
Miklar sveiflur hafa ávallt einkennt sjávarútveg.
Einstök fyrirtæki hafa verið misjafnlega undir þessar
sveiflur búin og mörg hafa átt í erfiðleikum með að
mæta þeim.
Frystihúsin hafa skipst í tvo hópa í meginatriðum,
annars vegar þau sem kölluð eru Sölumiðstöðvarhús og
hins vegar Sambandshús. Þegar Sölumiðstöðvarhús
hafa lent í erfiðleikum hefur stundum verið leitað til
opinberra aðila um aðstoð. Opinberir aðilar, ríki og
sveitarfélög hafa lagt hundruð milljóna í að rétta við hag
þessara húsa og halda rekstri þeirra gangandi.
Nú virðist sem orðið sé erfiðara að fá slíka aðstoð.
Þegar Reykjavíkurborg bjargaði ísbirninum Ví yfir í
Bæjarútgerðina fylgdi það með að nýja fyrirtækið yrði
héðan í frá að bjarga sér sjálft. Fjölmörg önnur fyrirtæki
hafa orðið að draga saman seglin og jafnvel að hætta
alveg rekstri. Fjárhirslur hins opinbera virðast vera
lokaðar. Við öllum vanda verður að bregðast. Og það
hefur verið brugðist við þessum vanda. Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna hefur ákveðið að skattleggja alla
félagsmenn til þess að mynda sjóð, sem geti hlaupið
undir bagga þegar þörf krefur. í þann sjóð eiga að renna
nokkrir tugir milljóna á hverju ári. Það fé dugar vonandi
til þess að mæta brýnustu þörfinni.
Éegar Sambandshús hafa lent í erfiðleikum hefur ekki
verið hægt að leita til sömu aðila og Sölumiðstöðvarhús-
in hafa haft stuðning af. Þeirra úrræði hefur fyrst og
fremst verið að leita til Sambandsins og dótturfyrirtækja
þess. Stundum hefur verið óskað eftir óendurkræfu fé í
formi hlutafjár. Þannig hefur Sambandið sjálft orðið
hluthafi í sjö frystihúsum og hefur hlutur þess og
dótturfyrirtækjanna farið vaxandi í erfiðleikum síðustu
ára.
Á tímabili mikillar verðbólgu og óverðtryggs fjár-
magns var auðvelt að fjárfesta. Síðar hefur svo oft verið
óeðlilega óhagstætt að fjárfesta. Á síðasta áratug þurfti
að endurbyggja flest frystihús landsins. Ekki gátu þau
öll gert það á sama tíma. Þau sem fyrst voru á ferðinni
nutu góðra lánskjara, en þau sem ekki luku sinni
endurbyggingu fyrr en um eða upp úr 1980 urðu að búa
við lánskjör sem ekki varð risið undir. Það er þessi vandi
sem við er að glíma.
Fleiri frystihús lentu í þessum vanda. Að undanförnu
hefur verið unnið að því að leysa þann vanda sem
húsbyggjendur lentu í af þessum sökum. Það er gert
með því að lengja lánstímann og jafna greiðslukjörin
þannig að fært sé að standa undir lánum. Lokið er við
að endurskipulegggja fjárhag útgerðarinnar á sama
hátt. Það hlýtur að vera eðlileg krafa fiskvinnslunnar að
fá svipaða fyrirgreiðslu, lánalengingu, sem dugi til þess
að hún geti staðið í skilum á eðlilegan hátt. Það er ekki
verið að biðja um neina gjöf, aðeins leiðréttingu sem
nauðsynleg er vegna þess jafnvægisleysis sem efnahags-
málin hafa verið í. Leiðréttingu sem geri fyrirtækjunum
fært að standa við skuldbindingar sínar án þess að
nokkur minnsti afsláttur sé gerður.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna og Sambandsfrysti-
húsin standa sameiginlega að því að óska eftir leiðrétt-
ingu á því efnahagslega misvægi sem orðið hefur. Á
afstöðu þeirra er enginn munurr enda er þörf allra
þeirra, sem orðið hafa fyrir barðinu á misvægi síðustu
ára jafnbrýn, hvar í fylkingu sem þau standa.
GARRI
Afmæli á Þjóðviljanum
Þjóðviljinn átti afmæli á dögun-
um og hélt upp á það mcð pomp
og prakt. Þeir eru vcisluglaðir
allaballar þegar sá gállinn er á
þeim, og vissulcga var tilefnið ærið
að þessu sinni.
Það verður hcldur ekki dregið í
cfa hér að Þjóðviljinn hcfur í
áranna rás gegnt þýðingarmiklu
hlutverki í íslcnska blaðaheimin-
um, og gcrir cnn. Þar væri ólíkt
fátæklegra um að litast ef ekki væri
til blað sem reyndi að myndast við
að halda uppi róttækri vinstri
stcfnu, þótt misjafnlcga gangi á
stundum.
En á afmæli er ekki viðeigandi
að vera með skens eða skæting. Þó
að Garri sé framsóknarmaður og
ekki nema svona miðlungi hrifinn
af Þjóðviljanum svona hversdags,
þá heldur hann því ekki á lofti á
afmæli. Líka á Tíminn sjálfur af-
mæli á næsta ári. Þess vcgna sendir
hann þeim Þjóðviljamönnum
bestu heillaóskir, og meinar það í
fullri alvöru.
Mbl. og Þjóðviljinn
Annars var fróðlegt að lesa það
sem ritstjóri Morgunblaðsins lét
hafa eftir sér umbeðinn í afmælis-
blaði Þjóðviljans á föstudaginn.
Hann bendir þar á að blaðið hafi
tekið miklum framförum seinustu
árin í afstöðu til pólitískra and-
stæðinga sinna.
Þetta útskýrir hann þannig að
áöur hafi menn aldrei upplifað
annað en kalt stríð og djöfulskap,
en núna sé allt annað andrúm á
blaöinu og það oft vinalegt ■ af-
stöðu til þeirra sem ekki séu endi-
lcga á sömu pólitísku línu.
Líka gefur ritstjórinn þeim
starfsbræðrum sínum á Þjóðviljan-
um það ráð að þeir eigi bara ekkert
að láta forystu Alþýðubandalags-
ins vera að minna sig á hver sé
útgcfandi blaðsins. Hann segir að
sér finnist það langverst við Þjóð-
viljann þegar hann sé skrifaður út
úr cndalausum kröfum Alþýðu-
bandalagsins um rétta línu.
Rétta línan
Það var nú það, og nú verður
forvitnilegt að sjá hvort Þjóðvilja-
menn fara að ráðum Morgunblaös-
manns og fara að skrifa blað sitt í
anda andstæðinganna. En annars
segir Morgunblaðsmaðurinn ann-
að þarna, sem er:
„Þjóðviljinn er nauðsynlegur
cldur fyrir okkur Morgunblaðs-
menn og er áhrifameiri en hann var
áður að mínu mati vcgna þess að
mönnum leiðist að sjá alltaf eitt-
hvert pólitískt brý'ni á lofti. Þjóð-
viljinn hefur alltaf átt innan um
góða blaðamenn og ég lít bara á þá
eins og kollega mína.
Þjóðviljinn er í framför og ég
vona bara að hann haldi þrátt fyrir
allt áfram að sjá um efnið í Stak-
steinum, það er handhægasta efni
sem til er!“
Garra er satt að segja meinilla
við að þurfa að vera sammála
rítstjóra Morgunblaösins, en kemst
þó ekki hjá því núna. Það er
nefnilega þannig að blöðin leggja
hvert öðru stöðugt til rifrildis- og
deiluefni. Slíkt er af hinu góða.
Þótt menn tali stundum háðslega
um deilur hlaðanna er hitt samt
óumdeilanlcgt að með þeim er
haldið uppi þeirri þjóðfélagsum-
ræðu sem hjálpar fólki tii að átta
sig á því hvað sé þjóðinni allri fyrir
bestu hverju sinni. Og af þeirri
ástæðu verðum að vænta þess að
„blaðarifrildið“ leiði kannski oftar
en hitt til þess að góð mál nái fram
að ganga. Garri.
VÍTT OG BREITT
Lýðræðið er bæði fallvalt og
ófullkomið og það er varla á
annarra færi en alræðissinna að
skilgreina lýðræði svo að gagn sé
að. En óhætt mun að taka undir
með stjórnmálaskörungnum sem
sagði eitthvað á þá leið, að lýðræði
sé slæmt stjórnarfyrirkomulag, en
samt sem áður hið skásta sem við
þekkjum.
Víst er um það að margt má að
lýðræðinu finna og fulltrúalýðræð-
ið tekur stundum á sig hinar furðu-
legustu myndir sem lítið eiga skylt
við jafnan atkvæðisrétt þegnanna.
Og fáir ráða þótt svo eigi að heita
auðvaldið sé í höndum lýðsins.
En þær þjóðir sem kynnst hafa
fulltrúalýðræði og búa við það
afsala sér því ekki af frjálsum vilja.
Þrátt fyrir allt hafa mennirnir ekki
fundið sér betra stjórnarform.
Ný aðferð og úrelt
Prófkjörstjómmálaflokkannaer
hluti af því fulltrúalýðræði sem
(slendingar búa við. Það er tiltölu-
lega stutt síðan sú aðfcrð var tekin
upp til að ákvarða hvernig skipa
eigi lista til alþingis- og sveitar-
stjórnakosninga. Þegar prófkjörin
voru að ryðja sér til rúms var því
haldið fram að þau væru hin eina
og sanna leið lýðræðisins til að færa
„valdið til fólksins".
En á skömmum tíma virðast þau
hafa gengið sér til húðar. Bræður
berjast og stjórnmálabaráttan hef-
ur að miklu leyti færst inn í sjálfa
stjórnmálaflokkana fremur en á
milli þeirra. Enda eru mörg kjör-
dæntasambönd stjórnmálaflokk-
anna að leggja aðferðina niður og
velja á listana eftir öðrum aðferð-
um og gamalkunnari.
Hentistefna
Prófkjörin hafa aldrei náð því að
verða hluti af fulltrúalýðræðinu.
Ástæðan er einfaldlega sú að flokk-
arnir hafa aldrei gert tilraun til að
samræma prófkjörin, eða setja ein-
hvers konar rammareglur um til-
högun þeirra. Sami flokkurinn við-
hefur ólíkar prófkjörsreglur frá
kosningum til kosninga og innan
sama flokks er ekkert samrænti í
prófkjörum frá einu kjördæmi til
annars.
Þegar svo er í pottinn búið er
ekki von að stjórnmálaflokkarnir
komi sér santan um neina allsherj-
arreglu við framkvæmd prófkjara.
Það er ekki einu sinni gerð tilraun
til að þau fari fram á neinum
tilteknum tíma og þvi síður að
einhverjar grundvallarreglur séu
viðhafðar.
Dæmi eru um að prófkjörsregl-
um sé breytt aðeins til þess að fá
fyrirfram gefna útkontu en ekki
tekist björgulegar til en svo að þeir
hafa verið höggnir sem hlífa skyldi
og öfugt.
Opið og lokað lýðræði
Prófkjörsraunir eru ærnar þessa
dagana. Allir stjórnmálaflokkarnir
eru meira og minna í sárum vegna
afstaðinna prófkjara eða væntan-
legrar röðunar á lista til alþingis -
kosninga.Ágreiningsefnin eru ótelj-
andi.
Mismunandi aðferðir við lista-
röðun gerir málin flóknari en þau
þyrftu að vera og undirmálin ill-
skeyttari. Sums staðar heita þetta
prófkjör, annars staðar skoðana-
kannanir og eitthvað allt annað í
enn öðrum flokkum og kjördæm-
um. Víða eru prófkjörin opin að
kallað er og sömu kjósendur velja
á lista hjá mörgum flokkum. Þann-
ig getur fólk sem ekki kýs tiltekinn
stjórnmálaflokk í kosningum haft
úrslitaáhrif á hverjir fara á þing
eða í sveitarstjórn fyrir flokkinn.
Annars staðar fá aðeins flokks-
bundnir að velja á listana og sums
staðar þröngur hópur fulltrúaráðs
eða kjörstjórnar. Þetta lýðræðis-
fornt er sem sagt teygt og togað á
alla kanta eftir geðþóttaákvörðun-
um fárra manna og árangurinn er
eftir því.
Ef prófkjör eiga að halda velli
hljóta stjórnmálaflokkarnir sam-
eiginlega að setja sér eitthvað
hegðunarmynstur sem farið verður
eftir hvort sem þau henta skamm-
tímasjónarmiðum einhverra klíka
hverju sinni eða ekki.