Tíminn - 04.11.1986, Blaðsíða 9

Tíminn 9
Þriðjudagur 4. nóvember 1986
mmmm
m

Gítartónleikar
Péturs Jónassonar
Sagt hefur verið um stórpíanist-
ann Sviatoslav Richter að hann
leitist við að víkka reynslusvið
áheyrenda sinna með því að flytja
jafnan eitt fáheyrt verk á hverjum
tónleikum. Pétur Jónasson gerði
betur á sínum tónleikum í Austur-
bæjarbíói 25. okt., því öll fjögur
verkin s'em han flutti voru fáheyrð,
og þar af var raunar eitt frumflutt
þarna. Pétur hefur skipað sér í
fremstu röð íslenskra gítarleikara
- og raunar í hóp hinna efnilegustu
alþjóðlegu gítarleikara - enda eru
nú framundan hjá honum tónleikar
á Spáni, Englandi, Skotlandi, ír-
landi, ísrael og Bandaríkjunum að
því er tónleikaskráin segir. Pétur
hefur enda sýnt það sem til þarf að
ná verulegum árangri sem listamað-
ur, einbeitni, dugnað og stefnu-
festu og má vænta honum mikils
frama.
Nú í sumar var Pétur á nám-
skeiði hjá Segovia, öldungi gítars-
ins, og var til þess valinn úr
stórum hópi. Annað námskeið
sótti hann í sumar sem helgað var
spænskri tónlist, og voru þessir tón-
leikar einnig að mestu leyti: flutt
voru Sex verk eftir Francisco Tár-
rega (1859-1909), sonata romant-
ica eftir Mauel Ponce (1882-1948)
og Piezas Caracteristicas eftir F.
Moreno-Torroba (1891-1982), hin
tvö síðarnefndu tileinkuð eða sam-
in í anda Segovia. En skemmtileg-
asta verkið var raunar íslenskt,
„Tilbrigði við jómfrú" eftir Kjartan
Ólafsson, sem samið var fyrir Pétur
árið 1984. Gítarinn er að sönnu
mjög spænskt hljóðfæri, en jafn-
framt er hann alþjóðlega vinsæll
svo ekki veitir af að komast út fyrir
spænska menningarsvæðið með
frambærileg verk. Tilbrigði
Kjartans, fjórtán að tölu, sameina
það að vera hæfilega nútímaleg,
skemmtileg og stundum falleg.
Ljóst er að Pétur og aðrir vinir
spænskrar gítartónlistar eiga mikið
verk fyrir höndum að kynna þann
tónlistarheim fyrir landsmönnum.
Af spænsku höfundunum þótti mér
hinn síðasti, Moreno-Torroba, bera
af en sum hinna Sex verka Tárregas
hins vegar fremur dauflegur sam-
setningur. En þó var skemmtileg-
asta spænska lagið lítið aukalag
eftir Sor, æfing í h-moll ef ég man
rétt.
Þótt ég þekkti ekkert þessara
verka fyrir hef ég það fyrir satt að
Pétur hafi gert þeim góð skil: allt
sem Pétur gerir er vandað og
þaulæft eins og sæmir hjá lista-
manni sem tekur sjálfan sig og list
sína alvarlega. Hins vegar hefði ég
gjarnan viljað heyra þessa tón-
leika í skemmtilegra og heppilegra
húsnæði en Austurbæjarbíó er því
gítartónlist er þannig að henni
hæfa betur minni og persónulegri
húsakynni þannig að áheyrenduni
finnist þeir vera í nánari tengslum
við gítarleikarann - en við slíku er
ekki að gera: Tónlistarfélagið er
fjölmennt og gítarleikur vinsæll,
svo Austurbæjarbíó gerði ekkiveru-
lega betur en að rúma tónleikagesti.
Sig.St.
Pétur Jónasson
Frumfluttur íslenskur
sellókonsert
Á tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar 30. október var fullt
hús og fágæt stemmning. Stjórn-
andi var Arthur Weisberg frá
Bandaríkjunum, sem verður tíður
gestur hjá hljómsveitinni í vetur,
og er það vel. Hljómsveitin virðist
vera í afar góðu formi um þessar
mundir, svo sem þessir tónleikar
sýndu berlega.
Fyrstur á efnisskrá var Fídelíó-
forleikur Beethovens, sem var
fjórða tilhlaup tónskáldsins til for-
leiks fyrir sína einu óperu, Fídelíó.
Var han fyrst notaður árið 1814, og
hefur oftast verið notaður stðan.
Ýmsir stjórnendur hafa haft þann
hátt á að flytja hina forleikina,
suma eða jafnvel alla, milli þátta
og eftir sýningu, því allir eru þeir
mikil tónlist og merkileg þótt sumir
þættu of risavexnir til að hæfa
forleiks-hlutverkinu. Um einn
þeirra var það sagt, að hann var
svo átakamikil og stórbrotin tónlist
að hann gekk hreinlega af 1. þætti
sraauásesi
Jón Ásgeirsson
óperunnar dauðum.
Næst fluttu Gunnar Kvaran og
hljómsveitin nýjan knéfiðlu-
konsert eftir Jón Ásgeirsson. Er
skemmst frá því að segja, að
konsert þessi er eitt ágætasta verk
íslensks tónskálds sem undirritað-
ur hefur lengi heyrt, einkum tveir
fyrri þættirnir. í fyrsta þætti kemur
fyrst fram í knéfiðlunni ákaflega
Gunnar Kvaran
fallegt og gríðarlangt stef, allt að
því Brahmsískt, sem síðan gengur
gegnum konsertinn allan, og liggur
við undir lokin að tæplega megi
það heyrast oftar. Svo góður er
konsert þessi, að margir lýstu sig
tilbúna að hlusta á hann aftur ef
færi byðist, og mun slíkt vera
fremur fátítt um ný íslensk verk.
Gunnar Kvaran var í essinu sínu -
réttur knéfiðlari til að flytja þetta
verk, og færi vel á því að konsert-
inn flytti hróður beggja, Jóns og
Gunnars, víðs vegar um heims-
byggðina.
Áður en kæmi að rúsínunni í
Arthur Wcisberg
pylsuendanum, Petrújsku eftir
Stravinsky, flutti Gunnar annað
verk, hið gamalkunna Elégie fyrir
knéfiðlu og hljómsveit eftir Faure.
Grunar mig að hinn sálríki Gunnar
hafi fengið meira út úr Elégie en
margir áheyrendur. En flutningur
Petrúsjku var hrein snilld, bæði hjá
einstökum hljóðfæraleikurum og
hljómsveitinni í heild, enda sá
hljómsveitarstjórinn sérstaka
ástæðu til að þakka þeim sérstak-
lega, Jóni H. Sigurbjörnssyni
flautuleikara og Ásgeiri Stein-
grímssyni trompetleikara.
Sig. St.
lllllllllllllllll FISKIRÆKT |||||||||!lllllllll|j||||||!lllllllll||||||||||||l!l||||||!l
ÁGREININGSEFNI í FISKELDI
í fiskeldi koma fyrir ýms atriði,
sem valda ágreiningi og deilum sem
stundum leiða til málaferla. í norska
blaðinu Fiskaren, sem nýlega er
komið út, birtist grein eftir norskan
lögfræðing, Stig Wigum að nafni,
þar sem hann gerir þessi mál að
umtalsefni. Er fróðlegt fyrir fisk-
eldismenn og aðra áhugamenn um
fiskrækt og fiskeldi hér á landi að
kynnast þeim viðhorfum, sem fram
hafa komið varðandi þessa hluti.
Verður því rakið lauslega það, sem
Stig Wigum hefur fram að flytja.
Fyrsta atriði, sem hann nefnir er
varðandi staðsetningu kvíaeldis-
stöðvar með tilliti til nágranna
hennar. í öðru lagi fjallar hann um
viðskipti með seiði og ágreining um
gæði þeirra. Þá tíundar hann um
óhöpp í sambandi við flutning á fiski
og á sama hátt nefnir hann fóðurvið-
skipti.
Eins og alkunna er, þarf leyfi til að
byggja fiskeldisstöð í Noregi. Slíkt
leyfi er gefið út án tillits til hver
viðhorf nágranna kunna að vera eða
eignarréttinda viðkomandi. Þeim
hlutum verðurstöðvareigandi sjálfur
að standa klár gagnvart ef um ágrein-
ing er að ræða út af eignarrétti eða
nágrannakritum.
Á sínum tíma kom upp mál varð-
andi rétt eiganda kvíaeldisstöðvar til
að staðsetja stöðina út fyrir landhelgi
jarðareiganda, án þess að hafa leyfi
hans. Þessu máli lauk á þann veg í
Hæstarétti Noregs, að kvíaeldis-
stöðvareigandi vann málið, enda var
ekki talið að stöðin ylli landeiganda
neinu tjóni. Þrátt fyrir þennan dóm,
er ekki loku fyrir það skotið, að
Hæstiréttur gæti metið aðra hlið-
stæða stöð öðru vísi, ef hún ylli
landeiganda óþægindum. Gæti það
orðið til þess að flytja yrði stöðina
um set.
Viðskipti með seiði geta verið
vandasöm með tilliti til þess að
varan sé í góðu lagi. Þannig getur
óeðlilegur seiðadauði eftir að við-
skipti hafa farið fram, valdið mála-
ferlum. Þá skiptir máli að sá sem
kaupir seiðin hafi mótmælt í tíma
ástandi seiða svo sem að þau hafi
liðið af skorti, ekki verið smoltuð
eða í göngubúningsmyndun eða haft
einkenni sjúkleika. Hafi svo verið
gert, ganga kaupin til baka. Mikil-
vægt er í slíkum viðskiptum að fá
vottorð um ástand seiða hjá dýra-
lækni fisksjúkdóma eða öðrum hlið-
stæðum opinberum aðila áður en
afhending fer fram.
Að þessu tilefni má geta þess, að
í fyrra reis mál í héraðsrétti í Fosen
í Noregi í sambandi við seiðakaup
frá Svíþjóð. Seiði þessi voru keypt
og þau seld áfram til ýmissa aðila í
Noregi. í Ijós kom að seiðadauði var
mikill eða 37,5%. Dómstóllinn
komst að þeirri niðurstöðu að smolt-
un seiðanna hafi verið áfátt. Var
seljanda gert að gefa afslátt á seiða-
verðinu, en ekki að greiða tjón
vegna tekjutaps viðkomandi kaup-
anda.
Annað mál af svipuðum toga,
varðaði urriðaseiðasendingar, sem
mikill seiðadauði kom upp í eða
55,6%. Rétturinn komst að þeirri
niðurstöðu, að seiðin hefðu verið
léleg vara, og kaupandi ætti rétt á
riftun kaupanna. Seljandi hélt því
fram, en ekki var fallist á þessi rök
seljanda. Mál þetta er enn til með-
ferðar í dómskerfinu þar sem dómn-
um var áfrýjað.
Til nánari fróðleiks má geta þess,
að fyrri dómurinn lagði til grundvall-
ar, að viss seiðadauði í smoltuðum
seiðum gæti verið eðlilegur og setti
þau mörk við 20%.
Þá má nefna dæmi um málaferli
vegna flutnings á fiski og niðurstöður
þeirra. Óeðlilega mikill dauði kom
fram við flutning og lyktaði þeim
málaferlum þannig, að kaupandi var
talinn ábyrgur fyrir tjóninu vegna
þess að hann tók við seiðum á
sölustað og sá sjálfur um að ferma
bílinn.
( öðru tilviki var um laxahrogn að
ræða. Kaupandi taldi hrognin hafa
verið léleg og upp hafi komið óeðli-
legur hrognadauði í sendingunni.
Ekkert samkomulag var gert áður
milli aðila hvernig skyldi haga flutn-
ingnurn. Héraðsréttur í Ytra-Sogni
dæmdi að seljanda bæri að bæta
tjón, sem rekja mætti til fyrirkomu-
lags á flutningnum, en kaupandi
bæri ábyrgð á því hvernig hrognun-
um reiddi af í sjálfum flutningnum.
Þannig vannst málið að hluta og
tapaðist að hluta. Dómnurn fannst
málið ákaflega erfitt úrlausnar og
tvísýnt, eins og niðurstaða bendir til.
Af málum, er varða viðskipti með
fiskfóður, má nefna mál, sem hér-
aðsréttur í Lyngen dæmdi. Fiskeldis-
stöð hafði keypt verulegt magn af
frosnum briskling til nota sem laxa-
fóður. Kaupandi hélt því fram, að
brisklingurinn hefði verið skemmdur
og því ónothæfur sem fiskfóður.
Rétturinn komst að þeirri niður-
stöðu, að kaupandi hefði rétt fyrir
sér þar sem brisklingurinn hefði
verið farinn að þrána, en það ylli
stressi á fiski og gæti auðveldlega
leitt til sjúkdóms, sem nefnist hitra-
veiki. Kaupin ættu því að ganga til
baka. eh