Tíminn - 11.01.1987, Síða 3

Sunnudagur 11.janúar1987
Tíminn 3
Það skiptast á skin og skúrir í
sambúð Láru (Margrét) og
Gunnars (Sigurður). Hér á
myndinni er úrhellisrigning.
félag Reykjavíkur, ein elsta
menningarstofnun landsins,
búið í 90 ár. En dagar vonar eru
brátt á enda liðnir og óskin upp
rætist þegar það flytur í nýtt
Borgarleikhús, þar sem væntan-
lega væsir ekki um leikendur
eða áhorfendur. Þá verða á
enda þeir dagar, þegar leikarar
máttu allir nota sömu teskeiðina
í kaffibollana og gólfkuldi og
stundum raki upp á ökkla hefti
þeirra för áfram veginn. Og
þessi vonarglæta hefur haldið
leikhúsinu á floti í öll þessi ár og
aukið aðstandendum áræði og
kraft.
Hlutverk Láru, sem leikið er
af Margréti Helgu Jóhannsdótt-
ur, er sennilega eitt stærsta hlut-
verk hennar frá upphafi. Kven-
hlutverk í íslenskum leikritum
gerast varla stærri en hlutverk
hennar í þessu leikriti. Þær Sig-
ríður Ha;galín, sem leikur Guð-
nýju gömlu á loftinu, og Guðrún
S. Gísladóttir, sem túlkar geð-
sjúku telpuna, leika nú enn á ný
saman, en samleikur þeirra hef-
ur vakið verðskuldaða athygli
undanfarið. Er þar fyrst að
minnast leiks þeirra í Veginum
til Mekka.
í Degi vonar leika einnig tveir
efnilegir, ungir karlleikarar sem
miklar vonir eru bundnar við,
þeir Valdimar Örn Flygenring
og Þröstur Leó Gunnarsson,
hverjum Helgarblaðið vandist
er þeir bitu skjaldarrendur í
Rauðhólum í sumar á Njálu-
leikunum.
Einnig ber að benda áhorf-
endum á að fylgjast náið með
sviðsmyndinni. Dæmi svo hver
sem honum þykir á eftir.
Þegar tjaldið féll þetta um-
rædda kvöld, og Helgarblaðið
farið að hafa áhyggjur af hvernig
því tækist að laumast óséð út,
hugleiddi það um leið óvæntan
endi og ýmsa þræði sem leikhöf-
undur hefur greinilega vísvit-
andi skilið eftir lausa áhorfend-
um til að hnýta í næði.
„í vissum skilningi á ég einnig
afmæli þennan frumsýningar-
dag,“ sagði Birgir að lokum,
áður en hann yfirgaf leikhúsið
við Tjörnina. „Hinn 11. janúar,
fyrir 15 árum, hlaut ég mín
fyrstu verðlaun og samþykkt var
að færa upp leik eftir mig hjá
Leikfélagi Reykjavíkur.“
Og höfundur opnaði dyrnar
og dreif sig út í nóttina og
Helgarblaðið þaut með í trekkn-
um svo lítið bar á.
Þj
„Og samt var stöðugt yfir okkur
kvartað,
og eflaust hefur námið gengið
tregt.
Við lögðum aðal áherslu á
hjartað,
því okkur þótti hitt of verald-
legt.“
Fjölskyldan er þar öll saman-
komin í húsi Guðnýjar, sem er
sjötta og síðasttalda persóna
leiksins. Hún var eitt sinn rík og
fín frú, en á ekki lengur nein
kristalsglös, en þekkir vel hljóm-
inn er þeim er klingt. Nú leigir
hún út íbúðina en býr sjálf uppi
á lofti, og þar leyfir hún yngsta
syninum, honum Reyni, að vera
fyrir lítið fé. Þar kynnir hún fyrir
hörkutólinu fagrar listir.
Stutt er þessi kynning, en
auðvitað mun ýtarlegri á sviðinu
í Iðnó. Leikritið er mjög langt í
mínútum talið og hefst því
klukkan 20.00 að kveldi, ólíkt
því sem tíðkast í þessu leikhúsi.
En vissulega hleypur tíminn
hratt og áhorfandinn veit ekki
fyrr en leiknum er lokið.
Dagur vonar er mjög mikið
átaka- og tilfinningaverk, magn-
aður fjölskylduharmleikur sem
gerist í Reykjavík um 1955,
segir í fréttatilkynningu.
„Vissulega er það okkar sam-
tími, þótt liðin séu þrjátíu ár frá
sögutíma,“ heyrir Helgarblaðið
Birgi Sigurðsson segja. „Ég hef
skrifað um uppgjör innan ákveð-
innar fjölskyldu, en í raun er
efni leikritsins mun víðtækara.
Þetta er uppgjör milli einstakl-
inga sem standa sjálfstæðir.“
En nú er þetta fjölskylda,
móðir og börn, og þriðja kyn-
slóðin er auðvitað Guðný gamla
á loftinu. Helgarblaðið hrökk
upp úr þessum hugleiðingum
við orð rithöfundarins: „Nei,
þetta er ekki uppgjör milli kyn-
slóða! Ég kann ekki að skrifa
svoleiðis!“ Punktur og basta.
3.
Og hér á sér vissulega stað
mikið uppgjör. Ekki aðeins milli
„Dagurvonar er andstaða
við upphafsorðin í sálumessu
Mozarts". Birgir Sigurðsson,
höfundur leikritsins.
(Tímamynd: Pjetur)
einstaklinga, að því er Helgar-
blaðið fékk séð úr fylgsni sínu í
skjóli rökkursins, heldur einnig
mikið uppgjör persónanna við
sjálfar sig. Og fortíðin, sem
aðeins Lára þekkir, verður eins
konar spegill fyrir nútíðina og
þá atburði sem gerast á leiksvið-
inu. Faðirinn, sem genginn ertil
feðra sinna, gaf tóninn, sem
ómar í verki Birgis sem heil
hljómkviða, - eða sálumessa,
því að Dagur vonar er andsvarið
við upphafstexta Requiem eftir
Mozart, að sögn höfundar, Dies
irae, eða dagur reiðinnar.
Stíll leikritsins er meira í átt
við impressíónisma en raunsæi,
segir Birgir ennfremur og þegar
hann er spurður hví hann skrifi
svo alvöruþrungið leikrit á gleði-
legum hátíðisdegi Leikfélags
Reykjavíkur ansar hann því til,
að leikritið hafi alls ekki verið
skrifað fyrir afmælið eða með
það endilega í huga.
Stefán Baldursson segir hins-
vegar, að þetta leikár hafi allt
verið afmælisár og því hafi þeir
sýnt leikrit Guðrúnar Asmunds-
dóttur, Upp með teppið, Sól-
mundur, sem er nokkurs konar
annáll LR, frá því er það steig
sín fyrstu spor á nýhefluðum
fjölum gamla Iðnaðarmanna-
hússins. Eins er að bíða spenn-
andi ævintýris í vöruskemmu
vestur í bæ, þar sem verið er að
færa upp leikgerð eftir bók Ein-
ars Kárasonar, þar sem Döfla-
eyjan rís. En leikrit Birgis hefði
verið valið til frumsýningar á
afmælisdeginum sjálfum, því að
þar færi gott leikrit og nýtt eftir
íslenskan höfund. „Birgir er
skáld og texti hans magnaður. í
þessu verki, sem við erum nú að
vinna að, er að finna sterkar
persónulýsingar. Við leggjum
okkur fram um að byggja raun-
sæja mynd og forðumst alla
tilgerð. Ég vona að okkur hafi
heppnast það.“
„Eg verð að segja,“ bætti
Birgir við, „að ég er mjög lukku-
legur með fólkið sem hefur unn-
ið að þessari sýningu, leikstjórn,
leikmyndahönnun, leikinn og
hvaðeina. Ég hef ekki alltaf
verið ánægður með þessi atriði,
en ég er það að þessu sinni.“
Nú er það í raun ný tíska, eftir
að leikstjórar komu til og stýrðu
verkum höfunda, að skáldið
sjálft sé haft með í ráðum. Það
er raunar nokkuð algengt núorð-
ið. Er það til þess að þau geti
breytt verki sínu þar sem þau
þykjast sjá misfellur og galla
eftir að orðin á blaðsíðunum
öðlast líf í sviðsljósi?
. „Ég skila fullkomnuðum
verkum. Þegar ég skila þeim, vil
ég hafa þau eins vel unnin af
minni hendi og ég mögulega get.
Hinsvegar verður leikrit aldrei
fullklárað án og utan leikhúss-
ins,“ telur höfundur.
4.
Og leikstjóra finnst mikill
akkur í að hafa haft rithöfundinn
með í ráðum meðan á æfingum
hefur staðið. Enda hefur Birgir
Gunnar (Sigurður Karlsson)
og Hörður (Þröstur Leó) gera
upp sín í milli.
nokkuð mikla reynslu af því að
vinna í Iðnó. Dagur vonar er
fjórða leikritið eftir hann sem
Éeikfélag Reykjavíkur tekur til
sýningar. Hin fyrri eru Pétur og
Rúna, sem sýnt var árið 1973, en
það hafi hlotið verðlaun í leik-
ritasamkeppni leikfélagsins á ár-
inu á undan, Selurinn hefur
mannsaugu, 1974, og Skáld-
Rósa, 1977. Einnig hefur Þjóð-
leikhúsið haft til sýningar
Grasmaðk árið 1983.
„Það skiptir auðvitað máli að
verkið sé íslenskt. Ávallt er
verið að reyna að styðja við
bakið á íslenskum leikritahöf-
undum og við reynum að sýna
verk sem höfða til íslensks
áhorfendahóps,“ sagði Stefán
Baldursson. „Að því tilskildu að
sjálfsögðu að hið íslenska verk
standist fyllilega samanburð við
hin útlendu sem eru á boðstól-
um. Dagur vonar hefur víðtæka
skírskotun, er sammennskt, og
á því erindi hvar á landi sem er. “
Við þröngan kost hefur Leik-