Tíminn - 18.01.1987, Síða 4

4 Tíminn
tílÐARI
Tekst Jóni Baldvin að
semja nýjan „Gleðibanka“?
Samkvæmt nýjustu skoðanakönnunum bendir
allt til þess að draga taki úr þeirri uppsveiflu sem
Alþýðuflokkurinn virtist njóta um hríð og má
mikið vera ef sú þróun heldur ekki áfram. Það er
þekkt fyrirbæri úr sögu þess flokks að hann hefur
átt til að bólgna út skamma hríð, til þess eins að
hjaðna niður í næstum ekkert að stuttum tíma
liðnum. Oftar en einu sinni hefur það blasað við
að flokkurinn þurrkaðist út sem slíkur, enda eru
þær forsendur sem hann á hverjum tíma hefur
byggt fylgi sitt á oft mestmegnis orðareykur, sem
lítil sannfæring hefur svo reynst vera á bak við
eða að minnsta kosti ekki vit eða vilji til að standa
á þeim. Flokkurinn hefur í stjórnarsamstarfi
reynst reikull og fylgt einskonar „haltu mér
slepptu mér“ stefnu, reynst ófús að axla raun-
verulega ábyrgð og loks skilið við allt í uppnámi
og ringulreið og hlaupist frá.
Uppsveifla hans að undanförnu hefur verið að
þakka tilþrifum hins unga formanns hans, Jóns
Baldvins, sem óneitanlega er djarfmæltur og oft
áheyrilegur ræðumaður og ekki óeðlilegt að
höfði til margra í krafti þess eiginleika. En þótt
orð séu til alls fyrst, eins og máltækið segir, þá
bendir sitthvað til þess að Jóni muni ekki takast
fimlegar að halda sér við jörðina en mörgum
fyrirrennara hans, er að brýnum pólitískum
úrlausnarefnum kemur og kjósa sömu leið og
þeir hafa svo oft gert - að troða marvaðann í
skýjum uppi, stökkva frá vandanum óleystum og
eigna ábyrgari öflum ringulreiðina sem eftir mun
liggja. Gömul reynsla ætti þó að hafa kennt
Alþýðuflokknum að kjósendur hafa ekki kunnað
að meta þessi vinnubrögð, næst þegar til kosninga
hefur komið - og hann hefur mátt bíða drjúgan
tíma eftir næstu „uppsveiflu“. Skynsamlegast
væri hins vegar af kjósendum nú við næstu
kosningar að spara Alþýðuflokknum þau axar-
sköft sem reynslan sýnir að hann er vís til að
smíða sér, komist hann í valdaaðstöðu, og halda
honum utan hrings enn um sinn.
Annars sannar dvínandi fylgi flokksins í nýj-
ustu skoðanakönnunum enn frekar það sem fyrr
er sagt hér í leiðaranum um þátt Jóns Baldvins í
hve vel hann kom út úr fyrri könnunum. Meðan
Jón Baldvin náði „senunni“ í kring um og eftir'
flokksþing kratanna var hann líkt og hver önnur
dægurlagastjarna, sem nýtur stundarhylli, uns
menn fara að þreytast á rauli hans og hann er
ekki pantaður í óskalagaþættinum meir. Menn
fara á ný að leggja eyru við betri tónlist, sem
staðist hefur prófraun tímans. En um leið segir
þetta sitt um það hve skoðanakannanir löngu
áður en að kosningum kemur eru í raun marklitl-
ar. Vafi er á að Jóni Baldvin takist að semja nýjan
„Gleðibanka“ handa kjósendum fyrir vorið og
setja upp nýtt „ ljósasjów.“
Umsjón Helgarblaðs:
Atli Magnússon
Þór Jónsson
Reinhard Reynisson
Þórarinn Þórarinsson skrifar um:
ERLEND^M
I MALEFNI
Sunnudagur 18. janúar 1987
A Reagan eftir að leika eftir-
minnilegasta hlutverk sitt?
Hann virðist nú eiga um þrjá kosti að velja
FRÁ BANDARÍKJUNUM
berast þær fréttir, að hver
skoðanakönnunin á fætur ann-
arri beri þess merki, að aldrei
áður hafi forseti Bandaríkj-
anna glatað vinsældum á eins
örskömmum tíma og Reagan
seinustu vikurnar eftir að hafa
notið meiri vinsælda en nokkur
annar forseti að lokinni sex ára
setu í forsetastólnum. Mikill
meirihluti Bandaríkjamanna
virðist trúa því, að Reagan segi
ósatt vísvitandi eða óvitandi
um hlutdeild sína í íransmál-
inu.
Báðar deildir þingsins hafa
kosið rannsóknarnefndir, sem
eiga að hafa það hlutverk að
upplýsa íransmálið til fulls og
þó fyrst og fremst þátt forset-
ans í því. Búist er við, að þetta
starf taki nokkra mánuði, þar
sem slíkar nefndir taka sér
yfirleitt rúman tíma, því að
þær eru skipaðar þingmönn-
um, sem hafa mörgum öðrum
störfum að sinna, m.a. í hinum
hefðbundnu þingnefndum.
Allan þann tíma verður írans-
málið og aðild forsetans eitt
höfuðefni fjölmiðla.
Stjórnarandstæðingar eða
demókratar verða ekki einir
um það að gera sitt besta til að
draga fram hlutdeild forsetans.
Margir flokksbræður hans á
þingi munu ganga fram fyrir
skjöldu til að sýna að þeir vilji
ekki hylma yfir neitt í málinu.
Þetta mun ekki síst gilda um
þá, sem hugsa sér til hreyfings
í sambandi við forsetakosning-
arnar 1988, en prófkjörin hefj-
ast í febrúar og mars á næsta
ári, en sjálf kosningabaráttan
vegna þeirra hefst strax í haust.
Það er ekki Reagan einn,
sem hefur tapað vinsældum
vegna Iransmálsins. Þetta virð-
ist ekki síður gilda um Bush
varaforseta. Þangað til írans-
málið kom til sögunnar sýndu
skoðanakannanir,aðBushhafði
meira fylgi en hver einstakur
hinna, sem ætluðu að keppa
um forsetatignina. Nú segir
Bush sjálfur, að hann hafi ekki
lengur forustuna, heldur Dole
öldungadeildarmaður, sem er
formaður flokks repúblikana í
deildinni og var varaforseta-
efni í framboði með Ford 1976.
Dole segir líka, að hann vilji
upplýsa íransmálið til fulls.
Bush lýsir yfir því, að hann sé
ekkert við það riðinn, en jafn-
framt reynir hann að verja
Reagan. Þess vegna hafa vin-i
sældir hans minnkað.
ÍRANSMÁLIÐ hefur mjög
orðið til að draga athygli og
umræður að aldri forsetans, en
hann verður 76 ára í næsta
mánuði. Enginn fyrirrennari
hans hefur orðið svo aldraður
í forsetaembættinu. Margt
þykir orðið benda til, að forset-
inn sé að verða minnislítill,
heyrn hans lakari en áður,
þrek hans minna og önnur
ellimerki séu að koma til sög-
unnar. Aldurinn er einnig far-
inn að setja svip á andlitsdrætti
hans. Reagan er þó enn furðu
frísklegur í framkomu og
hreyfingum miðað við aldur-
inn. Andstæðingar hans segja,
að það stafi af því, að hann sé
alltaf að leika.
Það er spurning margra
Gorbatsjov og Bush
fréttaskýrenda og óbreyttra
kjósenda, hvort maður, sem er
í vaxandi mæli að verða elli-
hrumur geti gegnt hinu erfiða
og ábyrgðarmikla embætti
forsetans í tvö ár enn, án þess
að það verði ekki aðeins
honum, heldur þjóðinni allri
til meira og minna tjóns. Völd-
in munu færast í sívaxandi
mæli í hendur embættismanna
og ráðunauta hans, en hingað
til hefur val Reagans á þeim
tekist misjafnlega og allir geta
þeir skákað meira og minna í
því skjóli, að ábyrgðin sé for-
setans.
James Reston, sem er einn
þekktasti fréttaskýrandi
Bandaríkjanna og nálgast Re-
agan að aldri, lét nýlega svo
ummælt, að vandamál Banda-
ríkjamanna væri nú mest það,
hvernig þeir gætu hjálpað Re-
agan til að komast klakklaust
yfir þau tvö ár, sem hann á eftir
að vera forseti.
Það er ekki fjarri lagi að
segja, að Reagan hafi nú um
þrjá kosti að velja. Fyrst má
nefna þann, að vera áfram í
forsetastólnum á svipaðan hátt
og verið hefur um skeið, láta
embættismenn og ráðgjafa
ráða mestu og vera áfram í
sífelldum deilum við þingið og
búa við vantrú og vantraust
þjóðarinnar. Slíkt þykir yfir-
ieitt ekki góður kostur að mati
Bandaríkjamanna.
Annar kosturinn er sá, að
Reagan fari að ráðum Nixons
og leiti samninga við Gorbat-
sjov á grundvelli Reykjavíkur-
viðræðnanna, en að ýmsu leyti
verði þó gengið skemmra til að
auðvelda Reagan samkomu-
lag. Ýmsir telja, að Rússar séu
ekki fjarri þessu, því að valda-
menn þeirra trúi á að betra geti
verið að semja við Reagan en
eftirmann hans, því að Reagan
vilji ná árangri í afvopnunar-
málum áður en hann lætur af
stjórn.
Það gæti styrkt þá kenningu,
að Reagan hafi þessi ráð Nix-
ons í huga, að hann hefur gert
haukunum ýmislegt til geðs
eftir Reykjavíkurfundinn. Nix-
on hefur nefnilega lýst því sem
heppilegri starfsaðferð, að ætli
menn að stíga eitt spor fram,
verði fyrst að stíga eitt spor til
baka, en síðan tvö fram.
ÞRIÐJI kosturinn er sá, að
innan tíðar segi Reagan af sér
og segist gera það fyrir ellisakir
og láti Bush taka við. Vissulega
væri það gild afsökun fyrir
afsögninni, að hann teldi sig
aldurs og heilsu vegna ekki
færan um að gegna erfiðasta og
ábyrgðarmesta embætti í heim-
inum. Enginn forseti hefur gert
þetta áður. Afsögn Reagans,
sem byggðist á þessum rök-
semdum, væri einstæður at-
burður í sögu Bandaríkjanna.
Vafalítið myndi þetta auka
vinsældir hans að nýju, því að
ótvírætt bæri þetta jafnt vott
um ábyrgðartilfinningu og
fórnarhug. Reagan myndi jafn-
framt sem snjall leikari geta
gert þetta með slíkum glæsi-
brag, að þetta yrði eftirminni-
legur atburður í sögu Banda-
ríkjanna. Ef hann veldi þennan
kost, gæti hann átt eftir að
leika sögulegasta hlutverk sitt.
Reagan gæti ef til vill með
þessu tryggt repúblikönum sig-
ur í næstu forsetakosningum.
Þetta er hægt að hugsa sér á
þann hátt, að Bush gæti náð
viðunanlegum afvopnunar-
samningum við Rússa, sem
myndu mælast svo vel fyrir, að
hann ætti auðvelda kosningu,
líkt og Nixon 1972.
Að öðrum kosti er líklegt,
að mikil átök verði meðal rep-
úblikana um val á forsetaefni
og forsetakosningarnar eigi
eftir að ganga demókrötum í
vil.