Tíminn - 07.04.1987, Blaðsíða 7

Tíminn 7
Þriöjudagur 7. apríl 1987.
Asger Jepsen og Steen Svava Olscn, fra danska kennarasambandinu ganga frá samningum við Indriða G. Þorsteinsson.
Tímamynd Pjctur
Útflutningur á bókmenntum:
Utlaginn seldur í
danska skólakerfið
- aöeins byrjunin á stærri sölu?
„Það er ákaflega uppörvandi fyrir samið er fyrir danska kennarasam-
okkur íslendinga að danskir kennar- bandið, þá fylgja Færeyjar og Græn-
F.h. Maans Ekman, Helena
Bergström og Lena Nyman
Gestaleikur:
Svíar syngja
Atómstööina
- Dramaten síöustu
viku í apríl
Á 85 ára afmæli nóbeiskáldsins
Halldórs Laxness lætur Þjóð-
Ieikhúsið sitt ekki eftir liggja,
lteldur verður með hátíðarsýn-
ingu á söngleiknum En liten ö i
havet eftir Hans Alfredson, sem
byggður er á skáldsögu Halldórs,
Atómstöðinni. Konunglega
leikhúsið í Stokkhólmi, Dram-
aten, flytur söngleikinn í boði
Þjóðleikhússins dagana 23., 24.
og 25. apríl og hefst miðasala á
mánudaginn.
Litlu eyjunni í hafinu hefur
verið gríðarlega vel tekið af
áhorfendum og hcfur vcrið upp-
selt á allar sýningar á leiknunt í
þjóðleikhúsi þeirra Svía, Dra-
maten, síðan hann var frumsýnd-
ur, þann 31. janúar s.l. Sænsku
listamcnnirnir tóku mjög vel í
boð Þjóðleikhússtjóra um að
sýna á íslandi í tilefni af afmæli
skáldsins, en helst stóð á að fá
flugfar fyrir þennan 46 manna
hóp, sem aðcins getur tckið 4
daga frí frá sýningum í Stokk-
hólmi, en það tókst að lokum.
Margir af þekktustu leikurum
Svía taka þátt í þessari sýningu.
Má þar ncfna Lenu Nyman, scm
leikur Uglu, Sven Lindberg, Har-
riet Anderson, John Zacharias
og Helena Bergström. - SÓL
ar skuli sýna okkur þennan áhuga og
það í listgrein sem er nýlega orðin til
í landinu. Þetta undirstrikar um leið
þá hugarfarsbreytingu, sem hefur
komið eins og af sjálfu sér, þess efnis
að íslendingasögurnar, sem íslend-
ingar hafa skrifað og varðveitt eru
sameiginlegar sögur Norðurlanda-
búa. Maður óskar bara að sá dagur
komi að þær verði notaðar í auknum
mæli við móðurmálskennslu í hinum
ýmsu löndum," sagði Indriði G.
Þorsteinsson, hjá Haust hf. um sölu
á Útlaganum til danska kennaras-
ambandsins. Samningur þess efnis
var undirritaður á Hótel Borg á
föstudaginn og markar tímamót í
samskiptum norrænna aðila í
kennslumálum.
Samningurinn felur í sér að tekin
verður upp kennsla á Gísla sögu
Súrssonar í dönskum skólum og
Útlaginn, myndin sem byggir á Gísla
sögu sýnd með. Danska kennara-
sambandið gerði samning við Haust
hf. sem ereigandi myndarinnar, um
afnotarétt um óákveðna framtíð.
Kennslan fer fram á kasettum,
myndböndum og bóklega. Danska
kennarásambandið gerði líka samn-
ing við Haust hf. um að framselja
afnot af Útlaganum eins og samning-
ar gerast til allra Norðurlandanna.
Það er vert að geta þess að þegar
land með. Útbreiðslan er því strax
orðin nokkuð mikil.
Þetta er í fyrsta skipti sem svona
samningur er gerður og forráða-
menn Hausts hf. eru ánægðir með að
þetta skuli vera í höndum Dana, því
eins og alþjóð veit, þá eru þeir með
hörðustu sölumönnum sem hægt er
að hitta.
Það voru þeir Steen Svava Olsen
og Asger Jepsen frá danska kenn-
arasambandinu sem önnuðust samn-
ingsgerðina fyrir hönd Dana. Sigurð-
ur Svavarsson, kennari úr M.H.
annaðist milligöngu, en Keld Gall
Jörgensen, lektor við Háskóla ís-
lands mun annast textagerð við Út-
lagann.
Útlaginn/Gísla saga mun komast í
gagnið í danska menntakerfinu um
áramótin og þá í öllu menntakerfinu.
Bókin mun koma um leið og jafn-
framt vinnuhefti. Pakkinn verður
kynntur Norðmönnum, Svíum og
Finnum í haust og búist er við að
þetta fari hratt af stað í þeim löndum
og mun því líklegast komast í gagnið
þar snemma á næsta ári. Það er ekki
vafi á því að brautryðjendasamning-
ur Hausts hf. markar stórkostleg
tímamót í miðlun íslendingasagn-
anna til Norðurlandanna.
Þessu verður að fylgja eftir.
- SÓL
Réttlausir rithöfundar
Yfirlýsing frá stjórn Félags íslenskra rithöfunda
Kvæði Freysteins
Gunnarssonar
Á þessu vori kemur væntanlega út
endurútgáfa af kvæðum Freysteins
Gunnarssonar, skólastjóra
Kennaraskóla íslands. Nemendum
Freysteins, sem á lífi eru og til hefur
náðst, hefur verið sent bréf um
útgáfuna, sem er helguð minningu
Freysteins. Nöfn þeirra nemenda
hans sem vilja heiðra minningu hans
með því að gerast áskrifendur að
bókinni, verða birt í skrá framan við
kvæðin. Mjög margir hafa þegar
svarað bréfinu fyrir áður tilskilinn
frest, en hér með er minnt á þetta
aftur og skilafresturinn lengdur til
15. apríl n.k. og þess vænst að allir
þeir sem vilja eiga aðild að útgáfunni
með fyrrnefndum hætti svari fyrir
þann tíma í síðasta lagi, svo að nöfn
þeirra komist á skrána. Ekki hefur
náðst til þeirra sem búa erlendis, en
viti einhverjir um skólasystkin þar
væri þakkarvert ef þeim væri gert
viðvart um þessa útgáfu.
Allar upplýsingar veita Andrés
Kristjánsson, sími 40982, Gils
Gumundsson, sími 15525 og Ragn-
ar Þorsteinsson, sími 45067.
Nýlega lauk úthlutun úr alræmd-
asta sjóði landsmanna: Launasjóði
rithöfunda. f stjórn sjóðsins áttu
sæti eftirtaidir drottnarar: Brynjólf-
ur Bjarnason, Sverrir Tómason,
Jóhanna Sveinsdóttir. Þetta fólk hef-
ur lokið afskiptum sínum af úthlut-
unarmálum rithöfunda, um sinn að
minnsta kosti. Og vonandi endan-
lega.
En hvað tekur við - samskonar
einsýni?
Stjórn Félags íslenskra rithöfunda
telur ástæðu til að óttast fordæm-
anna vegna, að sá aðili sem tilnefnir
menn í stjórn sjóðsins, rithöfunda-
sambandið, muni draga í búr sitt
álíka einhliða elskhuga sér til fram-
dráttar. Stjórn sambandsins hefur
reynst ótrúlega fundvís á þjón-
ustubúið og þröngsýnt úthlutunar-
fólk - þó aldrei sem nú - fólk með
sljóa réttlætiskennd og dapra sið-
gæðisvitund. fólk sem gengst undir
bókmenntalegt ólæsi, að því er varð-
ar fjölbreytni í efni og aðferð í ritlist.
í Félagi íslenskra rithöfunda eru
u.þ.b. 70 höfundar - súmir hverjir
einnig í rithöfundasambandinu -
margir þjóðkunnir og með fjölda
bóka að baki og vonandi einnig
, framundan, þótt þeir séu í úthlutun-
um látnir gjalda veru sinnar í félag-
inu. Að einum höfundi undanskiln-
um, sem er í báðum hagsmunafélög-
um rithöfunda og úthlutað var þrem-
ur starfsmánuðum, hlýtur enginn
styrk til áframhaldandi ritstarfa -
ekki einu sinni atvinnurithöfundur,
en hlutaguðir rithöfundasambands-
ins hafa löngum haldið því fram að
atvinnumennska yki rétt til úthlutun-
ar úr sjóðnum.
Af þessu má hverjum ærlegum
manni vera ljóst að þessi harðyrði um
úthlutunarskömm stjórnar launa-
sjóðs eru síst ofmælt. Það getur
engan veginn talist eðlilegt að enginn
umsækjandi í Félagi íslenskra rit-
höfunda hljóti starfslaun úr sjóði
landsmanna til eflingar bókmcnnt-
um; um fyrrgreinda undantekningu
þarf ekki að ræða. Þetta óréttmæti
cr svo augljóst að ekki ætti aö þurfa
að fjalla um það - nema til fordæm-
ingar.
Sá grunur, jafnvel vissa, læðist að
mönnum að stjórn launasjóðsins hafi
tckið að sér það böðulsverk fyrir
rithöfundasambandið, scm citt hags-
munafélaga rithöfunda tilnefnir
menn í stjórn sjóðsins, að útiloka
gjörsamlega þá scm eru í Fclagi
íslenskra rithöfunda; rithöfundana
sem flúðu úr sambandinu vegna
misréttis og ofríkis stjórnar þess - í
sameiginlegum málum, ckki síst
launamálum. Jafnframt þessari
aukagetu, þessu bókmcnntalega
böðulsverki, sérstjórn launasjóðsins
að venju um stjórn sambandsins;
hún má hcita gulltryggð.
Stjórnir Félags íslenskra rithöfunda
hafa á undanförnum árum reynt
eftir mætti að sækja og tryggja rétt
þeirra höfunda sem þær höfðu um-
boð fyrir. Það ætti að vera auðvclt í
lýðræðisríki, þar sem félagafrelsi er
talið sjálfsagt, að sjá til þess að
réttur ákveðins hóps þcgna þess -
jafnvel rithöfunda - sé ekki algjör-
lega fyrir borð borinn.
Svo hefur þó ekki reynst.
í hvaða öðru lýðræðisríki skyldi
það þekkjast að til sé félag rithöf-
unda sem nýtur engra hagsmunarétt-
inda á mcðan annað félag rithöfunda
hefur þau öll? Með öðrum orðum -
að til séu í landinu réttlausir rithöf-
undar.
Félag íslenskra rithöfunda nýtur
ekki einu sinni viðurkenningar, hvað
þá verndar, þeirra opinberu aðila
sem réttinda- og launamál heyra
undir, menntamálaráðuneytis með
ráðherra í broddi.
Þeir sem eru í Félagi íslenskra
rithöfunda báru lengi þá von í brjósti
að Sjálfstæðisflokkurinn, sem kennir
sig við lýðræði, svo í lífi sem í list,
myndi rétta hlut réttlausra rithöf-
unda: viðurkenna í verki rétt félags
þcirra til jafns við annað félag;
aflétta einræði og einokun annars
þcirra á sameiginlegum sjóðunt rit-
höfunda, sem það hefur svo berlega
og skefjalaust notað til að deila og
drottna í þágu nokkurra rithöfunda
sem hafa myndað hagsmunaklíku og
heita má orðin föst á fóðrum.
Þessi bókmenntalega bjartsýni
hefur fram til þessa reynst tál. Menn
ingarmálanefnd Sjálfstæðisflokksins
tók málalcitan hinna réttlausu rit-
höfunda vel. Margir þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins tóku henni vel, ekki
síst Sigurlaug Bjarnadóttir, sem því
miður hvarf af þingi. Raunar var
mciri hluta þingheims Ijóst, er málið
var þar upp borið, að við svo búið
mætti ekki standa. Þegar Sjálfstæð-
isflokkurinn tók að sér mennta-
málaráðuncytið eftir áratuga van-
rækslu, virtust réttindamál hinna
útskúfuðu rithöfunda sigla hraðbyri
í höfn réttlætis. Fyrri menntamálar-
áðherra flokksins skipaði nefnd. En
því miður - sú nefnd sökk til botns.
Og menntamálaráðherra lét reka á
reiða óréttlætis, enda þess skammt
að bíða að hann næmi nýtt land í
stjórnsýslunni. Og núverandi mennta-'
málaráðherra Sjálfstæðis-
flokksins, sem þykir þrekmaður,
hvað gerir hann?
Ekki neitt.
Hvert eiga réttlausir rithöfundar
að leita? Félag íslenskra rithöfunda
.krefst leiðréttingar á skipan úthlut-
unarmála, leiðréttingar af hálfu
þeirra sem standa á sama grunni og
það félag, grunni lýðræðislegra
mannréttinda - og fara með þau
mál. Hafi þeir ekki til þess þor og
þrek væri þeim sæmst að leggja sjóði
rithöfunda niður, í stað þess að Ijá
því eyra að auka þá til þess eins að
auka óréttlætið.
Stjórn
Félags íslenskra rithöfunda.