Tíminn - 11.09.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 11. september 1987
Tímitin
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGislason
Skrifstofur: Síöumúli 15, Reykjavík. Simi: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir '686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Samskipti Islands
og Bandaríkjanna
Ágreiningur íslenskra og bandarískra stjórnvalda um
hvalveiðar í vísindaskyni er enn í brennidepli. Bréfa-
skipti Þorsteins Pálssonar forsætisráðherra og Ronalds
Reagans forseta Bandaríkjanna hafa að vísu leitt til
nýrra viðræðna íslenskra og bandarískra embættis-
manna, en viðræður á ráðherrastigi hafa farist fyrir, þótt
Steingrímur Hermannsson utanríkisráðherra hefði farið
fram á ráðherraviðræður um hvalveiðimálið og önnur
samskipti Islendinga og Bandaríkjamanna.
Eins og utanríkisráðherra hefur lagt áherslu á, miðað
við þróun hvalamálsins, þá er útilokað til lengdar að
halda því einangruðu frá öðruni samskiptum þjóðanna.
Því var það nijög miður að Steingrímur Hermannsson
fékk ekki tækifæri til þess að ræða við bandaríska
■ráðherra í för sinni vestur um haf eins og hann hafði
óskað. Pess verður að krefjast að ríkisstjórn Bandaríkj-
anna bæti úr þessu eða geri grein fyrir ástæðum þess að
ekki varð af fundi á ráðherrastigi.
Hvað varðar náin samskipti Islands og Bandaríkjanna
þá er oft eins og þau séu komin í svo fastar skorður að
þau þurfi ekki umræðu við og þaðan af síður endur-
skoðunar. Petta er þó misskilningur. Svo vikiö sé
sérstaklega að hersetunni, dvöl bandaríska herliðsins
hér á landi, þá er hún í eðli sínu tímabundin og af þeim
sökum nauðsynlegt að umræður um forsendur hennar
og framhald fari fram reglubundið og í fullri alvöru milli
æðstu ráðamanna ríkjanna. Hernaðarsamvinna Islands
og Bandaríkjanna má aldrei verða að einum saman
vanaverkum embættismanpa.
Því hefði verið æskilegt að úr því hefði geta orðið, að
íslenskir og bandarískir utanríkisráðherrar ræddust við
um almenn samskiptamál þjóðanna. Tilefni til slíks eru
í sjálfu sér alltaf fyrir hendi og þurfa út af fyrir sig ekki
að boða ncin stórtíðindi. Eins og sakir standa er
hvalamálið á því stigi, að það hefði mátt verða tilefni til
almennra viðræðna á ráðherrastigi um íslensk-banda-
rísk samskiptamál, auk þess sem tímabært hefði verið
að nýr íslenskur utanríkisráðherra hefði haft tækifæri til
að ræða við bandaríska utanríkisráðherrann og kynna
honum sjónarmið sín uni samskiptamál þjóðanna á
breiðum grundvelli.
Hvað hvalamálið snertir sérstaklega þá virðist sem
bandaríska ríkisstjórnin eða viðskiptaráðuneyti Banda-
ríkjanna hafi sett fram tillögu, sem íslenska ríkisstjórnin
hlýtur að gefa gaum að, hvort geti orðið upphaf að
sáttum í deilunni. Vissulega er það aðalatriði af
Islendinga hálfu að geta haldið áfram að stunda
hvalveiði í vísindaskyni og fá raunhæfar niðurstöður í
hvalarannsóknum. Ef þeini má ná með því að veiða
færri dýr en oft hefur veriö um rætt, þá er það ekki
keppikefli að hafa veiðina sem mesta.
Hins vegar verða Bandaríkjamenn að átta sig á því
að það væru alvarleg stjórnmálaglöp af þeirra hendi að
beita íslendinga viðskiptanauðung. íslendingar hafa
stjórnskipulegan rétt til að stjórna hvers kyns veiðum á
íslensku yfirráðasvæði, og viðskiptanauðung af hálfu
Bandaríkjanna til að knýja íslendinga til undanhalds
verður talin gróf íhlutun í íslensk málefni.
Illlllllllíllllllllll! GARRI
DÓNASKAPUR
Forscti Bandaríkjanna, Konald
Kcagan, verður aö tcljast ábyrgur
fyrir því að ríkisstjórn hans hefur
sýnt Islendinguin helbcran dóna-
skap. Utanríkisráðherra íslend-
inga fór til fundar í Ottavva í
Kanada, og allir landsmenn stóðu
í þeirri trú að þar myndi hann liitta
fyrir bandariska utanríkisráðherr-
ann cða staðgengil hans.
Bréf, sem áður höfðu gengið á
milli forseta Bandaríkjanna og
forsætisráðhcrra íslands, höfðu að
geyma þau skilaboð að þarna
myndu utanríkisniál verða til um-
ræðu, en ekki hvalamálið eitt.
Islcndingar litu svo á að þarna ætti
að ræða samskipti þjóðanna á
grundvelli þcirra nýju aðstæðna
sem skapast hafa i kjöHar hvala-
málsins.
I stað handaríska utanrikisráð-
herrans reyndist hins vegar aðeins
vcra fulltrúi frá handaríska við-
skiptaráðuneytinu í Ottavva. Að
sjálfsögðu fór utanríkisráðherra ís-
lands ekki til fundar við hann. Við
þann mann hafði hann ekkert að
tala.
Miðað við það samkomulag, sem
áður hafði verið gert um þennan
fund, sýndu Bandaríkjamenn ís-
lendingum ómengaðan dónaskap
mcð þessari framkomu. Undirbún-
ingur fundarins hafði l'arið fram á
æðsta stjórnunarstigi beggja land-
anna, með bréfaskiptum milli for-
sætisráðherra íslands og forseta
Bandaríkjanna.
Fngin skýring á þcssu licfur
vcrið gefin af hálfu Bandaríkja-
manna þcgar þessi orð eru rituð.
Kn hver svo sem hún kann að
verða þá lcikur cnginn efi á því að
forscti Bandarikjanna verður að
teljast persónulega áhyrgur fyrir
Ronald Reagan Bandarikjaforseti.
þessum mistökum í samskiptum
þjóðanna.
Þolinmæði íslendinga
Sannleikurinn er sá að í hvala-
inálinu hafa íslendingar sýnt
Bandaríkjamönnum mikla þolin-
mæði. Engin haldbær rök hafa
komið fram fyrir því að hvalastofn-
arnir í Norður-Atlantshali séu í
útrýmingarhættu vegna þeirra tak-
mörkuðu veiða sem íslendingar
stunda. Hvalveiðar eru cin af
undirstöðiinum undir íslensku
efnahagslífi, og það er hverjum
manni fullkomlega Ijóst aö með
þ ví að hindra íslcndinga í að stunda
þær vciðar er verið aö skerða
tckjumöguleika þjóðarinnar.
Afskipti Bandaríkjamanna af
hvalveiðum íslendinga hafa verið
með þeim hætti að þau verða að
teljust liggja á inörkum þess sem
viðcigandi er í samskiptum sjálf-
stæðra þjóða. Þessu verða íslend-
ingar að teljast hafa tekið með
þolinmæði og stiilingu, langt um-
fram það sem tilefni hefði getað
talist vera til. Hvort sem verið
hefur á vettvangi Alþjóðahval-
veiðiráðsins eða í beinum viðræö-
um við Bandaríkjamenn hafa ís-
lendingar jafnan sýnt bandarískum
sjónarmiðum fulla kurteisi, og
raunar langt fram yfir það sem hin
ósveigjanlega og harða afstaöa
mótaðilans hefur gefið tilefni til.
Reagan og ísland
Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seti kom til íslands fyrir tæpu ári,
líkt og menn rekur minni til, og átti
hér fund meö Gorbatsjof leiðtoga
Sovétríkjanna. Hann hcfur einnig
tekið á móti forseta íslands í Was-
hington og eins og ýmsir fyrircnn-
arar hans átt fleiri ánægjuleg sam-
skipti við ísland og fulltrúa þess.
Oll þau samskipli hafa vcriö
ineð þeim hætti að gætt hcfur verið
fullrar diplómatiskrar rcisnar af
heggja liálfu. Þjóðimar hafa um-
gengist hvor aðra með þeirri gagn-
kvæmu virðingu sem hæfir í sam-
skiptum fullvalda þjóða, án tillits
til stærðarmunarins sem á þeim er.
I þvi Ijósi er þessi síðasta fram-
koina gagnvart fulltrúa tflensku
ríkisstjórnarinnar fullkomlega
óskiljanleg. Bandaríkjamönnum
hafa orðið á mistök í þcssu máli,
sem vænta má að þeir reyni að
lciðrétta hið snarasta. Garri.
VÍTTOG BREITT
Opinberun á sorphaugum
Sorphaugar eru fornleifa-
fræðingum mikil opinberun um líf
og strit kynslóðanna. Þegar ein-
hver þeirra er svo heppinn að
rekast á fornan öskuhaug er grafið
niður úr hverju mannvistarlaginu
af öðru og lífshættir forfeðranna
lcsnir úr sorpinu sem þeir láta cftir
sig. Þannig má gera sér nokkra
grcin fyrir daglegu lífi og neysl-
uvenjum löngu genginna kynslóða.
Sorphaugar nútímans eru mciri
að vöxtum og fjölbreyttari að inni-
haldi en dæmi eru um í samanlagðri
mannkynssögunni. Það mun því
óðs manns æði að grafa þá upp
síðar meir til að afla vísindalegrar
þekkingar. Enda vafasamt að síð-
ari tíma menn kæri sig um að afla
mciri þekkingar á neyslukynslóö-
unum, en þeir munu hafa spurnir
af eftir öðrum leiðum.
En ekki dugir að láta haugana
með öllu órannsakaða og er nú sá
háttur hafður á að athuga hvað á
þá er látið fremur en að bíða eftir
niðurstöðum unt hvað upp úr þeim
er grafið seint og urn síðir.
Markaðslögmálið
í Gufunesi
Mikltim tíðindum sætir þegar
rannsóknarmenn komast að því að
óscljanlegar búvörur fara á haug-
ana. Skemmdir tómatar er mikið
frásagnarefni, en aldrei komast
þeir í eins feitt og þegar löngu
slátruðu sauðfé er hent á haug.
Haugakjötið hefur vcrið tilefni
til mikillar umræðu um hagfræði
og efnahagsmál og mikilsvert inn-
legg í klassíska umræðu um land-
búnaðarstefnu.
Ólukkan stafar öll af ríkisaf-
skiptum, niðurgreiðslum og ann-
arri óáran, sem ýta undir offram-
lciöslu.
Það er sem sagt vegna þess að
markaðslögmálið heilaga er ekki
virt, að feita offramlciðslukjötið
fcr á haug.
En markaöurinn er skrýtin
skcpna og sýnist ofalin á fleiru en
landbúnaðarvörum. Þær vörur eru
hvorki niðurgreiddar né framleidd-
ar eftir eirihverju miðstýrðu kerfi
sem aldrei hefur heyrt kenninguna
um framboð og eftirspurn. Það cru
hin sjálfstýrðu markaðsöfl scm
kunna ekki fóturn sínum forráð í
framleiðslugleðinni og búa til varn-
ing scm hafnar milliliðalítið á sorp-
haugum.
Tíminn gerði út rannsóknar-
leiðangur á sorphaugana við Gufu-
nes í vikunni og við blöstu hraukar
af nýjustu framleiðsluvöru Sólar
hf. Það kom engum á óvart þar
sein mikið hefur veriö fjallað um
þann haugavarning á síðustu dög-
um og jafnvel imprað á því að
markaðurinn torgaði ekki öllu því
gosdrykkjamagni sem á hann er
sett.
Sorp í þágu neytenda
En fleiri neysluvörur eru grafnar
við Gufunes en kjöt og gosdrykkir.
í því afkvæmi Morgunblaðsins.
scnt kennt er við viðskipti og
atvinnulíf segir framkvæmdastjóri
Sólar hf., að í gegnum tíðina hafi
fyrirtækið innkallað „Ijómasmjör-
Iíki, jurtasmjörlíki. sólblóma-
smjörlíki, sodastream- bragðefni.
léttsólblóma og svala höfum við
hent í vörubílsförmum."
Öllunt þessum sorphaugamat er
auðvitað hent í þágu neytenda.
Það er einnig í þágu neytenda
sem heildsalar aka ávöxtum og
öðrum viðkvæmum matvörum á
hauginn, sem gleypir allt það seni
markaðurinn sæli fúlsar við.
Hins er ekki getið hvort verð-
lagning á því scm neytendur borga
fyrir er miðuð við að sorphaugar
séu mataðir á svo og svo miklu af
framleiðslunni eða innflutningi þar
sem neysluþjóðfélaginu er um
megn að torga því öllu.
Frjálshyggja á haug
Leiðangur Tímans gerði óvænta
uppgötvun í ruslakistu Stór-
Reykjavíkur. í sorpinu lá hluti af
óseldu og ólesnu upplagi þeirra
dagblaða sem hvað ákafast bera
hag markaðs- og frjálshyggju fyrir
brjósti. Þá vaknaði sú spurning
hvort upplagseftirlit blaða ætti ekki
íullt eins nrikið erindi á haugana og
í prentsmiðjur. Þá er ástæða til að
efast um að markaðshyggjumenn
viti eins tnikið um markaðslögmál-
ið og þeir láta í ræðu og riti.
Af öllu þessu má draga þá álykt-
un að þar sem markaðinum sleppir
taka sorphaugarnir við.
En jafnvel þar er ekki á vísan að
róa. Ruslakista Reykjavíkur og
nágrannabyggða er að fyllast og
leitað er að heppilegum stað fyrir
úrganginn en ekkert sveitarfélag
vill fá hann til sín.
Offramleiðslan og markaðsleys-
ið gæti orðið til þess að sorpeyðing
verði vænlegasta tekjulind stór-
huga framkvæmdamanna ef þeir
komast einhvern tíma að því að
markaðurinn er ekki botnlaus hít
fremur en sorphaugarnir við Gufu-
nes.
OÓ