Tíminn - 22.09.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 22. september 1987
Titnirin
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin i Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síöumúli 15, Reykjavík. Simi: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55,- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Stefnt í átök
Fyrir kosningar í vor var lögð áhersla á að kosið
væri um varanlegan og verðbólgulítinn frið og því
treyst að kjósendur ntyndu til þeirra tíma þegar
verðbólga komst í 130 % um stundarsakir. Með
vissum hætti sýndu kjósendur ákveðinn vilja til að
vernda þær hagsbætur sem lítil verðbólga er, þótt
það kæmi ekki nógu skýrt í ljós vegna hasars í
stærsta l'lokki landsins. Nú eru horfur á því að aftur
ætli að takast að efna í nýtt verðbólgubál með
sameiginlegum aðgerðum, sem ríkisvaldið getur
iitla vörn veitt gegn. Annars vegar er átt við
gífurlegt og nær hömlulaust peningastreymi til
landsins í mynd kaupleigufjár og hins vegar
yfirlýstan vilja verkalýðsforustunnar, sbr. Þjóð-
vilja, til að rjúfa svonefnda „þjóðarsátt“ um kaup
og kjör í landinu.
Óhætt er að hefta hið fyrsta kaupleigustreymið
til landsins, svo aftur náist einhver viðunandi
stjórn á efnahagsmálum. Erfiðara verður um vik
að koma á nýrri þjóðarsátt, enda komu forustu-
menn verkalýðs eins og Ásmundur Stefánsson,
marðir og barðir út úr kosningunum, og hyggjast
nú sýna fyrrverandi stuðningsmönnum sínum að
þeir kunni að berjast til „sigurs“. Höfuðglæpur
Ásmundar að mati flokksbræðra var, að hann
skyldi telja kaupmátt til þýðingarmikils atriðis í
kjarasamningum. Hann átti að tala eins og kaup-
skæruliðar þeir, sem nú skrifa í Þjóðviljann, og
semja sig aftur inn í óðaverðbólgu.
Nú er öllum ljóst að kaupmáttur launa í landinu
hefur aldreið verið meiri. Það er m.a. árangur
minni verðbólgu liðins stjórnartímabils og þeirra
kjarasamninga, sem menn vilja kalla þjóðarsátt.
Hún kostaði þó umtalsverðan halla á fjárlögum.
En þótt þessi nýlegu dæmi blasi við virðist engan
lærdóm mega af þeim draga. Það getur því aftur
farið svo að enn sæki í sama farið hvað verðbólgu
snertir. Á tíma þegar kaupmáttur er meiri en áður
hefur þekkst skal ekkert um kaupmátt hirða,
heldur sjá til þess að óðaverðbólga skerði kaup-
máttinn á næstu mánuðum og eyðileggi jafnharðan
þær kjarabætur, sem kunna að fást. Laun þurfa að
vera réttlát, en það má ekki spila með þau í
pólitísku skyni á þann hátt, eins og oftast hefur
verið gert, að þau skilji þjóðfélagið eftir í sárum.
Gott dæmi um afleiðingar óðaverðbólgu er fors-
endan fyrir deilum um lífeyrissjóðina. í upphafi
var reynt að létta nær óbærilegri vaxtabyrði af
húsbyggjendum. Það leiddi til niðurgreiðslu vaxta.
Nú virðist ekkert samkomulag nást til frambúðar
um vaxtagreiðslur fyrir fjármuni sem þarf til
húsnæðislána. Þetta vandamál á rætur í óðaverð-
bólgu. Samt skal efnt í nýja.
GARRI
KATTARR0FAN
Staksteinahöfundur Morgun-
hlaösins raeðir á laugardag umfjöll-
un Tímans um tilburði t>jóðviljans
til að siga breskum og bandarískum
skoðanabræðrum sínum i hvala-
málinu á Sambandið og fisksölufyr-
irtæki þess vestan hafs og austan.
Um þetta segir Staksteinahnfundur
orðrétt að “eins og okkur öllum er
kunnugt mjálmar Tíminn fyrst þeg-
ar stigið er á rófuna á SÍS.“
Raunar er töluvcrt til í þessu hjá
Staksteinahöfundi, þótt Garra þyki
samlikingin að vísu ekki nema
miðlungi smckklcg. Eins og ís-
lenskir blaðalesendur vita væntan-
lega mætavel er Timinn helsta
málgagn þess fólks sem gjarnan
kennir sig við félagshyggju og vill
trúa því að þaö sé þjóðfélagslega
hagkvæmara að menn vinni hér
saman að úrlausn þeirra viðfangs-
efna, sem við er að glíma, heldur
cn að hver keppist um aö troða
annan efnahagslcga niður í svaðiö,
í krafti þess sem frjálshyggjumenn
kalla gjarnan frjálsa samkeppni.
Samvinnuhreyfing
og pólitík
I leiðara Morgunblaðsins þenn-
an sama laugardag er svo sami
söngurinn raulaður áfram. I>ar er
vitnað í nýlcgt blaðaviðtal við for-
stjóra Sambands ísl. samvinnufé-
laga, þar sem haft er eftir honum
að hann hafi haldið að íslcndingar
væru það þroskaðir að blanda ekki
saman pólitík og viðskiptuin. Er
Útvegsbankamálið tilcfni þessara
ummæla.
í fram'haldi af því ræðst nafnlaus
lciðaraliölundur svo að einum til-
teknuin starfsnianni Samliandsins,
VÍTTOG BREIl
sem starfs síns vegna hefur fjallað
nokkuð um Útvegsbankamálið í
blöðum, og ber honum á bryn að
vera ábyrgur fyrir því að Samband-
ið sé það sem Morgunblaðiö kýs að
gefa hcitið “uppspretta pólitískra
deilna".
Öllum þeim, sem fylgst hafa
með framgangi Útvegsbankamáls-
ins og umfjöllun um það i blöðun-
um, er hins vcgar fullljóst að hin
eina og sanna „uppspretta póli-
tískra dcilna“ í því máli er hjá
Morgunhlaðinu og Sjálfstæðis-
flokknuin. Hvaða dagblað var það
sem hamaðist vikum saman í sumar
og haust á samvinnuhreyfingunni
fyrir að hún skyldi leyfa sér að gera
citthvað raunhæft til að koma á
þeirri hagræðingu í bankakerfinu
scm menn hafa árum saman verið
að tala hér um að þyrfti að veröa?
Hvert liggur rófan?
En svo aftur sé vikið að hinni
ntiöur smekklegu samlíkingu Stak-
steinahöfundar þá vekur hún einn-
ig þá spurningu, hvert sú rófa, sem
hann nefnir, liggi eiginlega. Málið
er nefnilega það að með sama
hætti má sem best halda því fram
að ef stigiö sé á þcssa títtncfndu
rófu þá mjálmi Morgunblaöiö, að
vísu ckki af sársauka heldur af
strákslegri kæti. Þegar aftur á móti
einhvcrjum góðum sjálfstæðis-
manni verði það á að stíga ekki á
rófuna, þá hvæsi Morgunblaðið af
gremju.
Útvegsbankainálið var nefnilega
síður en svo fyrsta tilfellið þar sem
sjálfslæöisiúcnn tóku kipp og
reyndu að beita pólitískum brögö-
um til að hindra framgang hinnar
frjálsu samkeppni á kostnað sam-
vinnufyrirtækis. Hver man til
dæmis ekki eftir því þegar meiri-
hluti sjálfstæðismanna í borgar-
stjórn Reykjavíkur gerði sitt besta
til að hindra það með pólitískum
bolabrögðum að samvinnumenn
gætu sett upp vcrslunina Mikla-
garð? Það var ekki fyrr en til valda
kom þar vinstri meirihluti að þctta
stóra hagsmunantál launafólks í
borginni hafðist í gcgn. Og minnast
menn þess kannski líka þegar borg-
arstjóri sjálfstæðismanna í Reykja-
vík lét loka innkeyrslu á bílastæði
þessa sama Miklagarðs, innkeyrslu
sem hann hefur raunar haldið lok-
aðri síöan?
Og nýjustu fréttir af lóðamálum
Sambandsins eru enn í sama dúr.
Hafa sjálfstæðismenn reiknað út
hvað það inun kosta Reykvíkinga
ef Sambandið flytur starfsemi sína
út úr horginni og suður í Kópavog,
eins og nú virðist gcta gerst? Eflir
því sem Garri veit bcst grciöa
fyrirtæki á borð við Sambandið
töluverðar fjárhæðir i aðstöðu-
gjöld og aðra skatta til þeirra
sveitarfélaga sem þau hafa aðsetur
í. Starfsmenn slíkra fyrirtækja
reyna líka gjarnan að búa sem næst
vinnustað sínum, auk þess sein í
kringum þau sprcttur oft upp
margs konar þjónusta annarra
fyrirtækja, sem allt skapar viðkom-
andi svcitarfélagi tekjur.
Morgunblaöiö og pólitískir fylgi-
fiskar þcss hafa stundað það að
reyna eftir öllum leiðum að gera
samvinnuhreyfinguna að „upp-
sprettu pólitískra deilna“. Er hugs-
anlegt að þetta háttalag geti orðið
þeim dýrt að lokum? Garri bara
spyr. Garri
Harakiri
Verslunarráð Islands er virðuleg
samtök sem taka sig alvarlega. Þar
er samankomið mikið viðskiptavit
og eru hagspekingar ráðsins gæddir
mciri og ríkulegri spádómsgáfu en
aðrir dauðlegir hagfræðingar.
Verslunarráðið er þess umkomið
að segja ríkisstjórnum fyrir verk-
um af meiri myndugleika en flestir
aðrir, sent ávallt vita betur en
kjörnir stjórnendur, hvcrnig á að
stýra þjóðarskútunni í gjörninga-
veðrum efnahagslífsins þar sem
vindstigin cru mæld í prósentum.
Tap eða gróði eru þær viðmiðan-
ir sem verslunarvitið leggur til
grundvallar allri stjórnvisku og
sþarar ekki föðurlegar áminningar
þcgar stjórnvöld setja kúrsinn á
einhvér önnur markmið en þau ein
sem hægt er að setja í budduna og
mölur og ryð fá grandað.
Verslunarráðið stendur nú á sjö-
tugu og gerði sér dagamun á tíma-
mótunum. Þar sem hagsýnir menn
ráða húsum er ekki verið að eyöa
fé í vitleysu og hugkvæmdist við-
skiptajöfrunum að halda upp á
afmæli samtaka sinna nteð því að
færa fjármálaráðherra gjöf.
Helgileikur
Verslunarráðs
Stjórn Verslunarráðs er greini-
lega ekki hjátrúarfull því þvert
ofan í alþýðutrú lét hún scr sæma
að gcfa eggjárn.
Sjónvörp voru kölluð til þegar
breddan var afhent, svo að gaman-
semi viðskiptavitsins færi nú ekki
fram hjá neinunt.
Sú ósk fylgdi hátíðargjöf hinna
alvísu prangara, að kutinn skyldi
notaður til að skera niður útgjöld
ríkissjóðs. Fjármálaráðherra var
klumsa við er hann tók við gersem-
inni, sem höfðingjar láta sér lynda
að færa undirsáta sínum að gjöf.
Honum varð fyrst á að bregða
breddunni á háls scr, en lct þar
staðar numið sem betur fer. Hefði
líklega verið stílbrot í þeim helgi-
leik scm Verslunarráð setti á svið
sér til dýrðar á afmælinu.
Þjóðþrifaráð
Vel má taka undir þá frómu ósk
afmælisbarnsins, að skaðlítið sc að
skera niður ríkisútgjöld hcr og þar.
En væri Verslunarráði ekki nær að
líta upp undir sjálft sig og athuga
hvort ekki væri allt eins þjóðþrifar-
áð að skera eitthvað niður af
umsvifum verslunar og viðskipta?
Verslun og þjónusta er á góðri
leið með að gleypa allt vinnufært
fólk í landinu svo að leita verður
eftir starfsfólki í framleiðslugreinar
til útlanda.
Verslunarhúsnæði vex með slík-
unt ódæmum, að þcir sem ekki
hafa hlotið verslunarvit í vöggu-
gjöf, botna hvorki upp nc niður í
hvar á að fá viðskiptavini til að
kaupa í öllu þessu. Stærðin á
verslunarmusterunum og bruðlið
sem þar viðgengst er utan við
skilning allra nema þcirra sem
stíga dansinn kringum gullkálfinn
og trúa á framtíðarspár hagfræð-
inga sinna.
Viðskiptabólgan mikla
Heildsölur og smásölur byggja
og tæknivæðast og soga til sín
vinnuaflið og allt bólgnar þetta og
belgist út í öfugu hlutfalli við
mannfjölgun og framleiðslutak-
markanir helstu atvinnuvega.
Verslun byggist á álagningu og
henni hljóta einhvers staðar að
vera takmörk sett, ekki síður en
fjölda viðskiptavina. Þensla versl-
unarinnar byggist að mestu leyti á
lánum, erlendum ekki síður en
innlendum. Álagningin á að greiða
þau lán.
Offjárfesting og eyðsla við-
skiptalífins getur orðið það eggjárn
sem viðskiptavitið fremur sitt har-
akiri með. Það situr því síst á
forsprökkum bruðlsins og marg-
faldrar álagningar, að segja öðrum
fyrir verkum og heimta sparnað og
mikinn niðurskurð samneyslu.
Sjötugu Verslunarráði væri nær
að hyggja að hve stóra sneið við-
skiptalífið gleypir af þjóðarkök-
unni til að efla eigin auðsæld heldur
en að gera sig bert að þeim gálga-
húmor að heimta niðurskurð af
öllum öðrum en mestu fjárafla- og
eyðsluklónt þjóðfélagsins. -OO