Tíminn - 16.12.1987, Side 18

18 Tíminn
JÓLABLAÐ
Hér er koininn Bjúgnakrækir. Ekki
er þessi með klof upp á háls, heldur
er hann frekar lítill, feitur og pattara-
legur.
Bestu jóla- og nýársóskir
sendum við starfsfólki okkar, félagsmönnum og
öðrum viðskiptavinum
Þökkum viðskiptin á liðnum árum
KAUPFELAG
STEINGRÍMSFJARÐAR
HÓLMAVIK OG DRANGSNESI
Jólasveinar
íslenskir
Grýla og Leppalúöi eru for-
eldrar hinna íslensku jólasveina.
Það kemur fram í gömlu Grýlu-
kvæði séra Stefáns Ólafssonar í
Vallanesi, en hann var uppi á
17.öld. Erindi sem segir frá því
hljóðar svo:
Börnin eiga þau bæði saman
brjósthörð og þrá,
af þeim eru jólasveinar
börn þekkja þá.
Útlit, háttalag, fjöldi og nöfn
jólasveinanna hefur nokkuð ver-
ið á reiki. Flestir telja þá þrettán
eða níu að tölu. Hins vegar eru
nöfn þeirra mun fleiri en það.
Elstu þekktu jólasveinanöfnin
eru: Stekkjastaur, Giljagaur,
Stúfur, Þvörusleikir, Pottasleik-
ir, Askasleikir, Faldafeykir,
Skyrgámur, Bjúgnakrækir,
Gluggagægir, Gáttaþefur, Ket-
krókur og Kertasníkir. Pá eru
einnig þekkt nöfnin Kertasleik-
ir, Pönnusleikir, Pottaskefill,
Hurðaskellir, Moðbingur,
Hlöðustrangi, Móamangi,
Flórsleikir, Þvengjaleysir,
Pönnuskuggi, Guttormur,
Bandaleysir, Lampaskuggi og
Klettaskora. Fór það nokkuð
eftir landshlutum hvað jól-
asveinarnir voru kallaðir.
Það fór einnig eftir landshlut-
um hvernig útlit jólasveinanna
var. í Grýlukvæðinu sem er
elsta heimildin um jólasveina
segir að þeir hafi verið „jötnar á
hæð“. Það var á 17.öld. Á
19.öld voru jólasveinar á Aust-
urlandi „að vísu í mannsmynd,
nema þeir séu klofnir upp í
háls“. Voru fætur þeirra kring-
lóttir. Aðrar heimildir segja að
jólasveinarnir hafi verið klof-
stuttir, en búklangir. Þá eru til
heimildir um að þeir væru tómur
búkurinn niðurúr. Það var þó
sameiginlegt álit allra að þeir
væru stórir, ljótir og luralegir.
Fyrrum voru þeir klæddir
röndóttum fötum með stóra gráa
húfu á höfði og með sér báru
þeir gráan poka. Aðrir sögðu að
þeir bæru með sér kistil til að
setja í óþæg börn og guðlausa
menn. Úm aldamótin síðustu
voru þeir hins vegar taldir al-
mennt í mannsmynd, þó ekki
væru þeir smáfríðir, klæddir í
íslensk bændaföt. Þá voru þeir
einnig farnir að velja skæra liti í
föt sín og báru skæra skotthúfu,
jafnvel með skegg niðrá tær.
Yfirleitt voru jólasveinarnir
taldir búa upp til fjalla, en á
Norðurlandi voru þeir sumstað-
ar taldir koma af hafi. En hvað-
an sem þeir komu, þá komu þeir
um jólin. Sumir sögðu þeir
kæmu í hóp þremur dögum fyrir
Þorláksmessu, aðrir þeir kæmu
einn og einn fram að jólum og
héldu til baka einn og einn
dagana eftir jól. Ef þeir voru
taldir þrettán þá kom sá fyrsti
þrettán dögum fyrir jól og sá
síðasti hélt til fjalla á þrettánd-
anum. Ef þeir voru níu þá kom
sá fyrsti níu dögum fyrir jól.
Pottasleikir hefur tekiö siðmenning-
una í þjónustu sína. Hér bregöur
hann skeiö á loft og matast. Aður
notaði bann bara hendur og tungu.
Pönnusleikir hefur nælt sér í steikarpönnu sem jólakettinum finnst hálf
hjákátleg .
Kertasníkir hefur hér nælt sér í falleg snúin jólakerti. Þetta er eitthvað annað
en gömlu tólgarkertin sem hann hnuplaði fyrr á öldum.