Tíminn - 16.08.1988, Page 5

Þriðjudagur 16. ágúst 1988
Tíminn 5
w Aflamark þýðingarmikil efnahagsstærð í yfirstandandi mótun efnahagsaðgerða:
Osennilegt að farið verði
að tillögum fiskifræðinga
Fyrsta áþreifanlega stærðin fyrir stefnumörkun ríkisstjórn-
ar Þorsteins Pálssonar í efnahagsmálum á næsta ári var
kunngerð í húsakynnum Hafrannsóknarstofnunar í Reykja-
vík í gær. Um er að ræða tillögur stofnunarinnar um aflamagn
hinna ýmsu tegunda fyrir næsta ár, og ýmislegt bendir til að
nú eins og áður hefur verið gert verði tillögurnar einungis
notaðar sem rekakkeri á það að hve miklu leyti unnt verður
að auka veiðiheimildir til að mæta versnandi ástandi í
efnahagsmálum og viðskiptakjörum.
Tillögur stofnunarinnar gera ráð
fyrir 300 þúsund tonna aflamarki í
þorski sem er það sama og stofnunin
lagði til í fyrra en um 60 þúsund
tonnum minna en talið er að muni
veiðast í ár. Fjárlög og lánsfjárlög
eru nú í undirbúningi og á Pjóðhags-
stofnun er verið að vinna að gerð
þjóðhagsáætlunar og er beðið eftir
pólitískri ákvörðun um það hvort og
hversu mikið heimilað verður að
veiða umfram það sem fiskifræðing-
ar leggja til. Að sögn Þórðar
Friðjónssonar er verið að reikna út
hvaða áhrif samdráttur í aflamarki
muni hafa á hinar ýmsu þjóðhags-
stærðir, ss. viðskiptajöfnuð. Allur
slíkur útreikningur veltur þó á ann-
arri þýðingarmikilli stærð sem enn
er ófrágengin, þeim efnahagsað-
gerðum sem nú eru til umræðu.
Skýrsla Flafrannsóknar er ekki
„svört" í þeim skilningi að þar komi
fram knýjandi nauðsyn á samdrætti
í afla. Fiins vegar gefur hún ekki
heldur tilefni til þess að búast niegi
við því að aukinn afli lýsi óvænt upp
dökk efnahagsský á íslenskum
himni.
í samtölum Tímans við nokkra
stjórnmálamenn í gær töldu þeir
ólíklegt að farið yrði að tillögum
Flafrannsóknarstofnunar þar sem
slíkur samdráttur gæti haft afdrifa-
ríkar afleiðingar í för með sér fyrir
nær allar greinar sjávarútvegs í land-
inu sem þegar er rekinn með halla.
Þvert á móti töldu þeir að óhætt væri
að hafa heildaraflamarkið nokkuð
rúmt og draga þannig að einhverju
leyti úr þeim áföllum sem þjóðarbú-
ið hafi orðið fyrir. Einn orðaði það
svo að líta mætti á þessar tillögur
Hafrannsóknarstofnunar sem „rek-
akkeri“ á það hversu langt þorandi
væri að fara í þá átt. Hins vegar
sögðu þeir að ekki yrði heldur farið
út í neitt happdrætti með því að
ákveða verulega aukningu á magni
umfram það sem áætlað er að veiðist
í ár, eða um 360 þúsund tonn af
þorski. Þegar Tíminn bar þessar
skoðanir undir Steingrím Her-
mannsson í gærkvöldi tók hann und-
ir þær í meginatriðum þó hann vildi
undirstrika að ekkert væri ákveðið í
þeim efnum:
„Sjávaraflinn er sérstaklega stór
stærð varðandi efnahagsmálin og
kemur því mikið inn í allar efnahags-
ákvarðanir.“
Sagði hann að samdráttur sá sem
felst í tillögum fiskifræðinganna
þýddi áframhaldandi samdrátt í
þjóðfélaginu. Það væri mjög alvar-
legt fyrir afkomu þjóðarbúsins, núna
þegar við höfum orðið fyrir verðfalli
á sjávarafurðum á erlendum
mörkuðum.
Veiðiheimildir hafi vissulega oft
verið víkkaðar til að minnka áhrif
samdráttar og viðskiptahalli sé góð-
ur mælikvarði á þetta. Veiðiheimild-
ir mætti þó aldrei víkka um of þar
sem vitanlega mætti ekki ganga mjög
nærri þorskstofninum. - BG/KB
Tillögur Hafrannsóknarstofnunar um hámarksafla 1989:
Hámarksafli þorsks
verði 300.000 tonn
Hafrannsóknarstofnun kynnti tillögur sínar um hámarksafla fiskistofna í gaer. Fremst á myndinni má sjá þá
Svend-Aage Malmberg og Jakob Jakobsson, forstjóra Hafrannsóknarstofnunar. Tímamynd:Gunnar
Steingrímur Hermannsson,
utanríkisráðherra og formaður
Framsóknarflokksins um
niðurfærsluleiðina:
Ekki fær
nema hún
virki alls
staðar
Steingrímur Hermannsson,
utanríkisráðherra, telur að niður-
færsla á launum og verðlagi sé
aðeins fær ef hún nær til alls
þjóðfélagsins. Segir hann að nú
sé þörf á mjög mikilli niðurfærslu
á verðlagi ef fara á þá leið og í
raun mun meiri niðurfærslu en
framkvæmd hefur verið áður í
íslensku efnahagslífi. Forsenda
slíkra efnahagsaðgerða sé sú að
hægt verði að tryggja fyrirfram
að þær verði framkvæmdar alls
staðar í þjóðfélaginu.
Steingrímur segist lítið geta
sagt um það sem er að gerast í
nefnd þeirri sem oft hefur verið
nefnd forstjóranefndin og ætlað
er að koma með tillögur að
efnahagsaðgerðum fyrir ríkis-
stjórnina, vegna trúnaðar. Hins
vegar hafi niðurfærsluleiðin verið
mikið rædd annars staðar og
meðal annars í efnahagsmála-
nefnd Framsóknarflokksins. Þá
hafi fulltrúar verkalýðshreyfing-
arinnar lýst yfir því opinberlega
að þeir séu óánægðir með að
þessi leið verði farin vegna þess
að ekki sé mögulegt að tryggja
niðurfærslu verðlags.
„Þessi leið hefur í raun aðeins
verið farin einu sinni á íslandi og
þá í litlum mæli. Ef hún verður
farin núna þarf hún að vera mjög
mikil og víðtæk. Hún verður að
ná til lækkunar á öllu verðlagi og
þar með talin þjónusta eins og
þjónusta verkfræðinga, lögfræð-
inga og s.frv.,“ sagði Steingrím-
ur. Sagði hann að nú væri nauð-
synlegt að spyrja hvernig hægt
verði að fylgja eftir lækkun vöru-
verðs og iækkun fjármagnskostn-
aðar. „Spurningin er núna hvern-
ig hægt verði að tryggja allt þetta,
ef þessi leið verður farin. En til
að þessi leið sé fær verður að
tryggja að hún gangi í gegnum
allt þjóðfélagið og sé framkvæmd
alls staðar,“ sagði Steingrímur
Hermannsson. KB
Hafrannsóknarstofnun kynnti
skýrslu um nytjastofna sjávar og
umhverfisþætti fyrir 1988 og afla-
horfur fyrir næsta ár, á blaðamanna-
fundi í gær. Það er svo stjórnvalda
að móta fiskveiðistefnu á grundvelli
þeirra tillagna um hámarksafla hinna
ýmsu fiskistofna sem þar eru bornar
fram. Kemur þar m.a. fram að
Hafrannsóknarstofnun telur æski-
legt að þorskafli verði takmarkaður
við 300 þúsund tonn árið 1989,
miðað við 360 þúsund tonn sem
áætlað er að veiðist í ár, ef þorsk-
stofninn á ekki að fara minnkandi
næstu tvö árin. Þetta er sami há-
marksafli og stofnunin lagði til fyrir
árið í ár.
Meðalþyngd þorsks og kyn-
þroskahlutfall eftir aldri hefur lækk-
að miðað við 1987 og árgangar 1986
og 1987 eru taldir vera mjög lélegir,
sambærilegir við árgang 1982 sem er
talinn lakasti árgangur sem fram
hefur komið sfðustu þrjá áratugi.
Við 300 þúsund tonna afla á ári mun
veiðistofninn standa sem næst í stað
en hrygningarstofn mun hins vegar
vaxa um 80 þúsund tonn.
Veiðistofninn er nú talinn hafa
verið 1.130 þúsund tonn við upphaf
ársins og talið er að í ársbyrjun
næsta árs verði hann tæp 1.100
þúsund tonn, en hrygningarstofn um
310 þúsund tonn.
Ekki er gert ráð fyrir göngum
þorsks frá Grænlandi fyrr en eftir
1990. Við Grænland er nú mikið af
fjögurra ára þorski (árgangi 1984)
að vaxa upp en hann er að mestu
kominn þangað frá íslandi. Gert er
ráð fyrir því að hann muni ganga til
hrygningar á Islandsmið að ein-
hverju leyti árið 1990 en aðallega
árin 1991 og 1992. Enn sem komið
er er ekki unnt að segja fyrir um í
hve miklum mæli það verður og er
stærð þorskstofnsinsm.a. þessvegna
ekki framreiknuð lengraentil 1990.
Hafrannsóknarstofnun leggur til
að aflahámark fyrir ýsu á næsta ári
verði 60 þúsund tonn og 70 þúsund
tonn árið 1990. Gert er ráð fyrir því
að aflinn verði 60 þúsund tonn í ár
en í fyrra var hann aðeins tæp 40
þúsund tonn.
Bæði veiðistofn og hrygningar-
stofn ufsa munu fara vaxandi á
næstu árum en þar sem aukin sókn í
ufsa mun ekki leiða til aukins af-
raksturs til langframa leggur Haf-
rannsóknarstofnun til að aflahámark
árið 1989 og 1990 verði 80 þúsund
tonn. Ufsaaflinn var um 80 þúsund
tonn í fyrra og gert er ráð fyrir að
hann verði svipaður í ár.
Lagt er til að hámarksafli á ís-
landsmiðum á næsta ári verði 75
þúsund tonn af bæði karfa og djúp-
karfa samanlagt. Karfaaflinn var 88
þúsund tonn í fyrra og í ár er gert
ráða fyrir um 90 þúsund tonnum.
Grálúðuafli jókst úr 31 þúsund tonni
árið 1986 í 45 þúsund tonn 1987 og
gert er ráð fyrir að grálúðuafli í ár
verði 48 þúsund tonn. Við nýja
úttekt á ástandi grálúðustofnsins
kemur í ljós að sóknin beinist nú
mjög að yngri grálúðu og er lagt til
að leyfilegur hámarksafli verði 30
þúsund tonn árin 1989 og 1990, cn
við það mun stofninn standa nánast
í stað.
Góð nýliðun hefur verið í síldar-
stofninum og er lagt til að aflinn
verði aukinn úr 75 þúsund tonnum í
fyrra, í 90 þúsund tonn í ár og 100
þúsund tonn á næsta ári.
Hafrannsóknarstofnun leggur til
að hámarks loðnuafli á tímabilinu
júlí-nóvember í ár verði 500 þúsund
tonn. Stærð veiðistofnsins verður
síðan mæld í haust, eins og venja
hefur verið á undanförnum árum, og
að því loknu verða settar fram
tillögur um hámarksafla fyrir seinni
hluta 1988-1989 vertíðarinnar.
Heildaraflinn á loðnuvertíðinni
1987-1988 var 1.115 þúsund tonn.
Humarveiðar gengu allvel 1987 en
veiðar hafa gengið illa við Suðaust-
urland á núverandi vertíð og má
búast við nokkru minni afla en í
fyrra. Það er því lagt til að dregið
verði úr sókn í humar og að leyfileg-
ur hámarksafli á næsta ári verði
2.400 tonn.
Rækjuafli hefur farið ört vaxandi
undanfarin ár, sérstaklega eftir að
veiðar á djúpslóð hófust fyrir alvöru.
Heildaraflinn árið 1987 var tæplega
39 þúsund tonn en var tæp 25 þúsund
tonn árið 1985. Samdráttur varð
hins vegar í rækjuafla á grunnslóð í
fyrra um 20% miðað'við 1986 og er
búist við að hann kunni enn að
minnka í ár. Lagt er til að hámarks-
afli verði 600 tonn við Arnarfjörð,
2200 tonn við ísafjarðardjúp og 1800
tonn við Húnaflóa. Ráðgjöf hefur
verið frestað fyrir Eldeyjarsvæðið
og Breiðafjörð.
Tillögur um hámarksafla úthafs-
rækju verða gerðar að afloknum
mælingum sem hófust í júlí og munu
standa út ágústmánuð, og tillögur
um hörpudisksveiðar verða lagðar
fram þegar árangur veiða í ár liggur
fyrir, svo og niðurstöður úr rann-
sóknarleiðöngrum í september.
Umhverfisþættir
Árferðið í sjónum við ísland var
metið af gögnum sem safnað er í
vorleiðangri ár hvert og í heild
sýndu niðurstöður leiðangursins í
vor ágætt ástand sjávar í hlýja sjón-
um fyrir Suður- og Vesturland.
Framvinda gróðurs var svipuð því
sem gerist í meðalári en áta langt
undir meðallagi.
Mikil breyting hafði hins vegar
orðið á norður- og austurmiðum frá
því sem var í undangengnu góðæri
áranna 1984-1987, en árferðið í sjón-
um við landið einkenndist þá af
hlýindum og innstreymi hlýsjávar á
norðurmið. Mælingar í vor sýndu
aðstæður sem svipar til köldu áranna
hér við land, t.d. áranna 1981-1983,
sem einkenndust af svokölluðum
svalsjó sem hafði neikvæð áhrif á
viðgang og vöxt nytjastofna. Versn-
andi umhverfisaðstæðna gætir ekki
eingöngu hvað varðar hita og seltu
sjávarins heldur einnig þörunga-
magn og átudreifingu á norðurmið-
um sem voru í lágmarki sl. vor. Að
sögn Hafrannsóknarmanna er ekki
unnt að meta hvort hitastig sjávar á
norður- og austurmiðum muni áfram
verða svo lágt sem nú er. JIH