Tíminn - 03.12.1988, Side 14
14 J' HELGIN
llllllllllll ÍTÍMANSRAS lllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllll
Atli
Magnússon
Fullveldisafmæli
Þá eru sjötíu ár liðin frá því er
þeir sem uppistandandi voru í
Reykjavík 1. desember 1918
söfnuðust saman við stjórnarráðið
að veita viðtöku því sem eftir hafði
staðið af dönskum yfirráðum: Sig-
urður Eggerz hélt ræðu og lúðra-
flokkur Reynis Gíslasonar spilaði
Eldgamla ísafold og Kong Chris-
tian. Þar með öxluðu Danirnir af
varðskipinu byssurnar, „marsér-
uðu burt og skildu okkur eftir,“
eins og vitur maður hefur orðað
það svo snyrtilega.
Lengi mætti fílósófera um það
hvernig þjóðinni hefur farnast, eft-
ir að „danska mamma“ sleppti af
henni hendinni. Einnig er viðeig-
andi á slíkum tímamótum að horfa
lengra aftur og minnast áfanga í
sjálfstæðisbaráttunni. Þá vaknar
maður til vitundar um það að
nútíma íslendingar eru ekki sér-
lega uppnæmir fyrir þessari sjálf-
stæðisbaráttu og spyrja má hvað
því valdi. Ætla má að partur af
skýringunni sé sá að sjálfstæðisbar-
áttan var aldrei barátta þjóðarinn-
ar, heldur aðeins mjögfárra manna
- rómantíkeranna f kring um Fjölni
og svo Jóns Sigurðssonar og spor-
göngumanna hans. Þessir menn
höfðu aldrei mjög eindreginn
stuðning þjóðarinnar, þótt hún
drattaðist með, þegar ekki var
lengur sætt. Vestfirðingar nenntu
t.d. helst ekki á kjörstað að koma
elskuðum Jóni sínum á þing, þótt
þeir væru óþreytandi að nudda í
honum með að útvega sér lorgnett-
ur eða kvefmixtúrur í Kaupmanna-
höfn. Þegar nýjar kynslóðir Hafn-
arstúdenta tóku svo upp merkið
nærri aldamótum, voru foringjarn-
ir aftur á móti orðnir svo fyrirferð-
armiklir í sjálfsþótta að almenning-
ur þorði varla nálægt neinu að
koma, þótt hann hefði viljað. Und-
ir veifum hatramra innbyrðis ill-
inda skolaði þjóðinni heim til full-
veldisins. Sennilega meðfram
vegna þess að Danir þorðu ekki
orðið að dýfa fingri ofan í þennan
nornaketil.
Þannig hefur íslenska þjóðin
aldrei orðið „patriotar", eins og
svo almennt er með ýmsum útlend-
um þjóðum. Vel hugsanlegskýring
er sú að hér töluðu menn sig og
skrifuðu til fullveldisins, en áttu
engin vopn. íslendingar áttu ekki
vopn eftir siðaskipti. Fyrir vikið er
sjálfstæðisbarátta vor mjög snauð
af rómantík og menn hafa orðið að
tjalda atvikum eins og upphlaupinu
á Þjóðfundinum, íslendingabrag
Jóns Ólafssonar og „fánamálinu“ á
Reykjavíkurhöfn. „Patriotismi“
þarf dramatík, eins og Skotar orna
sér við morðin við Culloden og írar
geta skyrpt út sér tönnunum af
bræði vegna Boyne og Páskaupp-
reisnarinnar, enn þann dag í dag.
En þótt vér séum litlir „patriot-
ar“, íslendingar, þá áttum vér víst
okkar frelsishetjur og sannarlega
eru þeir Jónas og Jón einnar fylli
virði á stúdentaballinu. í stað ein-
hverrar tilþrifamikillar frelsisbar-
áttu skírskotum vér líka klóklega
til annarra hluta: vér eigum forn-
sögunum að flagga, sem kostuðu
aldrei nema kálfsblóð, sem er ódýrt
fengin lífsréttlæting einnar þjóðar
- þrátt fyrir þessa undantekningu
með Snorra. Ög nú kunnum vér að
standa saman - a.m.k. út á við.
Þótt einingin megi ekki miklu
minni vera við að bjarga landinu
undan þjóðargjaldþrotinu, þá sést
ekki rofa í skarð í röðum varnar-
liðsins um hvalinn. Það liggur við
að þarna örli á „patriotisma" eftir
langa bið. Enda varla annars staðar
að finna kanónur og blóðsúthell-
ingar á vorri tíð...
Laugardagur 3. desember 1988
Jú, jú. Það var Systra-
stapi, sem myndin var af á
dögunum.
En menn munu ekki
þurfa að hrista koliinn lengi
yfir myndinni í dag, en við
spyrjum hver þessi sá hinn
sérkennilegi foss muni
vera. Þetta ættu allir að
geta ráðið við hjálparlaust.
ii m
HiiaBBB 3B3B BBB
mm
mmn
KROSSGÁTA