Tíminn - 10.01.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Fjarstæðuhugmyndir
Þorsteins Pálssonar
Porsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins,
er í vanda staddur. Hann virðist jafnvel óttast að
þjóöfélagsbylting sé í aðsigi, af því að Sjálfstæðis-
flokkurinn er utan ríkisstjórnar og af því að Jón
Baldvin og Ólafur Ragnar ætla að ferðast um til þess
að tala um nánari samvinnu flokkka sinna án þess
mikiðliggi þar aðbaki, þegarölluer á botninn hvolft.
Gegn þessari ógn ákallar Porsteinn Pálsson „borg-
aralega“ breiðfylkingu.
Það hefur stundum verið sagt að „orðabók stjórn-
mála“ samanstandi mestan part af óljósum og óskýr-
greindum hugtökum. Og satt er það, pólitísk orð geta
endað með því að merkja næstum hvað sem er eða
alls ekki neitt. Þannig er m.a. komið, að orðið
„sósíalismi" hefur enga skýra merkingu, þótt ýmsir
félagshyggjumenn séu sífellt með það á vörunum af
gömlum vana.
Ekki tekur betra við hjá hægri mönnum. Jafnvel
Þorsteinn Pálsson er að reyna að skrá útjaskað danskt
orð sem nýyrði í orðasafn íslenskra hægri manna og
fléttar í kringum það ýmsu auka-orðskrúði. Hér er um
að ræða orðið „borgaralegur“ um stjórnmálaflokka
eða stjórnmálaviðhorf sem andvíg eru „sósíalisma",
sem þó hefur enga skýra merkingu. Þetta er skandin-
avískt 19. aldar hugtak, sem ævinlega hefur verið
ónothæft í íslensku. Liggja til þessa ýmsar ástæður.
Þorsteinn Pálsson finnur alvarlega til hnignunar og
einangrunar Sjálfstæðisflokksins. í stað þess að tala
við sitt eigið fólk og reyna að reisa flokkinn við á
sínum eigin forsendum ákallar hann nú „borgaraleg
öfl“ í öðrum og alls óskyldum flokkum. Þessi öfl eiga
m.a. að vera í Framsóknarflokknum, Samtökum um
kvennalista og Alþýðuflokknum.
Að áliti Þorsteins Pálssonar er tímabært að „borg-
aralegu öflin“ hefji samstarf um að grafa undan
núverandi ríkisstjórn, sem er undir forystu formanns
Framsóknarflokksins, vinni gegn villum Jóns Baldvins
Hannibalssonar, sem er formaður Alþýðuflokksins og
ráðist gegn „vinstri stefnu“ í landinu, sem er endur-
reisnarstefna núverandi ríkisstjórnar eftir gjaldþrot
markaðshyggjunnar.
Allir hljóta að sjá hversu óraunhæft þetta tal
Þorsteins Pálssonar er. Staðleysurnar í hugsana-
ganginum leyna sér ekki. ímyndanir hans um starfandi
stjórnmálaflokka í nútíma lýðræðisþjóðfélagi eru
fáránlegar. Hræðsla Þorsteins Pálssonar við aðsteðj-
andi þjóðfélagsbyltingu, ef Sjálfstæðisflokknum er
haldið utan ríkisstjórnar, lýsir engu nema pólitískum
dómgreindarskorti. Að ákalla „borgaraleg öfl“ sem
einhverja breiðfylkingu gegn vinstri villu og sósíalisma
er slík tímaskekkja og hugarburður að ekki væri
ómaksins vert að eyða að því orði nema af því að það
er þó formaður stærsta stjórnmálaflokksins í landinu
sem talar.
Þorsteinn Pálsson ætti að varast að verða öfgunum
að bráð. Pólitískar fjarstæðukenningar sæma honum
ekki. Hugmynd hans um „borgaralega“ breiðfylkingu
gegn ímynduðum ógnum sósíalismans tilheyrir annarri
öld, ef ekki öðrum heimi.
Þriðjudagur 10. janúar 1989
GARRI
Rukkunarhappdrætti
Tíminn skýrði frá því í síðustu
viku að nú hefði Innheimtudeild
Kíkisútvurpsins brugðið á það ráð
að efna til happdrættis fyrir skilvísa
greiðendur afnotagjalda útvarps og
sjónvarps. Þetta var svo staðfcst
með bæklingi sem fylgdi rcikning-
um fyrir afnotagjöldin sem verið
var að scnda út til lundsmanna á
dögununi.
Að því er sagði í Tímafréttinni
er þetta til koniið vegna þess að
ekki nema um tveir þriðju hlutar
landsmanna munu greiða þessi lög-
bundnu gjöld sín á gjalddaga. Hinir
draga það á langinn, ýmist af
trussaskap eða blankhcitum, og
kalla þar með yfir sig viðeigandi
kostnað og uinstang fyrir Inn-
heimtudeildina.
F.n nú er sem sagt gripið til nýrra
aðferða til að hvetja menn til að
standa í skilum og draga úr lög-
fræöikostnaöi við innheimtuna.
Þcir sein borga á gjalddaga verða
þátttakendur í happdrætti þar sem
tvö úrvals sjónvarpstæki eru vinn-
ingar, ásamt vænum slurk af litlum
vasaútvörpum.
Innheimt í frelsi
Það iná vafalaust ýmislcgt mis-
jafnt segja um afnotagjöld Ríkisút-
varpsins. Núna á tímum aukins
frelsis ■ útvarpsmálum finna líku
áreiðanlega ýmsir hjá sér hvöt til
að gagnrýna þau. Þannig má gera
því skóna að frjálshyggjuinenn
muni vilja nota þetta tækifæri til að
tala fyrir því að þau verði lögð
niður.
Vænta niá þess að rök þeirru séu
þau að núna hafi hið frjálsa fram-
tak haslað sér völl í útvarpsrckstri
í þeim inæli að ekki sé lcngur þörf
á að ríkið haldi hér uppi slíkri
þjónustu. Þess vegna verði að gera
þá kröfu til Ríkisútvarpsins að það
standi sig í samkeppninni, án sér-
stakrur skattlagningur því til
stuðnings. Meö öðrum orðum að
það geti scm best staðið sig nægi-
lega vel úti á auglýsingamarkaðn-
um til þess að halda í við hinar svo
nefndu frjálsu stöðvar.
Ekki þarf þó langt mál til að
lirekja slíkt. Að því er að gæta að
þjóðin býr víðar en bara á suðvest-
urhorninu, þar sem frjálsu stöðv-
arnar nást best. Ríkisútvarpinu er
ætlaö að ná til þjóðarinnar allrar.
Þetta stafar fyrst og fremst af því
að í dag cr litiö á útvarp seni
öryggistæki til þess að geta komið
boðum til þjóðarinnar í skyndi ef á
þarf að halda. En cngur sambæri-
legar skyldur hvíla á liinuni svo
nefndu frjálsu stöðvum. Þær eru
einungis til skemmtunar. Þess
vegna er tómt mál aö tala um að
fella niður afnotagjöldin þó að þær
hafi komið til sögunnar.
Breytinga þörf
En hitt er annaö mál að þetta
happdrætti Innheimtudeildarínnar
vckur upp þá spumingu hvort nú-
verandi form afnotagjaldanna sé
ekki endanlega búið að ganga sér
til húðar. Enn þann dag í dag er
huldiö í þá meir en hálfrar aldar
gömlu reglu að þctta sé skattur á
þau útvarps- og sjónvarpstæki sem
til séu í landinu. Aðeins hefur
verið liðkað til í þvi efni að fólk
þarf ekki lengur að greiða nema af
einu tæki á hverju heimili, og
sömulciðis eru bíltækin ekki sér-
sköttuð lengur.
Aftur á móti hefur orðið sú
breyting frá 1930 að núna eru
fjöldamörg útvarpstæki á hverju
heimili, og sjónvarpstækjum er
farið að fjölga líka. Þaö er þess
vegna gjörsamlcga út í hött að gera
því skóna að einhver hópur
landsmanna notfæri sér ekki þjón-
ustu Kíkisútvarpsins. Það gcra
ullir.
En sé svo komið að Ríkisútvarp-
ið þurfi raunvcrulcga að grípa til
ráða á borð við happdrætti til að fá
fólk til að standa í skiluin með
afnotagjöldin þá cr víst kominn
tínii til að fara að hugsa sinn gang.
Ríkisútvarpiö heldur uppi sinni
eigin innheimtustofnun til að rukka
inn þessi gjöld. Á sama tíma eru
ríki og sveitarfélög með aðrar
stofnanir til að rukka inn önnur
opinber gjöld.
Til hvers crum við eiginlega cnn
þann dag i dag að halda uppi þessu
tvöfalda kcrfi til þess að taka á
móti opinberum gjöldum? Hvers
vegna erum við ekki fyrír löngu
búin að gera afnotagjöldin að nef-
skatti og fella þau santan við aðra
skattheimtu? Hvaða tilgangi þjón-
ar það að vera að verðlauna þá
með happdrætti scm gera jafn
sjálfsagðan hlut og að standa í
skilum með gjöld sín til samneysl-
unnar? Maður bara spyr sisvona.
• Garri
VITTOG BREITT
Staðreyndir og staðleysur
Frelsi fjölmiðla og blaðamanna
til að afla upplýsinga og koma
þeim á framfæri er meðal horn-
steina þess lýðræðis sem við viljum
búa við. En frelsinu er ávallt þau
takmörk sett að þeirsem þess vilja
njóta skaði ekki aðra, því vissulega
má misnota frelsið.
Umræður um frjálsræði fjöl-
miðla á íslandi eru yfirleitt harla
frumstæðar og beinast einkum að
því hvort stjórnmálasamtök hafa
hönd í bagga með útgáfu blaða. Sé
svo eru blöðin sögð óáreiðanleg og
helst engu orði trúandi sem í þeim
er prentað.
Onnur blöð og tímarit eru sögð
frjáls og óháð og áróðurinn um að
Ijósvakamiðlarnir og' starfsfólk
þeirra sé alfrjálst og engum háð
hvað varðar efnisval og efnistök er
satt best að segja afar ósmekkleg-
ur.
Ef einhver velkist í vafa um að
Ijósvakamiðlarnir séu ekki notaðir
til áhrifa, til dæmis á hvað selst í
búðum eða ekki, er hægt að benda
á kjánalegar athugasemdir plötuút-
gefenda um hvort plötur þeirra eru
auglýstar nægilega eða ekki í hljóð-
vörpum, og birtast stundum í
blöðum.
Blaðamannaleikur
Eftir því sem fjölmiðlum fjölgar
og samkeppni harðnar verður
fréttaflutningur ónákvæmari og
flausturslegri. Sumir þeirra sem
gangast upp í einhvers konar
fréttamannaleik líta á heimildaöfl-
un sem aukaatriði en uppslátt og
aðra matreiðslu á efninu vera það
sem máli skiptir.
Alfrjáls ljósvakamiðlun reyndi
að gera mikinn bruna að skemmti-
prógrammi í síðustu viku. Grínið
fólst aðallega í því að læða því inn
hjá áhorfendum að slökkviliðið
stæði fyrir útbreiðslu eldsins, gott
ef það kveikti ekki í líka.
Ósýnilegir og ónafngreindir
heimildarmenn hvísluðu undarleg-
ustu upplýsingum í Ijósvakamiðil-
inn og allt varð þetta að eldspúandi
ruglanda, sem kvað hafa verið
leiðréttur aftur og aftur með tak-
mörkuðum árangri.
Meðal þess sem fram kom í
skemmtiþættinum var að forstjóri
fyrirtækisins sem brann fyrst og
mest hafi verið í rúminu brunadag-
inn. Samt voru höfð nokkur viðtöl
við hann á brunastað. Næsta dag
tilkynnti kona þjóðinni í símatíma
útvarpsstöðvar að ekki sé nema
von að slökkviliðið hafi verið
stjórnlaust því slökkviliðsstjórinn
hafi verið sofandi einhvers staðar
annars staðar en hann átti að vera,
og því fór sern fór.
Þetta er nú upplýsingamiðlun í
lagi.
Flumbrugangur
Frjálst dagblað taldi það mikla
frétt að Eldvarnareftirlitið hafi
veitt fyrirtækinu sem best brann
viðurkenningarskjal fyrir frábærar
eldvarnir.
Slík skjöl eru aldrei gefin út en
blaðið sá sóma sinn í að geta þess
að félag brunavarða hafi gefið
fyrirtækinu kvittun fyrir veitta fjár-
hagsaðstoð. En það virðist Ijóst að
brunavarnir voru vægast sagt í
lágmarki í niðurbrenndu húsinu og
fréttin um viðurkenningu Eldvarn-
areftirlitsins mjög villandi.
Hins vegar virðist engum leika
forvitni á að vita hvernig í veröld-
inni stendur á að verið er að
logsjóða hestakerru inni í gúmmí-
dekkjagerð og enn síður hitt hvern-
ig það má vera að eldur frá log-
suðutækjum sé einn mesti stór-
brunavaldur alls kyns fyrirækja,
sem orðin eru að ösku og eimyrj u.
S.i. sunnudag var eitt helsta
fréttaefnið á innlendum vettvangi
hvort tiltekinn þingmaður væri á
hraðferð á milli flokka. Heimilda-
laus blaðafrétt var um að miklar
viðræður og samningaumleitanir
stæðu yfir um flokkaskiptin en
þingmaðurinn og talsmenn við-
komandi flokks báru fréttina til
baka og sögðust aldrei hafa heyrt á
þetta minnst.
Hér eru einhverjir að skrökva,
og það allhressilega. Nafnlausir
heimildarmenn eru jafn friðhelgir
hvort sem þeir dreifa sönnum frélt-
um eða lognum. Allan sunnudag-
inn kepptust Ijósvakamiðlarnir í
fréttatímum sínum við að segja
blaðafréttina ranga og bera fyrir
sig aðalfréttaefnið, þingmanninn
sem ekki segist ætla að skipta um
flokk og talsmenn flokksins, sem
ekki segjast hafa boðið honum
inngöngu. En enginn hefuraðgang
að nafnlausu heimildunum, sem
komu allri skemmtuninni af stað
og enginn veit lengur hvort verið
er að tala um staðreyndir eða
staðleysur.
Það óskemmtilega við allan
flumbruganginn er, að frétt er frétt
hvort sem nokkur fótur er fyrir
henni eða ekki enda er það stað-
reynd í hugum einhverra, að brun-
inn mikli varð vegna þess að
slökkviliðsstjóri svaf á sitt græna
um miðjan dag. OÓ