Tíminn - 17.01.1989, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 17. janúar 1989
Tíminn 9
VETTVANGUR
llllli
Sverrir Hermannsson:
Orsök og af leiðing
Það myndi æra óstöðugan að eita ólar við ósannindavað-
al Ólafs Grímssonar, sem kallast fjármálaráðherra um
þessar mundir. Málhrópssamur gerðist hann á ísafjarðarf-
undi þeirra rauðkembinganna. Eins og stunginn grís vældi
hann um of dýran rekstur bankakerfisins upp á tvö þúsund
milljónir króna. Nú vita allir menn að tilgangslaust er að
spyrja manninn um forsendur fyrir þessari fullyrðingu. Þær
eru engar til.
Ó.Grímsson hefir enga athugun
látið gera á málavöxtum. Hann
hefði þess vegna alveg eins getað
nefnt þrjú þúsund milljónir - eða
sjö þúsund milljónir svo upphæðin
stæðist á við hallarekstur hans á
ríkissjóði þrjá sfðustu mánuði árs-
ins 1988. Maðurinn hefur háskóla-
gráðu í hvernig best sé að villa fólki
sýn, og þegar slíkur lærdómur fer
saman með eðlislægum óheiðar-
leika er ekki á góðu von.
Ó. Grímsson hrópaði til ísfirð-
inga að Þorsteinn Pálsson og félag-
ar hans hefðu gleymt að sjá fyrir
fjáröflun til eins og annars sem þeir
framkvæmdu. Ó. Grímssyni varð
ekki skotaskuld úr því. Hann
prentaði bara seðla. Hann prentaði
seðla upp á sjö þúsund milljónir og
dældi í fársjúkar æðar íslensks
peningakerfis. Hegðun hans í emb-
ætti er með þeim hætti, að hann
hlýtur að vera þess fullviss að í því
muni hann ekki sitja nema örfáa
mánuði. Hann ætlar ekki að eiga
þar langa fortíð ög bera ábyrgð á.
Og fallið kemur eftir hans dag og
reynt verður að kenna öðrum um.
Það er gömul saga og ný þegar
hans nótar eiga í hlut.
Á ísafjarðarfundinum lýsti Ó.
Grímsson því yfir að bankakerfið
væri helsti andstæðingur núverandi
ríkisstjórnar. Þessi yfirlýsing er
sérstakur heiður fyrir þann, sem
hér heldur á penna, því hann hefir
ástæðu til að taka þetta að mestu
leyti til sín - enn sem komið er.
Og ástæður Ó. Grímssonar:
Hann þarf að hafa hausavíxl á
hlutunum eins og fyrri daginn. Á
haustdögum prédikaði hann og
afgangurinn af ríkisstjórninni að
vextir eigi að fylgja verðbólgu, sem
auðvitað er. En - nú þegar verð-
bólgan flýgur á stað á nýjan leik
fyrir verk sjálfrar ríkisstjórnarinn-
ar, er annað hljóð komið í
strokkinn. Nú er blaðinu alveg
snúið við og hafðar uppi rakalausar
fullyrðingar um að afleiðingar
aukningar verðbólgu þurfi að vera
vaxtahækkanir. Slíkt sé bara
uppátæki bankanna, sem vilji gera
ríkisstjórninni bölvun. Þó þora
þessar hetjur ekki að lýsa því
berum orðum yfir að hefja skuli
hinn ljóta leik að greiða sparifjár-
eigendum neikvæða innlánsvexti -
að hafist skuli handa um það á ný
að brenna upp sparifé landsmanna.
En fái ríkisstjórnin þvf ráðið, að
vextir hækki ekki með eðlilegum
hætti í kjölfar aukinnar verðbólgu,
er ríkisstjórnin þar með að taka
ákvörðun um ránsherferð á hendur
sparifj áreigendum.
Það var heldur óskapfellilegt að
sjá og heyra hinn nýja formann
BSRB, Ögmund Jónasson, í sjón-
Hegðun hans í emb-
ætti er með þeim hætti,
að hann hlýtur að vera
þess fullviss að í því
muni hann ekki sitja
nema öfáa mánuði.
Hann ætlar ekki að
eiga þar langa fortíð og
bera ábyrgð á. Og fallið
kemur eftir hans dag
og reynt verður að
kenna öðrum um. Það
er gömul saga og ný
þegar hans nótar eiga
í hlut.
varpinu á dögunum. Hann var að
koma af fundi með ríkisstjórninni,
þar sem Alþýðublaðið sagði að
ríkt hefði „þýður tónn" milli
manna, og minnir á sem einu sinni
var kveðið:
„Þegar drottni þakkaði
þjónn hans fyrir hallæri.“
Formaðurinn nýi tók í sjónvarp-
inu viljandi býtti á orsök og afleið-
ingu. Móður af undirgefni lýsti
hann því að háir vextir væru orsök
verðbólgu en ekki öfugt. Og þarna
erum við komin að helsta mark-
miði 0. Grímssonar og co: Að
telja fólki trú um að bankar beri
ábyrgð á verðbólgunni, þegar þeir
neyðast til að hækka vexti í kjölfar
hennar.
Formaður BSRB réðst að þeim,
sem hann sagði að vildu hækka
vexti, húsbyggjendum ogöðrum til
óþurftar. Þessum nýja forystu-
manni fyrir fjölmennum samtökum
launþega væri nær að beina geiri
sínum gegn orsökinni - verðbólg-
unni og þeim sem á henni bera nú
höfuðábyrgð: Ríkisstjórninni.
Ólafur Ragnar Grímsson.
BÓKMENNTIR
AUGU ÞIN MÁVAR
OG MINNINGIN HEL
„Formbyltingarskáldin svoköll-
uðu voru yfirleitt mjög sniðföst í
framsetningu. Það er eiginlega Matt-
hías Johannessen, sem innleiðir
frjálsari stíl, þegar hann kemur til
sögunnar, stíl, sem getur leitað í
ýmsar áttir og hefur gert það í hans
eigin skáldskap. Matthías hefur
haldið uppi merki frjálsræðis í stíl
skáldskapar. Það frjálsræði þýðir að
vissu leyti að hin gamla hefð heldur
til jafns við þær breytingar sem orðið
hafa...“
Þessi ummæli, sem Kristján Karls-
son skáld og bókmenntafræðingur
viðhafði í blaðaviðtali nýverið, eru
prentuð aftan á nýjustu ljóðabók
Matthíasar, Dagur af degi. Og ef
gætt er grannt að, kemur í ljós að
Kristján hefur að öllum líkindum
lög að mæla eins og svo oft áður.
Fjölskrúðugt form
Þegar fyrsta ljóðabók Matthíasar
Johannessens kom út, Borgin hló
1958, orti hann jöfnum höndum í hefð-
bundnum stíl í frjálsu formi. Næstu tvær
bækur, Hólmgönguljóð 1960ogJörð
úr Ægi 1961, voru langir flokkar
með breiðu og óbundnu sniði, ex-
pansionslyrik, eða útleitin Ijóð eins
og þau hafa verið kölluð á íslensku.
Fjórða bókin, Vor úr vetri 1963, er
hins vegar öll hefðbundin og er þar
glímt við hið viðkvæma og vandasama
sonnettuform. í fimmtu bókinni,
Fagur er dalur 1966, sem telst sigur-
bók Matthíasar sem skálds, fléttar
hann aftur saman eins og í fyrstu
bókinni hefðbundnum ljóðum og
frjálsum, og hefur gert það síðan -
með nokkrum undantekningum þó.
Hinar helstu eru Morgunn í maí
1978, bernskumyndir, prósaiskar í
eðli sínu, en bundnar stuðlum og
rími á stöku stað, og minnsta ljóða-
bók Matthíasar, Flýgur örn yfir
1984, örstutt kvæði í anda poésie
pure, þar sem ljóðrænir töfrar njóta
sín vel, án þess að um nokkurt efni
eða meiningu sé að ræða. Sú bók
markar á vissan hátt tímamót á ferli
Matthíasar að mínum dómi.
Þessi dæmi ættu að nægja til að
renna stoðum undir kenninguna um
frjálsræðið, sem minnst var á hér í
upphafi. Annars er form ljóða Matt-
híasar fjölskrúðugra en svo, að því
verði gerð nokkur skil í stuttri blaða-
grein.
Vandaðasta bókin
I bókinni, Dagur af degi, leggur
Matthías rækt við þá tvo höfuðþætti,
sem einkennt hafa ljóð hans, hefð-
bundna formið og hið frjálsa. Hann
Matthías Johannessen
hefur sem fyrr gott vald á óbundna
stílnum, en yrkir að þessu sinni
betur í hefðbundnu formi en nokkru
siiyii fyrr. í heild er þetta vandaðasta
ljóðabók Matthíasar, á köflum
hreinasta víravirki skáldskapar, sem
unun er að lesa.
Bókin hefst á ljóðinu Minning um
hús, sem fjallar um Hávallagötu 49,
þar sem Matthías er uppalinn, og
síðan koma fleiri minningaljóð í
fyrstu tveimur hlutunum: Tréð er
minning, Minning um hár, Minning
um dag, Minning um Þuríði. Og í
fjórða hluta bókarinnar, sem er
lengstur og geymir 28 ljóð, flest stutt
og hnitmiðuð, er að finna kvæðið
Ferðalag, en það minnir á ljóðrænu
söguna frá í fyrra, Sól á heimsenda:
Þú ferðast
um hug minn
og gróðursetur
ferskar minningar
í uppblásna reiti
á afviknum stað.
Og síðan munu þeir
standa í fullum blóma
þegar við ferðumst aftur
um hugi hvors annars,
grænir reitir
á grónum stað.
En kalviðurinn
mun bera þessu ferðalagi vitni.
Hvít eru sólskin
Ljóð einkennast stundum af sér-
stökum litum, og hvítt er litur Dags
af degi. Strax í fyrsta hlutanum er
ljóðið Tilbrigði um orðið hvítur, þar
sem hver líkingin rekur aðra: fjall-
hvít mynd, auðnarhvítt vænghaf,
hvítvængjaður jökull, blikuhvítur
himinn, fjaðrahvít rjúpa og hvíta-
logn dauðans. Og í þriðja hluta
bókarinnar, þar sem eru kvæði um
persónur og atburði úr íslendinga-
sögum, hefst ljóðið Gísli kveður á
þessum hendingum:
hvít eru sólskin
svo hvít eins og blá
fjöllin sem rista
í rökkrið með Ijá
geisladagsmorgun
er marauð vor jörð
hvít sigla skerin
og hverfa út fjörð
rignir nú blóði
og rökkvast við él
augu þín mávar
og minningin hel
Sama minnið er í fimmta hlutan-
um, og ef til vill munu þessi hefð-
bundnu sagnakvæði vekja mesta at-
hygli, en þau eru til vitnis um tengsl
Matthíasar við íslenska bókmennta-
arfleifð.
Bókinni lýkur á þremur ljóða-
flokkum: Sprengjunni, sem er ort í
anda Hólmgönguljóða og Jarðar úr
Ægi, Tunglið er spegill tímans, sem
er eins konar framhald, en flóknara
kvæði og býsna torráðið - og síðast
en ekki sfst Viðey á Sundum. Það
kvæði flutti Herdís Þorvaldsdóttir
eftirminnilega við vígslu Viðeyjar-
stofu, og í því eru þessar hendingar:
Sjáum væng
leita fjöðrum
viðnáms í daglegri
önn
væng leita
vængja
í uppstreymi
hugans
og dagshvítri þögn.
Gylfi Gröndal