Tíminn - 25.01.1989, Side 9

Miðvikudagur 25. janúar 1989
Tíminn 9
VETTVANGUR
Gróðurverndarumræða á villigötum
Formáli
að greinaflokki Rósmundar G. Ingvarssonar
eftir Ingvar Gíslason
ritstjóra Tímans
Blaðinu hefur borist greinaflokkur eftir Rósmund G. Ingvarsson á
Hóli í Skagafirði. Greinaflokk sinn nefnir hann „Gróðurverndarum-
ræðu á villigötum".
Pessi greinaflokkur lýsir viðhorfum og reynslu skagfirsks bónda
varðandi umdeilt þjóðmál. Lesendur þurfa ekki að velkjast í vafa um
skoðanir Rósmundar Ingvarssonar. Hann segir þær umbúðalaust.
Hins végar ntun vekja sérstaka athygli sú skoðun. sem Rósmundur
leggur áherslu á og vill konra til skila, að ýmsir ráðamenn
Ríkisútvarpsins geri sér leik að því að draga taum tiltekins skoðana-
hóps í þessari „gróðurverndarumræðu". Rósmundur G. Ingvarsson
tekur af miklu hikleysi undir þá ásökun á Ríkisútvarpið, að það spinni
upp gróðurverndarumræðu, í skjóli einokunar sinnar, til framdráttar
umdeildum sérskoðunum. Það væri hneyksli, ef á sannaðist, að
yfirmenn dagskrármála útiloki af ásettu ráði landnýtingarráðunaut
Búnaðarfélags íslands, dr. Ólaf Dýrnrundsson, og Svein Runólfsson,
forstöðumann Landgræðslu fslands, frá umræðum um gróðurverndar-
mál á vegum Ríkisútvarpsins.
Gera má ráð fyrir að innan skamms hefjist á Alþingi umræða um
ný útvarpslög. Þá verður m.a. tekist á um stöðu Ríkisútvarpsins sem
þeirrar „sameinandi menningarstofnunar allra landsmanna," sem
frumkvöðlar og meðhaldsmenn þess hafa boðað og blessað í næstum
60 ár. Forráðamönnum Ríkisútvarpsins væri hollt að búa stofnun sína
undir þá umræðu og láta ekki á sig halla vegna ásakana um hlutdrægni,
hvorki í einu máli né öðru.
Ingvar Gíslason
Hinn gullni meðalvegur heyrist
oft nefndur. Ætla verður að þá sé
jafnan átt við þá leið, sem æskileg-
ast er að menn fari og séu þá lausir
við öfgar, bæði þær til hægri og
þær til vinstri. Misjafnlega vel geng-
ur að rata þennan veg og enda þótt
menn - jafnvel skýrleiksmenn
haldi sig vera á honum, eru þeir
kannski komnir í miðjan öfgahóp-
inn öðru hvoru megin. Þessvegna
m.a. er æskilegt fyrir hvern og einn
að staldra við öðru hvoru og athuga
sinn gang.
Gróðurverndarumræðan
ídag
Dæmi um hvernig menn geta
sveigt af meðalveginum í umræðu
um hið þarfasta mál, er hvernig
gróðurverndarumræðan hér á landi
er rekin í dag. Ég fæ a.m.k. ekki
betur séð en að hún hafi á stuttum
tíma farið alltof mikið út á þá braut
að kenna sauðkindinni um alla
gróðureyðinguna. Útkoman úr
umræðunni og umfjöllun fjölmiðla
er sú, að sauðkindin og bændastétt-
in séu sökudólgarnir og því þurfi
að stórfækka a.m.k. sauðfénu.
Þannig er málið orðið í augum
almennings í dag á því herrans ári
1988, þegar almenn þekking á að
rísa - og væntanlega rís hæst í allri
sögu þjóðarinnar.
Mikilvægir þættir í málinu heyr-
ast sjaldan nefndir, svo sem áhrif
eldgosa með ösku- og vikurfalli,
áhrif kuldaskeiða og úrkomu og
annarra þátta veðurfars, áhrif
hrossabeitar en ekki síst áhrif bú-
setu í landinu.
Misnotkun sjónvarpsins
Sá maður sem kannski mest
áhrif hefur í gróðureyðingar- og
ofbeitarumræðunni er Ingvi f>or-
steinssön, sérfræðingur hjá Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins
(Rala), enda er hann oft kallaður
til fjölmiðla ef málið ber á góma.
Hinsvegar fer varla milli mála að
lang-árhrifamesta áróðursvélin í
umræðunni er ríkisfjölmiðillinn
sjónvarp, sem hefur í frammi óþol-
andi hlutdrægni með sífelldum
I. HLUTI ~
rofabarðamyndum í hvert skipti
sem eitthvað er minnst á dilkakjöt,
sauðfé eða landnýtingarmál. ER
greinilega kappkostað að telja fólki
trú um að öll land- og gróðurrýrnun
frá landnámi sé sauðkindum að
kenna og ennþá sé hún að eyði-
leggja gróðurlendi, beitarstjórnun
sé engin og bændur beri ábyrgð á
öllu saman. Niðurstaða almenn-
ings hlýtur því að verða sú, að eina
ráðið til að stöðva landeyðingu sé
að stórfækka eða útrýma sauðfé
(og jafnvel bændum líka).
Þótt almúgi bæði og yfirstéttir
þjóðfélags okkar, nú á öld hinnar
miklu uppfræðslu, hugsanlega vilji
ekki stórfækka eða útrýma bænd-
um þá kemur það út á eitt, því
víðast í sveitum stendur byggðin
og fellur með sauðfénu. Orð Ingva
hygg ég að séu oft túlkuð nokkuð
á svig. T.d. er hann nú farinn að
nefna hross jafnhliða sauðfénu, en
því er jafnan sleppt. Ríkisfjöl-
miðlaliðið e.t.v. gerir sér ekki
grein fyrir hversu illvígur og áhrifa-
mikill áróður þess er gagnvart
dreifbýli landsins, sem stóð mjög
höllum fæti áður en gróðurvernd-
arumræðan sveigðist út í öfgafulla
ofsókn gegn sauðkindum og
bændum.
Hvers vegna
drapstu manninn?
Hvaða sjónvarpsáhorfandi
geymir ekki í huga sér myndirnar
af uppblástursstormum á hálendi
landsins, - af rofabörðum og
gróðurlausum öræfum í kring með
eina og eina rollu á rjátli um
grjótin eða þá uppi á torfunni sem
enn stendur. Hver man ekki jarð-
ýtu á öskuhaugum að urða kjöt-
skrokka, sem fólk auðvitað heldur
að hafi verið I. flokks dilkakjöt, en
var í raun eldgamalt úrgangskjöt af
fullorðnum hrútum? Veít fólkið að
íslenskir dilkakjöts-framleiðendur
hafa orðið fyrir mjög alvarlegum
áföllum á síðustu árum? M.a.
töpuðust markaðir í Noregi og
víðar (bestu markaðirnir) og ís-
lendingar minnkuðu kindakjöts-
neyslu til muna. Nú eru í fram-
kvæmd opinberar aðgerðir til að
draga stórlega úr framleiðslunni og
kemur það illa við margan bónd-
ann einkum þá sent voru með
minni búin. Nýjar búgreinar, sem
áttu að bjarga múlum og koma í
veg fyrir byggðahrun, hafa ntargar
hverjar litlu skilað nerna tapi og
gjaldþrotum. Sumir rnenn hafa því
e.t.v. séð að bændur liggja vel við
höggi og hafa ekki staðist freisting-
una, frekar en fornmaðurinn, sem
hjó höfuðið af manni er lá sofandi
uppi á heysátu og var svo spurður:
Hvers vegna drapstu manninn?
„Hann lá svo vel við höggi" svaraði
vígamaðurinn.
Höfuðpaurnum var boðið
Já, íslenskir minnkuöu neyslu á
dilkakjötinu, sem efalítið er besta
kjöt í heimi eða stendur jafnfætis
því besta vegna hreinleika íslenskr-
ar náttúru og svo til engrar lyfja-
notkunar, og fóru í staðinn að eta
hvítt kjöt sem framleitt er ein-
göngu með innfluttu fóðri og veld-
ur slæmum innantökum stundum.
Ekki væri sanngjarnt að sleppa
að geta um annan áhrifamikinn
fjölmiðil, sem vissulega hefur ekki
legið á liði sínu við að úthúða
bændum og dreifbýlinu, en það er
Dagblaðið (D.V.) Víst má tclja
ritstjóra þess, Jónas Kristjánsson,
föður þeirra röngu hugmynda sem
margir bera í brjósti til bænda í
dag. Víst mun sjónvarpið hafa
boðið honum f hringborðsþáttinn
á dögunum (gat ekki mætt), þegar
Landgræðslu ríkisins var meinað
að hafa þar fulltrúa.
(Framhald sfðar)
Des. 1988 R.I.

llllllll BÓKMENNTIR lllllllllllll íllllllliÍ!l!lilPill!il»»ll!IIIIÍi#lllilll
Héraðsrit Rangæinga
Nýkominn er út fyrsti árgangur
tímarits sem ber nafnið Goðasteinn
og er Rangárvallasýsla útgefandi.
Svo sem ýmsum mun kunnugt gáfu
þeir Jón R. Hjálmarsson og Þórður
Tómasson í Skógum út tímarit með
þessu nafni árin 1962-87. Þegar þeir
hættu útgáfunni fyrir rúmu ári talað-
ist svo til við sýslumann og sýslu-
nefnd Rangárvallasýslu að þessir
aðilar tækju við og hæfu útgáfu
héraðsrits með sama nafni.
Það er fyrsta hefti þessa nýja
Goðasteins sem nú hefur litið dags-
ins Ijós, og er þetta árgangur ársins
1988. Undirtitill ritsins er Héraðsrit
Rangæinga, og ábyrgðarmaður er
Friðjón Guðröðarson sýslumaður. í
ritnefnd eru auk hans Jón R. Hjálm-
arsson, Þórður Tómasson, Sigríður
Th. Sæmundsdóttir og Oddgeir
Guðjónsson. Ritið er 236 blaðsíður
í bókarbroti, prentað í Prentsmiðju
Suðurlands á Selfossi.
Þegar þessu fyrsta hefti hins nýja
Goðasteins er flett kemur f ljós að
efni hans er tvíþætt. Annars vegar er
þar um að ræða greinar með nokkuð
hefðbundnu sögulegu efni og skyld-
um fróðleik úr héraði. Hins vegar
eru svo beinar skýrslur um helstu
atburði ársins 1987 úr einstökum
hreppum sýslunnar, svo og minning-
arorð um látna Rangæinga, flest
tekin saman af sóknarprestum í
sýslunni.
í fyrra hlutanum kennir ýmissa
grasa. Ljóst er að Njáls saga á enn í
dag býsna rík ítök í hugum Rang-
æinga, því að þarna eru tvær greinar
sem hana varða. Sú fyrri er lýsing á
helstu Njáluslóðum í Rangárþingi
eftir Jón Böðvarsson cand. mag.,
skráð eftir útvarpsviðtali sem Böðv-
ar Guðmundsson tók við hann fyrir
um tveimur áratugum. Sú síðari er
skilgóð röksemdafærsla Oddgeirs
Guðjónssonar í Tungu fyrir því að
Njáluhöfundur hafi verið vel stað-
kunnugur á slóðum Rangárþings. Þá
birtir Pálmi Eyjólfsson á Hvolsvelli
þarna grein um Markarfljótsbrúna
og kvæði um Markarfljót. Önnur
ljóð í heftinu eru eftir Bjarna Hall-
Friðjón Guðröðarson sýslumaður.
dórsson, Skúmsstöðum, og Svein
Sigurjónsson, Galtalæk, auk þess
sem þar er líka prentað gamalt
þorrakvæði, frá því um 1800 að því
er þarna er talið.
Þá er í heftinu grein um stjórn-
málafund á Stórólfshvoli árið 1936
eftir Jóhann G. Guðnason, Vatna-
hjáleigu, önnur um örnefni og ör-
nefnasöfnun eftir Oddgeir Guðjóns-
son, Tungu, og enn ein um séra
Þorstein Benediktsson eftir Harald
Guðnason í Vestmannaeyjum. Lfka
er prentuð þarna hvatningarræða
eftir Björgvin Vigfússon sýslumann
um raforkuvirkjun í Rangárvalla-
sýslu frá árinu 1927, birtar eru
dulrænar frásagnir eftir Jónínu Jó-
hannsdóttur frá Þinghól og Fanný
Sigurðardóttir frá Múlakoti skrifar
grein um drauma sína. Einnig er
jrarna yfirlit um veðurfar í Landeyj-
um árin 1986 og 1987 eftir þá Jóhann
G. Guðnason, Vatnahjáleigu, og
Óskar Ólafsson, Álftarhóli. Síðast
en ekki síst er svo að nefna allýtar-
lega úttekt Friðjóns Guðröðarsonar
á störfum sýslunefndar Rangárvalla-
sýslu á árabilinu 1956-88.
Þetta efni tekur yfir rúman helm-
ing ritsins, en í seinni hluta þess
kemur svo það sem nefnt er annálar
úr hreppum Rangárvallasýslu fyrir
árið 1987. Er þar tíundað hið merk-
asta sem átt hefur sér stað í viðkom-
andi hreppum á árinu, en áhersla þó
greinilega lögð á að segja frá at-
vinnumálum, framkvæmdum og fé-
lagsstarfi hvers konar. Síðan koma
svo æviágrip látinna Rangæinga, sem
getið var, og lýkur heftinu á grein
um Samband sunnlenskra kvenna
eftir Sigríði Th. Sæmundsdóttur.
Eins og sjá má er þetta fyrsta hefti
hins nýja héraðsrits þeirra Rang-
æinga fjölbreytt að efni og reyndar
hið fróðlegasta í alla staði. í heild er
líka þannig staðið að útgáfunni að
útásetninga er naumast þörf. Áðeins
skal nefnt að dálítið misræmi er í
frágangi fyrirsagna yfir æviágripun-
um aftast í heftinu, sem hefði þurft
að laga fyrir prentun. Líká má vera.
að ástæða væri til að birta með
slíkum æviágripuni myndir af þeim
sem þar er minnst. En að öðru leyti
er öll útgerð þessa nýja rits með
hinum mesta sóma, og er full ástæða
til að óska Rangæingum til hamingju
með hve vel þar hefur tekist til.
■esig