Tíminn - 23.02.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 23. febrúar 1989
Tíxnitm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Póstfax: 68-76-91
Vaxtahækkanir
hómópata
Vaxtahækkanir þær, sem nú eru að dynja yfir
rétt einu sinni eru óþolandi. Hver einasti maður
sér að hómópötum í stjórnkerfinu og innan
einkabankanna er að takast að hleypa nýju vaxta-
brjálæði af stokkunum þvert ofan í þau stefnumið
ríkisstjórnarinnar að koma vöxtum niður í fimm af
hundraði. Gott dæmi um þann ótta, sem steðjar að
fólki vegna þeirra óvæntu breytinga, sem orðið
hafa í vaxtamálum undir forystu einkabanka er
bréf stjórnar Verkamannasambandins til Sam-
bands almennra lífeyrissjóða þar sem beðið er um
athugun á því hvort ekki sé hægt að koma
vöxtunum niður. Þessari málaleitun hefur verið vel
tekið.
En auðvitað gerir góður vilji á takmörkuðum
vettvangi litla stoð, á meðan þeir sem vextina vilja
hækka eru látnir sjálfráðir. Ætlast er til að
vaxtaákvarðanir muni Seðlabankinn hafa á hendi
og er honum gert að ákveða hóflega vexti hverju
sinni. Bankaráð koma þar einnig við sögu. Hvað
vaxtaspennu gráa markaðarins snertir, er gert ráð
fyrir því í frumvörpum um verðbréfamarkað, að
Seðlabankinn hafi sömu heimild og áður er getið
til að ákveða hóflega vexti.
Það er vitað mál, að sterk öfl vinna að því að
halda vöxtum frjálsum, þannig að full samkeppnis-
aðstaða ríki á peningamarkaði. Miðað við þau
átök, sem nú eiga sér stað til bjargar atvinnulífinu
í landinu, sem komið er á heljarþröm vegna
fjármagnskostnaðar á liðnum árum er ljóst að
atvinnuvegirnir þurfa á allt öðru að halda en nýrri
kollsteypu í vöxtum með þeirri verðbólgu sem
fylgir. Þar af leiðir, miðað við það ástand sem við
blasir í vaxtamálum, að setja verði bindandi
skorður við vaxtahækkunum, með líkum hætti og
verðlagseftirlit. Eðlilegast væri að slíku eftirliti
yrði komið fyrir í ráðuneyti bankamála. En þá ber
á það að líta að bankamálaráðherrann er líklega
sá eini í núverandi ríkisstjórn sem aðhyllist þá
vaxtastefnu sem nú ríkir, samkvæmt kenningunni
að jafnvægi í vaxtamálum náist af sjálfu sér.
Spurningin hlýtur þá að vera hvað háa vexti þarf
að bera og hve lengi áður en hin sjálfstýrða lækning
hefst.
Ljóst er að menn standa frammi fyrir miklum
vanda í þessum efnum, nú þegar Ijóst er að vextir
þróast í öfuga átt við stefnumið ríkisstjórnarinnar.
Ríkisbankarnir geta ekki einir kippt sér út úr
samkeppni um sparifé landsmanna með lægri
innlánsvöxtum en gilda hjá einkabönkum og
fjármálastofnunum. Svo enn sé vitnað í bréf
Verkamannasambandsins, þá er ljóst að vaxta-
hækkanir eru ekkert einkamál fjármálaspekúlanta.
Vaxtabyrðar og fjármagnskostnaður af þeirra
völdum hafa þegar dregið svo úr þreki atvinnulífs-
ins, að ný holskefla nú myndi hafa ófyrirsjáanlegar
afleiðingar.
GARRI
fjöldfí fólks í hafnarborgum Vestur- óttast mjög þessa vísindaáætlun, Garri.
lllllllllllllllllllllllllll vítt OG breitt il|illi!!^l;!/ -iiííll!^- - I!!!!llll!l!!lllllll!llll!l!l!ll!!llllllll!ll!lllllllllll!
Hlaupastrákar
Nokkrar fréttir síðustu dagana
bcnda óneitanlega til þess að staða
okkar í hvalamálinu sé ekki eins
svört og hún virtist vera fyrir
aðeins fáuin vikum. f Ijós hefur
komið að möguleikar virðast vera
á að selja lagmetisvörur okkar
austur í Japan og í öðrum nálægum
Asíulöndum, á svipaðan hátt og
aðrar sjávarafurðir okkar sem þar
njóta nú vaxandi markaðar. Þá eru
augu manna cinnig að opnast fyrir
því að grænfriðungar eru síður en
svo með hreinan skjöld sjálfir.
Þannig var athyglisverð frétt hér
í Tímanum í gær um væntanlega
kvikmynd sem á að sýna fram á
heldur Ijóta hluti fyrir þá, svo sem
misþyrmingar á dýrum og falsanir
á heimildum. Vissulega væri það
ekki skemmtilegt fyrir okkur að
þurfa að fara að velta okkur upp úr
ávirðingum grænfriðunga. En
framkoma þessara samtaka gagn-
vart fullkomlcga heiðarlegum þátt-
um í atvinnulífí okkar er eigi að
síður með þeim hætti að verið
getur að við verðum að íhuga ýmis
ráð í fullri alvöru.
Sölubann í erminni
Að vísu er ekki við vestur-þýsk
stjórnvöld að eiga beint í þessu
máli. En á það er að líta að þau
hafa látið það afskiptalaust að í
landi þeirra væri reynt að grafa
skipulega undan viðskiptahags-
munum okkar íslendinga með væg-
ast sagt ódrengilegum aðferðum.
Þess er skemmst að minnast að
það er ekki lengra síðan en árið
1975 að sett var löndunarbann á
íslenskan fisk í vestur-þýskum
höfnum vegna landhelgisdeilunn-
ar. Að því er best er vitað á núna
Þýskalands atvinnu sína og afkomu
undir þvi að íslendingar haldi
áfram að selja þangað ferskfísk.
Ef út í hörkuna færi þá eiga
íslendingar það vitaskuld uppi «
erminni að geta sett sölubann á
allar íslenskar sjávarafurðir til
Vestur-Þýskalands. Eftir fréttum
að dæma er ekki að sjá að við
eigum svona yfírleitt í neinum
merkjanlegum erfíðleikum með að
fmna markaði fyrir allar okkar
sjávarafurðir. Breytir þar engu þó
að grænfriðungum kunni að hafa
heppnast sá grái lcikur að brjóta
niður fyrir okkur langt og dýrt starf
að markaðsuppbyggingu fyrir lag-
meti á einum markaði. Sambæri-
lega markaði á að vera hægt að
fínna annars staðar, þó að það
kosti að vísu vinnu og peninga.
En ef það er í alvöru talað
meiningin að stilla okkur upp að
vegg sem hverjum öðrum glæpa-
mönnum í þessu máli, getur þá
ekki komið að því að við verðum
að svara í sömu mynt? Til dæmis
með sölubanni á Þýskaland sem
myndi gera töluvert fleiri atvinnu-
lausa þar en þá sem núna eru að
missa vinnuna við lagmetisiðnað
hér? Vonandi þarf ekki til slíks að
koma.
Grænfriðungar
að athlægi?
Þá átti Ámi Björnsson þjóð-
háttafræðingur talsvert áhuga-
verða grein í Þjóðviljanum í gær
um þetta mál. Hann ræðir þar m.a.
um vísindaáætlunina, sem hann
segir að geti leitt ýmsar gagnlegar
niðurstöður í Ijós. Jafnframt bend-
ir hann á að hvalavinir virðist
enda gæti árangur hennar hæglega
gert þá að athlægi.
Þegar menn velta málinu fyrir
sér þá er ýmislegt sem bendir til
þess að hér hafí greinarhöfundur
rétt fyrir sér. Það er í sannleika
sagt með ólíkindum hvað græn-
friðungar virðast leggja mikið kapp
á að stöðva þessar rannsóknir,
enda má það sem best vera að þær
eigi eftir að leiða í Ijós býsna sterk
rök fyrir því að rétt sé að halda
hvalveiðum áfram.
Ef málið er þannig skoðað í
heild í Ijósi nýjustu upplýsinga þá
virðist vera full ástæða til þess fyrir
okkur íslendinga að flýta okkur
hægt í hvalamálinu. Og hvað sem
öðru líður þá eigum við góðan
málstað að verja. Sem okkur er
óhætt að standa á. Það fer ekki á
milli mála að við erum að berjast
við ofstækisfólk sem lætur tilfinn-
ingarnar hlaupa með sig í gönur. Á
sama tíma erum við veiðiþjóð sem
lifir á því að nýta sjávardýrin í
hafínu umhverfis landið. Þar á
meðal hvalina.
Og þegar öllu er á botninn hvolft
þá er það kannski einna mikilvæg-
ast fyrir okkur eins og staðan er
núna að láta ekki okkar eigin
tilfínningar hlaupa með okkur í
gönur. Ef við færum sjálf að sýna
ótímabæra undanlátssemi og lúffa
fyrir hverjum hlaupastrák sem
öskrar á torgum og gatnamótum í
útlöndum þá værum við eiginlega
að grafa undan sjálfum okkur og
játa að við hefðum á röngu að
standa. Með góðan málstað að
vopni á okkur að vera óhætt að
trúa því í lengstu lög að ríkisstjómir
nágranna- og viðskiptalanda okkar
láti sér fyrr eða síðar segjast.
Aldraðir í nauðum staddir
Björgunarsveitir eru sérbúnar til
að bjarga fólki í óbyggðum og úti
á sjó og eru meðlimir þjálfaðir til
slíkra starfa. Þegar í nauðir rekur
eru björgunarsveitirnar ávallt
reiöubúnar til aðstoðar nauðstödd-
unt við lún ólíkustu skilyrði og í
hverskonar veðri og færð. Það er
að segja ef þeir sent bjarga þarf eru
nógu fjarri byggð.
Sérbúnaður björgunarsveitanna
kostar mikið fé og til þessa hafa
þær fengið eftirgjöf á aðflutnings-
gjöldum á vélum og tækjum, ekki
síst farartækjum.
En nú er allt í einu komið babb
í bátinn að sögn Morgunblaðsins,
sem segir í frétt að ekki hafi verið
felldir niður tollar sem nemur
nteira en 25 millj. kr. og sé hið
opinbera að nudda í björgunar-
sveitunum að borga skuldina. Eru
björgunarsveitarmenn sagðir hafa
rniklar áhyggjur af rukkurum
fjármálaráðuneytisins, sem ekki
láta lausa 25 milljóna tryggingar-
víxla og vilja meira í vangreidd
aðflutningsgjöld.
Slysavarnir eða björgun?
Samhliða fréttinni um björgun-
arbúnaðinn dýrmæta og ómissandi
er önnur um hrakin gamalmenni,
sem enginn hefur tíma til að sinna
og engum kemur við hvort þurfi
yfirleitt á nokkru bjargræði að
halda.
Aldraðir Reykvíkingar hafa
margir hverjir ekki komist út fyrir
dyr vikum saman vegna ófærðar og
iliviðra. Félagsmálastofnun hafa
borist margar neyðarhringingar
þar sem beðið er um aðstoð við
aðdrætti til gamals fólks og til að
skjóta því á milli húsa.
Hjá Félagsmálastofnun er ekk-
ert björgunarlið tiltækt og þeir
gamlingjar sem hætta sér út í
ófærurnar og bylina fá margir
slæmar byltur, en ekki er tímabært
að aðstoða þá fyrr en þeir liggja
beinbrotnir í sköflum eða ruðning-
um. Þá kemur björgunarlið á sér-
búnum sjúkrabílum og er bein-
brotnu gamalmennunum ekið með
miklum stíl, bláum ljósagangi og
sírenum, á slysadeild.
En björgunarsveitirnar með
dýru tækin sín og vandaða þjálfun
til að bjarga fólki úr lífsháska á
reginfjöllum eða á hafi úti eru
skuldugar upp fyrir haus vegna
aðflutningsgjalda og komast
hvorki lönd né strönd fyrir atgangi
rukkara.
Þar sem margt fullorðið fólk er
veðurteppt heima hjá sér og kemst
ekki út fyrir dyr í ófærðinni væri
það verðugt verkefni fyrir hjálpar-
sveitirnar að fara nú að bjarga fólki
sem er í nauðum í Reykjavík og
enginn aðili telur að sé á sinni
könnu að sinna.
En að aðstoða aldraða í byggð
telst líklega fremur til slysavarna
en björgunar og ætti þá að vera í
verkahring gamla góða Slysavarna-
félagsins. Það getur nú tekið að sér
nýtt hlutverk sem er að aðstoða
hrakningsfólk yfir fjallgarðana sem
starfsmenn gatnamálastjóra ryðja
upp á gangstéttum. Og björgunar-
sveitir ættu að geta aðstoðað aldr-
aða til að ná matbjörg og þarf varla
flókinn og dýran tækjabúnað til
eins og þann sem verið er að rukka
tollana af og enginn getur borgað.
Steinsteyptar
skýjaborgir
Það er víðar en á björgunarsvið-
inu sem einhver stirðleiki er milli
fjárveitingavalds og hugsjóna-
manna.
Þar sem ekki hefur tekist í
hálfan annan áratug að fá hesta-
mennsku viðurkennda sem íþrótt
skuldar Reiðhöllin 90 milljónir og
á við vanda að stríða, að því er
formaður fyrirtækisins segir í
blaðaviðtali. Ef viðurkenningin
væri fyrir hendi væri ekkert vanda-
mál.
Ef til vill skilja einhverjir hesta-
menn til hvers þessi mikla bygging
var reist og hvaða hlutverki hún á
að sinna. En sú vitneskja einskorð-
ast við íþróttaanda hesta og þeirra
manna sem við þá eru kenndir. En
nú er búið að samþykkja að auka
hlutafé og selja hluta af þessari
miklu íþróttahöll, sem öðrum
þræði virðist hugsuð sem söng-
leikahús, og hefur jafnvel verið
nefnd sem upplagður handbolta-
völlur.
Vonandi stendur ekki á kaup-
endum að þessari fjölhæfu bygg-
ingu sem virðist hafa átt tilverurétt
sinn undir því að hestamennska
væri viðurkennd sem íþrótt og væri
þar með komin á framfæri skatt-
borgaranna.
Ætli fslendingar séu ekki eina
þjóðin fyrr og síðar sem byggir
allar sínar skýjaborgir og drauma-
hallir í járnbentri steinsteypu? Svo
er kvartað yfir ónógum opinberum
fjárframlögum og skattabyrði.
OÓ