Tíminn - 01.03.1989, Page 11

Miðvikudagur 1. mars 1989
Tíminn 11

VETTVANGUR
lllllllllll

llllllllll
Hörður Bergmann:
Gætir heilbrigðisráðherra
hagsmuna almennings?
Ég þakka heilbrigðisráðherra nýlega birt svar við
fyrirspurnum sem ég bar fram í greinum í Tímanum og
Þjóðviljanum í janúar. Að vísu er beinum spurningum
mínum ekki svarað nema að hluta, en engu að síður gefnar
gagnlegar upplýsingar. Ég vænti þess að það sem við
höfum sett þarna á þrykk um síðustu samninga Trygginga-
stofnunar um greiðslur til sérfræðinga með sjálfstæðan
rekstur í lækningum hafi skýrt sitthvað um það mál og
fleira. Og veki efasemdir um fagnandi blaðafyrirsagnir um
væntanlegan sparnað af þeim samningum. Þótt ríkisstjórn-
in og heilbrigðisráðherra hafi lýst yfir vilja til að draga úr
kostnaði ríkisins af sérfræðingarekstrinum er hæpið að
nokkuð gerist í raun. „Svar“ heilbrigðisráðherra talar sínu
máli um það.
Sóunarkerf ið rekið áfram
Grein GuðmundarBjarnasonar,
heilbrigðisráðherra, sannar margt
um það hve veik gæsla almanna-
hagsmuna gagnvart sérhagsmun-
um getur orðið innan stjórnkerfis-
ins. Hann telur í byrjun greinar
sinnar að hagsmuna almennings
hafi verið gætt í umræddum samn-
ingum með því að fólk . á áfram
kost á læknisþjónustu utan sjúkra-
húsa ... með því að draga úr
kostnaði við sérfræðilæknishjálp
um 86 milljónir króna ... með því
að koma í veg fyrir að sérfræðingar
settu sér sína eigin gjaldskrá...“
Ég fæ ekki séð hvernig það
þjónar almannahagsmunum að
greiða hæstu taxta, sem notaðir
eru innan heilbrigðiskerfisins, til
að greiða sérfræðingum með einka-
rekstur fyrir að sinna sjúklingum
með kvef, hálsbólgu, iðrasótt, in-
flúensu og hefðbundna barnasjúk-
dóma. Slíkir kvillar virðast meira
en 90% þess sem upp er talið í
árlegu yfirliti landlæknisembættis-
ins um sóttarfar og sjúkdóma. Og
má ég enn minna á það sem ég gat
um í janúargreinunum: í dæmi-
gerðu læknishéraði í dreifbýli enda
innan við 25% erinda fólks, sem
leitar til heilsugæslustöðvar, með
tilvísun til sérfræðings. Borgar-
læknir upplýsir aftur á móti í grein
í Tímanum 29.8. 1987 að í Reykja-
vík, Kópavogi, á Seltjarnarnesi,
Akureyri, Húsavík, Neskaupstað
og fleiri þéttbýlisstöðum fari „...
yfir 75% læknakostnaðarins til sér-
fræðinga". Og lætur borgarlæknir,
Skúli Johnsen, mörg stór orð falla
þarna og víðar um fáránleika þessa
kerfis.
Heilbrigðisráðherra upplýsir í
grein sinni að kostnaður af sér-
fræðilæknishjálp hafi hækkað um
26% á milli áranna 1986 og 1987 og
um 17% milli 1987 og 1988. Petta
er býsna alvarleg þróun hjá þjóð
sem býr við góða heilsu. Því er
ekki að furða þótt spurt sé hvers
vegna ákveðið var að halda áfram
að brjóta það ákvæði almanna-
tryggingalaga að tilvísun frá heim-
ilislækni sé forsenda þess að Trygg-
ingastofnun greiði sérfræðireikn-
inga. Úr því að hægt var að reka
kerfið á þeim skynsamlega grunni
fram til 1984 ætti það að vera
auðvelt nú og hljómar undarlega
að það „... var talið ljóst að ekki
væri hægt að taka tilvísanakerfið
upp að nýju nema með ítarlegri
endurskipulagningu á því formi
sem áður var í gildi og með meiri
undirbúningi". Hvað telst veik
gæsla almannahagsmuna ef ekki
það að þurfa fimm ár til að undir-
búa það að taka aftur upp rekstrar-
form sem veitt var undanþága frá
til eins árs í tilraunaskyni árið
1984? Og upplýsa almenning ekki
um árangur tilraunarinnar nema
óbeinlínis, sbr. áðurnefndar kostn-
aðarhækkanir vegna einkarekstrar
sérfræðinganna sfðustu ár!
Sparnaður óviss
Heilbrigðisráðherra fullyrðir að
sparnaður af umræddum samning-
um verði 86 milljónir en gefur fáar
skýringar á því hvernig það muni
gerast. Skýringarnar benda til að
áætlaður sparnaður náist því að-
eins að meirihluti þeirra, sem eru í
fullu starfi við umræddan rekstur
eða nálægt því, nái meira en 4000
einingum eða tæpum 400.000 kr. á
mánuði í tekjur. Þeir sem eru í
fullu starfi hjá því opinbera eða
hlutastarfi fara hinsvegar að gefa
afsláttinn að fengnum 2000 eining-
um í aukavinnunni sinni, eða um
200.000 kr. tekjum. Páll Sigurðs-
son, ráðuneytisstjóri í heilbrigðis-
ráðuneytinu, hefur, eins og ég
benti á, lýst í blaðaviðtali efasemd-
um um að nokkur sparnaður náist
með samningunum. Svo skýringa
er þörf.
1 stað þess að skýra þetta nánar
eyðir Guðmundur Bjarnason
miklu rúmi í að ræða um læknalaun
og sérfræðingalaunin sérstaklega
og fer m.a. að giska á tímakaup hjá
einhverjum þeirra miðað við
ákveðna yfirvinnu. í þeim tilgangi
að sanna að launin séu lág. Það ber
fremur vott um umhyggju fyrir
hálaunahópi en þeim sem borga
brúsann.
Einnig er mér gerður upp mis-
skilningur um launin og hann leið-
réttur. Ég tók skýrt fram í lengri
gerð greinar minnar, sem birtist í
Tímanum 11. jan., að rekstrinum
fylgdi kostnaður sem dregst frá
tekjunum. Hitt vissi ég ekki, „...
að í samningunum er gert ráð fyrir
því að 50% af tekjunum fari í
kostnað". Ef þetta er samnings-
ákvæði er það alvarlegasta dæmi
sem ég þekki um það að ráðherra
og embættismenn, sem starfa á
ábyrgð hans, gæti ekki almanna-
hagsmuna og láti sérhagsmuni
ráða. Það er augljóslega rangt og
óréttlætanlegt að reikna með því
að kostnaður við að afla 100.000
kr., 300.000 kr. eða 600.000 kr. á
mánuði með því að reka lækna-
stofu sé alltaf 50%. Hann er aug-
ljóslega tiltölulega minni eftir því
sem tekjurnar verða hærri. Húsa-
leiga hlýtur t.d. að jafnaði að vera
sú sama hjá tveimur sérfræðingum
sem eru í fullu starfi við reksturinn
þótt annar taki tvöfalt meira inn.
Og það fær mig enginn til að trúa
því að rekstrarkostnaður við að ná
inn 400.000 kr. á mánuði með
rekstri lækningastofu sé 200.000
kr. Ég gæti vel trúað að húsaleigan
væri um 20.000 kr. Fjórðungur af
launum síma- og aðstoðarstúlku á
móti öðrum gæti verið rúmar
15.000, orku- og símakostnaður
álíka og efniskostnaður er einhver
hjá sumum sérfræðingum. 50-60
þúsund í rekstrarkostnað þykir
mér líklegt, eða um 25-30% hjá
þeim sem hafa 200.000 í tekjur og
minna hjá þeim sem hafa meira.
En það er óþarfi að velta frekar
vöngum yfir þessu hér. Samninga-
nefnd Tryggingastofnunar ríkisins
hlýtur að hafa þetta á hreinu og því
auðvelt fyrir heilbrigðisráðherra að
upplýsa hvernig hagsmuna al-
mennings er gætt í þessu efni. Ég
vona satt að segja að upplýsingar
ráðherrans um 50 prósentin séu á
misskilningi byggðar.
En meðal annarra orða: Hvernig
er það réttlætt að hálaunahópur
eins og læknar skuli fá samning um
að teljast í fullu starfi þótt 9 klst. á
viku séu notaðar á eigin stofu eins
og ráðherrann upplýsir? Er ekki
meira réttlæti í að heimila lág-
launahópum að nota hluta af föst-
um vinnutíma til að afla auka-
tekna?
Óþarfur ótti
Ótti heilbrigðisráðherra við að
sérfræðingarnir settu sína eigin
gjaldskrá, „... sem vafalaust yrði
langtum hærri en sú gjaldskrá sem
samningurinn við Tryggingastofn-
un ríkisins byggir á“ er óþarfur.
Sérhagsmunahópur, sem kann að
gæta hagsmuna sinna, tekur ekki
þá áhættu að reka frá sér stóran
hluta viðskiptavinanna. Hvað þá
að hætta á að „... almenningur
hefði þurft að greiða að fullu fyrir
alla sérfræðilæknishjálp“. Hvað
hefðu viðskiptavinirnir þá orðið
margir? Hlutur sérfræðinganna í
þéttbýlinu hefði þá kannski orðið í
hlutfalli við það sem gerist í dreif-
býlislæknishéraði með heilsugæslu-
stöð.
Enginn hálaunahópur tekur þá
áhættu að svipta sig starfsgrund-
vellinum með því að hætta að láta
ósýnilega stóra bróður borga og
gera kröfur sínar sýnilegar almenn-
ingi. Það er hluti ómetanlegra
forréttinda að geta látið annan
fjarstaddan aðila borga þjónustu
sem seljandinn og notandinn hafa
báðir hag af að sé sem mest en
þriðji aðilinn hefur ekkert um að
segja. En þar sem þegar er of-
framboð á sérfræðiþjónustu lækna
í flestum greinum hlýtur lögmál
framboðs og eftirspurnar að gefa
tækifæri til að lækka taxtana al-
menningi til hagsbóta.
Öðrum til fyrirmyndar?
Guðmundur Bjarnason kallar
svargrein sína „Óðrum til fyrir-
myndar“. Ekkert í textanum skýrir
hvað við er átt. E.t.v. er átt við að
umræddir samningar og sú gæsla
almannahagsmuna, sem þeir bera
vott um, sé til fyrirmyndar. Ég
vona að ljóst sé af þessum stuttu
athugasemdum mínum að ég tel
fjarri lagi að svo sé. Raunar leyfi
ég mér að fullyrða að samninginn
megi skoða sem framhald á dapur-
legri sögu þess hvernig almanna-
hagsmunum hefur verið fórnað
hvað eftir annað í samningum sem
núverandi og nokkrir síðustu heil-
brigðisráðherrar bera ábyrgð á.
Mál er að linni. Og verði Guð-
mundur Bjarnason til þess að snúa
þeirri öfugþróun við og ná árangri
í því að verja hagsmuni almennings
gagnvart sérhagsmunum innan
heilbrigðiskerfisins verður hans
minnst með þakklæti í sögunni. Og
það er engan veginn vonlaust að
svo verði. Viljinn er fyrir hendi
þótt verkin séu ekki farin að tala.
Klippið hér
Láttu
sjá þig!
IUMFERÐAR
RÁÐ
Tímiim
□ ER ASKRIFANDI
□ NÝR ÁSKRIFANDI
Dags.:
VISA
I I Samkort CZI • —
Kortnr.:
□□□□□□□□□□□□□□□□
Gildir út: Œ
Nafnnr.:
ASKRIFANDI;.....................................
HEIMILI:........................................
PÓSTNR. - STAÐUR:....................... SÍMI:...
BEIDNI UM
MILLIFÆRSLU
ÁSKRIFTARGJALDS
Ég undirrituö/aöur óska þess aö áskriftar-
gjald Tímans verði mánaðarlega skuld-
fært á greiðslukort mitt.
UNDIRSKRIFT.
SENDIST AFGREIÐSLU BLAÐSINS
LYNGHÁLSI 9, 130 REYKJAVÍK