Tíminn - 26.05.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 26. maí 1989
Elías Davíösson:
Hefur gyðingaríki í
Palestínu tilverurétt?
Þann 29. nóvember 1947 lagði allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna til, að landssvæði Palestínu skyidi sundurlimað
og skipt miiii evrópskra landnema af gyðingatrú og
heimamannanna, kristinna og múslímskra Palestínuaraba.
í Palestínu, sem er á stærð við tvær íslenskar sýslur, bjuggu
þá 1,8 milljónir manns, þar af um 600 þús. aðkomumenn
af gyðingatrú. Reyndar stangaðist tillagan á við sjálfan
stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna, þar sem kveðið er
skýrt um sjálfsákvörðunarrétt þjóða, en heimamenn,
arabískir íbúar Palestínu, voru ekki spurðir hvort þeir vildu
gefa óboðnum gestum rúman helming af landi sínu.
Þar sem yfirstandandi atlaga
ísraelsstjórnar gegn Palestínu-
mönnum er að verða æ villimanna-
legri með degi hverjum, eru menn
loksins farnir að skyggnast að rót-
um Paiestínudeilunnar. Málið
snertir íslendinga, því ísland hefur
beitt Palestínuþjóðinni ranglæti
með stuðningi sínum við sundur-
limun Palestínu, þegar málið kom
til kasta Sameinuðu þjóðanna.
Palestínumenn hafa háð langa
og hetjulega baráttu fyrir réttind-
um sírum, og hún er farin að skila
árangri: Æfleiri þjóðir viðurkenna
nú sjálfsákvörðunarrétt Palestínu-
manna. Þó eigaþjóðir Vesturlanda
enn erfitt með að skilja eðli deil-
unnar. Jafnvel menn, sem viður-
kenna nú að Palestínumenn séu
þjóð og hafi einhvern rétt, telja
enn tilveru gyðingaríkis í Palestínu
allt að því heilaga. Fáum er þó ljóst
að tilvera þessa sértrúarríkis er
byggð á hróplegu ranglæti gagnvart
Palestínumönnum. Með framferði
sínum gagnvart íbúum landsins hafa
gyðingar svikið lögmál sitt og
hundsað varnaðarorð spámanna
sinna. Því er rétt að skoða með
opnum hug þær forsendur, sem
liggja að baki stofnunar gyðinga -
ríkisins ísrael.
Eftirfarandi forsendur eru yfir-
leitt settar fram til að réttlæta
tilveru gyðingaríkis í Palestínu:
1. Fullyrt er að gyðingar nútímans
séu afkomendur fornhebrea,
sem reknir voru frá ættlandi
sínu í Palestínu á tímum Róm-
verja.
2. Fullyrt er að gyðingar hafi alla
tíð síðan haldið tryggð við forn-
ar heimaslóðir.
3. Haldið er fram að gyðingar séu
þjóð.
4. Talið er að gyðingar eigi rétt til
eigin ríkis vegna ofsóknanna
sem þeir sættu í Evrópu.
5. Vísað er til þess að Guð forn-
hebrea hafi lofað þeim og af-
komendum þeirra landssvæði í
Austurlöndum nær.
Lítum nánar á þessar forsendur.
Eru gyðingar nútímans
af komendur f ornhebrea?
Engar sannanir liggja fyrir um
að þeir, sem kalla sig gyðinga í
dag, séu afkomendur fomhebrea.
Þetta er kenning, sem sagnfræðing-
ar deila um. Frá þeim tíma, er
fornhebrear yfirgáfu land sitt í
Palestínu, hafa gyðingar blandast
þjóðum, sem þeir bjuggu með.
Lengi eftir tvístmn þeirra stund-
uðu gyðingar enn trúboð og urðu
þvi margir til að taka gyðingatrú.
Heill þjóðflokkur, Khazarar í
Rússlandi, tók gyðingatrú fyrir um
1000 árum. Það sem helst mætti
segja er að gyðingar nútímans séu
„andlegir arftakar11 ísraelsmanna
hinna fornu, en jafnvel þessi skil-
greining er vafasöm vegna þeirra
breytinga sem trúarsiðir gyðinga
hafa tekið á þessum tíma.
Eru gyðingar
sérstökþjóð?
Gyðingar eru þeir sem aðhyllast
gyðingatrú. Samkvæmt skilgrein-
ingu strangtrúaðra gyðinga eru þeir
einnig gyðingar, sem eiga móður af
gyðingatrú, þótt þeir iðki ekki
sjálfir trúna. Þessi skilgreining er
þó umdeild og hefur enga lagalega
stoð í lýðræðisríkjum. Aðeins nas-
istar notuðu hana til að greina
gyðinga frá öðmm (og nú á tímum
aðeins Israelsríki og hugsanlega
Sovétríkin). Gyðinga má finna í
öllum heimsálfum, í flestum
löndum. Þeir hafa ekki sameigin-
legt tungumál. Finna má gyðinga í
öllum „litbrigðum, stærðum og
gerðum", ef svo má að orði
komast. Hugtakið „gyðingaþjóð"
á sér hvorki vísindalega né lagalega
stoð í veruleikanum. Ísraelsríki
hefur reynt að fá sig viðurkennt
opinberlega sem málsvara „gyð-
ingaþjóðarinnar" en engin ríkis-
stjórn hefur orðið við því.
Önnur algeng og reyndar enn
fáránlegri kenning er sú, að gyðing-
ar séu sérstakur kynstofn. Mann-
fræðingar hafa fyrir löngu afsannað
þessa fásinnu, en nasistar héldu
henni á loft, eins og kunnugt er.
Enn heyrist þessi vitleysa í ýmsum
kynjamyndum, nú síðast af vörum
íslensks ráðherra.
Tryggð við
fornar heimaslóðir
Á þeim langa tíma, sem liðinn er
frá því hið forna gyðingaríki var
lagt í rúst, hafa gyðingar ekki reynt
að endurheimta það. Á bænastund
vísa trúaðir gyðingar til Síons, til
fyrirheitna lands. Þetta gera einnig
kristnir menn. Þessar tilvísanir
hafa ekki verið gæddar pólitísku
inntaki á liðnum öldum. Gyðingar
gerðu engar tilraunir til að vinna
aftur sitt gamla land.
Hugmyndin um endurreisn gyð-
ingaríkis í Palestínu skaut þó við
og við upp kollinum á síðustu
öldum. En það voru engir gyðing-
ar, sem mæltu með henni, heldur
kristnir sérvitringar, annaðhvort í
tengslum við einhverjar kynja-
kenningar um guðlegt hlutverk
gyðinga eða sem lið í nýlendu-
stefnu Evrópuríkja. Sem dæmi má
nefna að Napóleon Bonaparte kom
fram með þessa hugmynd í tengsl-
um við hugmyndir sínar um ný-
lendustefnu Frakka í Austurlönd-
um nær. Gyðingar í Evrópu höfðu
engan áhuga á slíkum ævintýnun
og leituðust fyrst og fremst við að
fá full mannréttindi þar sem þeir
bjuggu. Þeir litu á sig fyrst og
fremst sem trúflokk.
í lok síðustu aldar, safnaðist hópur
gyðinga í kringum austurríska lög-
fræðinginn Theódor Herzl og
stofnaði samtök sem hafði það að
markmiði að endurreisa einhvers
staðar í heiminum gyðingaríki. Til
greina komu Argentína, Úganda
og fleiri staðir. En það varð þó
ofan á að reyna að stofna þetta ríki
í Palestínu, því þannig var talið
auðveldara að höfða til strangtrú-
aðra gyðinga. Markmið þessara
manna, sem kölluðu sig síonista,
var þó ekki trúarlegs eðlis heldur í
anda þjóðernishyggju og nýlendu-
stefnu, í fuliu samræmi við tíðar-
andann. Fram að síðari heimsstyrj-
öld voru flestir gyðingar mótfallnir
stefnu síonista. Meðal helstu
stuðningsmanna síonista utan raða
gyðingasamfélagsins voru gyðinga-
hatarar; þeir sáu í síonismanum
samherja á hugmyndafræðilega
sviðinu, þ.e. hvað varðar aðskiln-
aðarstefnu trúarhópa og þjóðar-
brota. Það var fyrst og fremst
helför nasista gegn gyðingum sem
jók fylgi síonista í heiminum og
varð þeim að hjálparhellu í alþjóð-
legum áróðri fyrir stofnun gyðinga-
ríkis í Palestínu. Þær þjóðir, m.a.
íslendingar, sem neituðu flótta-
mönnum af gyðingatrú um hæli
fyrir stríð, studdu af miklu kappi
stofnun aðskilnaðarríkis gyðinga á
landi Palestínumanna eftir stríðið.
Hefur ísrael pláss
fyrir alla gyðinga?
Þótt gyðingar stundi ekki trúboð
nú, getur hver sem er tekið gyð-
ingatrú. Til þess þarf hann
aðeins að undirgangast strangt
námskeið hjá trúarklerki gyðinga
(rabbía). Það gefur auga leið, að
trúflokkur sem allir geta gengið í,
getur ekki verið bundinn af mörk-
uðu landssvæði. ísraelskur grínisti
spurði einu sinni hvað yrði ef öllum
Kínverjum dytti allt í einu í hug að
taka gyðingatrú. í dag búa flestir
gyðingar utan Ísraelsríkis. Þótt
gyðingar séu ekki ýkja fjölmennir
í heiminum í dag ( um 16 milljónir
manna), eru þeir þegar of fjöl-
mennir til að rúmast í Palestínu
allir saman.
Síonistar réttlæta m.a. tilveru
gyðingaríkisins á loforði Guðs,
Jahve, sem hafi að sögn gamla
testamentisins úthlutað gyðingum
til foma öllu landssvæðinu frá Níl-
arfljóti í Egyptalandi til Efratár-
innar í írak. Þetta skýrir m.a.
hvers vegna Ísraelsríki hefur neitað
að skilgreina landamæri sín og
notað hvert tækifæri af öðm til að
leggja arabísk landssvæði undir
sig. Árið 1947 „úthlutuðu" Sam-
einuðu þjóðimar síonistum um
55% af landssvæði Palestínu. Eftir
stríðið sem geisaði þar árið 1948
höfðu síonistar þegar náð yfirráð-
um yfir um 70% allrar Palestínu. f
sex-daga stríðinu árið 1967 og á
árinu 1982 bættu síonistar við sig
því sem eftir varð af Palestínu
(Vesturbakkinn og Ghazasvæðið)
svo og vænum Iandssvæðum af
Sýrlandi, Líbanon, Jórdaníu og
Egyptalandi. Meðan fsraelsríki
neitar að greina hvar alþjóðleg
landamæri sín séu, framleiðir
kjarnorkuvopn og ræðst jafnvel á
fjarlæg lönd svo sem Túnis og írak
er ekki nema von að nágrannaríki
þess tortryggi það.
Ísraelsríki er ekki
eign íbúa sinna
Vesturlandabúar trúa í einfeldni
sinni að Ísraelsríki sé lýðræðisríki
að vestrænni vísu. En þótt margt
þar minni á vestrænt lýðræði, t.d.
fjölflokkakerfi, leynilegar kosning-
ar og tiltölulega frjáls fjölmiðlun,
erþetta ekki alls kostar rétt.
ísrael er ekki ríki íbúa sinna.
Þetta hljómar undarlega en er
engu að síður satt. Samkvæmt
stofnskrá sinni er ísrael í ævarandi
eign „gyðingaþjóðarinnar" sem
býr um allan heim, í öðmm orðum
eign þeirra einstaklinga sem trúar-
klerkar strangtrúaðra gyðinga
viðurkenna. Hér er um hornstein
gyðingaríkisins að ræða, sem hæsti-
réttur Ísraelsríkis hefur áréttað
með úrskurðum sínum. Þegar ísra-
elsríki var stofnað, var hart deilt
um það hvort nýja ríkið skyldi
verða fullveldi eða ríki „gyðinga-
þjóðarinnar“. Fyrri tillaga varð
undir og ísrael varð eina ríkið í
heiminum sem tilheyrir ekki íbúum
sínum.
Ríkisborgarar í ísrael, sem ekki
lúta gyðingatrú, em um 17% allra
íbúa. Þeir em þriðja flokks borgar-
ar samkvæmt lögum: Réttur þeirra
til búsetu, atvinnu og félagslegra
réttinda er takmarkaður. ísraelskt
þjóðerni er ekki til. Á ísraelsku
nafnskírteini, sem menn verða að
vísa fram nær daglega, er tilgreind-
ur trúflokkur sem þjóðerni. Þessi
flokkun minnir á flokkun íbúa eftir
litarhætti, sem viðgengst í Suður-
Afríku. Hún gerir atvinnurekend-
um og opinberum stofnunum kleift
að framfylgja lögunum um mis-
munum þegna. Auk þess hefur
gyðingaríkið rekið um eina milljón
einstaklinga frá heimkynnum
sínum, svipt þá eignum og borgara-
réttindum. Eina ástæðan fyrir
brottrekstri þeirra var sú, að þeir
lutu ekki gyðingatrú. Þessu fólki er
meinað að snúa aftur heim, nema
það taki upp gyðingatrú.
Af þessum sökum fordæmdi
meirihluti aðildarríkja Sameinuðu
þjóðanna stefnu gyðingaríkisins,
síonismann, sem kynþáttastefnu, í
frægri ályktun sinni árið 1975.
Gyðingaofsóknir
nasista og réttur gyðinga
til eigin ríkis
Því er oft haldið fram, að gyðing-
ar eigi rétt til síns eigin þjóðríkis
vegna helfararinnar, sem þeir sættu
í Evrópu. Þetta er rökleysa. Harm-
saga evrópskra gyðinga sem kristn-
ar þjóðir bera ábyrgð á, er kunn.
Hún er ólýsanlegur glæpur. En það
er rökleysa að álykta að þjáningar
gyðinga réttláti aðskilnað þeirra
frá öðrum þjóðum. Með því er
óaðvitandi gefið í skyn, að gyðing-
ar geti ekki lifað eðlilega innan um
aðra og að ofsóknir nasista gegn
gyðingum hafi að vissu marki verið
skiljanlegar, t.d. brottrekstur gyð-
inga frá Þýskalandi, sem kalla
mætti aðskilnað þeirra frá kristnum
þjóðum. Réttur eða réttleysi gyð-
inga til eigin þjóðríkis byggist ekki
á þjáningum þeirra, heldur á því
hvort gyðingar geti talist sérstök
þjóð, hvort krafa þeirra til ákveð-
ins landssvæðis sé réttmæt og hvort
réttur þeirra til þessa svæðis brjóti
ekki í bága við rétt annarra, eink-
um þeirra sem hafa búið á viðkom-
andi svæði öldum saman. En gyð-
ingar geta ekki talist þjóð sam-
kvæmt viðurkenndum skilningi;
þeir geta ekki sannað að þeir séu
afkomendur fomgyðinga; og jafn-
vel þótt þeir væru talin þjóð, sem
væri upprunnin í Palestínu fyrir
2000 árum, hafa gyðingar fýrir
löngu fyrirgert rétti sínum til fomra
heimkynna forfeðra sinna; að lok-
um brýtur krafa þeirra um yfirráð
yfir Palestínu í bága við sjálfs-
ákvörðunarrétt þeirra, sem hafa
búið þar öldum saman. Af þeim
sökum eru siðferðilegar og lagaleg-
ar forsendur fyrir tilverurétti gyð-
ingaríkis í Palestínu vægast sagt
hæpnar.
Israelsríki var ekki stofnað með
lögum og rétti heldur með valdbeit-
ingu. Um það mun annar þáttur
greinarinnar fjalla.
Gyðingaríkið stofnað
á rústum Palestínu
Eftir síðari heimsstyrjöldina
fengu Evrópubúar samviskubit
vegna þess að hafa þagað yfir
gyðingaofsóknunum. Þeir ákváðu
því að létta af sér vondri samvisku
sinni með því að úthluta samtökum
síonista landi Palestínumanna í
Austurlöndum nær. Breska ný-
lenduveldið auðveldaði þessi
áform með pólitískum og hernað-
arlegum stuðningi sínum við land-
nám síonista í Palestínu. Palestínu-
menn voru í miklum meirihluta
þar áður en Ísraelsríki var stofnað.
Þei mótmæltu landnámi síonista í
Palestínu, einkum fyrirætiunum
síonista að reisa sérríki gyðinga
þar. En þeim tókst ekki að hindra
yfirgang andstæðings, sem hafði
breska heimsveldið að baki sér.
Síonistar voru þó í minnihluta í
Palestínu fram að stofnun ísraels-
ríkis. Þeir gátu því ekki stofnað
gyðingaríki sitt nema með því að
bola fyrst burt sem flestum Palest-
ínumönnum úr landinu. í skjóli
skæruhernaðar og með hrottaleg-
um ódæðisverkum, tókst herflokk-
um undir forystu Davíðs Ben-
Gúrion og Menachems Begin að
reka flesta arabíska heimamenn
frá þeim landssvæðum, sem Sam-
einuðu þjóðirnar ætluðu „gyðinga-
ríkinu“. Þeir lögðu hundruð
byggðarlaga í rúst, eignuðu sér
jarðir, hús og fyrirtæki heima-
manna og úthlutuðu innflytjendum
af gyðingatrú þýfinu. Samyrkju-
búin, fánaberar j afnaðar og bræða-
lags, fengu dágóðan hluta af þýf-
inu. Heimurinn þagði þunnu
hljóði. En í ísrael heyrðust raddir
einstakra heiðursmanna, sem vör-
uðu við þessum glæpum og spáðu
því að ísraelsmenn myndu greiða
þessi glæpi háu verði um ókomin
ár. Arabar töldu þá að ef Vesturl-
andabúum væri í raun svo annt um
gyðinga og um rétt þeirra til að
stofna eigið ríki, ættu þeir sjálfir að
bjóða gyðingum hæli eða úthluta
þeim landssvæði heima hjá sér.
Þeir töldu að stofnun gyðingaríkis
í Palestínu myndi draga dilk á eftir
sér. Palestínumenn höfðu ekki tek-
ið þátt í gyðingaofsóknum og þeim
bæri engin sérstök skylda til að
leysa vanda þeirra gyðinga, sem
landflótta urðu í Evrópu. Palest-
ínumenn buðust þó til að taka við
sínum hluta af flóttamönnum, gyð-
ingum sem öðrum.
Friðurinn mun eyða
sérríki gyðinga
Þótt menn telji forsendurnarfyr-
ir tilveru Gyðingaríkis hæpnar, er
ljóst að fsraelsríki er til staðar,
búið kjamorkuvopnum og einum
öflugasta her í heiminum. Auk
þess nýtur það afdráttarlauss