Tíminn - 10.06.1989, Blaðsíða 3

Laugardagur 10. júní 1989
HELGIN
13
á sokkunum eru glompótt göt,
ganga þær á dönsku skónum.
„Píumar" voru vinnukonur í betri
húsum í bænum, og er svo skemmst
af að segja að þær reiddust þessu
framtaki Vilhjálms ákaflega. Þótti
þeim, sem von var, að með honum
væru illa launaðir margir bitar og
sopar sem þær höfðu stungið að
honum í mörgum heimsóknum hans
í eldhús betri borgaranna. Eftir
þetta var hann því um langt skeið
gjörsamlega útlægur ger úr öllum
eldhúsum heldra fóiksins, þar sem
hann hafði áður verið tíður gestur.
Segir sagan að þá hafi hann neyðst
til að fara að leggja leið sína til
tómthúsmanna og gerast meiri ai-
þýðuvinur en áður.
„Flestöll stráin
stinga mig“
En eigi að síður er ljóst að Vil-
hjálmur Hölter hefur verið gæddur
töluvert næmri skáldgáfu, og að
viðkvæm lund hefur hjá honum búið
undir hrjúfu yfirborði. í ljóðasafninu
Snót, sem geysivinsælt varð hér á
öldinni sem leið, birtust nokkrir
smákveðlingar eftir hann sem sýna
þetta ljóslega. Þar er m.a. þetta
fallega bænarvers hans:
Vardveittu mig í vöku og blund,
voldugi drottinn góður,
hæga mér veittu hvíldarstund,
hjartkæri mannkynsbróður,
styrk þú minn máttí stríði heims,
stýrir alvaldur himnageims,
náð þín er nægtasjóður.
Um fátækt sína yrkir hann líka
þessar fallegu vísur þama:
Fátækur kom eg fyrst í heim,
fátækur hlýt eg þreyja,
fátækur síðan fell eg þeim
sem fátækur gjörði að deyja.
Fátækir síður gjöra gott,
getur það fátækt eigi,
fátækur líður fremur spott
hjá fullrfkum Iffs á vegi.
Fátækur var þó frelsarinn,
fátæka líta vildi,
fátæka græddi sérhvert sinn,
sem þó við fátækt skildi.
Fátækum gefst ei frelsi neitt,
fátækur neyð má kanna,
fátækum er ei virðing veitt,
vill það mín fátækt sanna.
Og þarna er aukheldur þessi ágæta
hringhenda sem margir kunna enn
þann dag í dag og honum eignuð:
Veröld fláa sýnir sig,
sú mér spáir hörðu,
flestöll stráin stinga mig
stór og smá á jörðu.
Svona yrkja ekki aðrir en þeir sem
búa yfir töluvert góðri skáldgáfu.
Slíka gáfu hefur Vilhjálmur Hölter
átt, þrátt fyrir montið og oflátungs-
háttinn sem hann kaus að snúa út að
umheiminum í daglegum samskipt-
■ umr Undfrhefur bnið-viðkvæm og
kannski auðsærð lund.
Margt af þessu fólki hafði atvinnu
af vatnsburði. Myndin er af Aðal-
stræti árið 1836 og sést þar m.a.
brunnur og vatnsberar að
störfum.
Eyjólfur Ijóstollur.
Sæfinnur
En frægastur allra utangarðs-
manna Reykjavíkur á þessum árum
var þó án efa Sæfinnur með sextán
skó, sem svo var nefndur. Sæfinnur
var Hannesson og mun hafa verið
ættaður austan úr Ámessýslu. Um
þrítugt er hann taiinn hafa farið til
Hafnarfjarðar, eftir að hafa verið
við sjóróðra syðra, en til Reykjavík-
ur fluttist hann svo með dönskum
verslunarstjóra, Levinsen hjá versl-
uninni Glasgow.
Á sínum tíma var reist í Reykj avík
stórhýsi yfir þessa verslun, sem nafn-
fræg var á sinni tíð. Þar var stór
sölubúð, og einnig var þar niðursuða
á laxi í sérstöku geymsluhúsi. Þá
vom mörg salemi þar, svo sem gefur
að skilja, og vom þau í sérstöku
bakhýsi. Þegar fór að draga úr
umsvifunum nálægt 1870 lagði Sæ-
finnur, þá nýkominn til bæjarins,
undir sig tvö af þessum salemum og
hafði þar búsetu sfðan.
Safnaði peningum
Sagnir herma að Sæfinnur hafi
snemma farið að nurla saman pen-
ingum á ýmsan hátt, og þá meðal
annars með því að láta gámnga etja
sér út í hitt og þetta fyrir fáeina
skildinga. Meðal annars á hann að
hafa látið hafa sig út í að eignast aura
með því að sækja þá niður í vatnsílát
með munninum, á þann hátt að
hann varð að stinga höfðinu á kaf
niður í vatnið til að nálgast þá, svo
að við köfnun hlaut að liggja. Á
sama hátt á hann einnig að hafa sótt
smáskildinga ofan í tjömílát, og eins
á hann að hafa látið narra sig til að
~ -gieypa ■ peninga-ofan-t -sig-i-vonirmt-
um að eignast þá er þeir skiluðu sér
aftur. Safnaðist honum nokkurt fé
með árunum á þennan hátt.
Ekki fór hjá því að Sæfinnur vekti
töluverða athygli á götum Reykja-
víkur, og um það var ortur þessi
vísustúfur:
Sæfínnur með sextán skó
sækir vatn og ber inn mó.
Er talið að ekki hafi verið hægt að
lýsa honum betur í fáum orðum, en
það varð aðalstarf hans í Reykjavík
að sækja vatn og bera mó í hús.
Einkennilegur
klæðaburður
Þá mun það mega teijast bókstaf-
lega rétt að hann hafi verið í sextán
skóm. Á fótunum hafði hann ótai
skó eða skóræfla, sem hann vöðlaði
eða batt saman á nánast óskiijanleg-
an hátt, og undir iljunum hafði hann
iðuiega í þurru veðri afdankaða
brauðbakka úr tré. Var þessi fóta-
búnaður því vægast sagt hinn kynleg-
asti og hlaut að vekja athygli og
furðu allra sem hann mætti.
Og svipað var raunar að segja um
annan klæðaburð hans. Að ofan var
hann svo klæddur að hann var ekki
í vesti heldur mörgum vestispörtum
eða boðungum, hverjumyfiröðmm,
þar yfir í frakka og gyrtur svarðreipi.
Á höfði hafði hann afgamtan flóka-
hatt sem hafði verið í tísku fyrir
minni elstu manna.
Annars var Sæfinnur fremur hár
maður og þrekinn, með mikið dökkt
skegg, og sópaði því talsvert að
honum hvar sem hann fór. Þá var
hann hinn mesti geðprýðis- og still-
ingarmaður, sem aldrei sást skipta
skapi. Götustrákar bæjarins gerðu
því lítið af því að áreita hann, enda
ekki mikil ánægja í að stríða mönn-
um sem engin leið var að reita til
reiði.
Aftur á móti var Sæfinnur með
eindæmum hirðusamur um hvaðeina
sem annað fólk lét sig engu skipta og
henti. Hann hirti nánast allt sem
hann fann, bar það heim og gróf það
niður í skarn og mold í bústað sínum
í salernunum hjá Glasgow. Líka var
hann stakur reglumaður og drakk
aldrei vín nema hann fengi það
ókeypis. Var það því almannarómur
að hann ætti peninga.
Haugurinn rofinn
Með tímanum safnaðist upp hjá
honum haugur af drasli, og svo lauk
að hann var rofinn um 1890. Var sá
haugur þá mannhæðar hár, og gildur
faðmur á hvern veg, af alls konar
rusli. Það var götusorp og fjörurusl,
fataræflar og flöskubrot og hvers
konar ónýtt skran. Þótti mönnum
það ekki vansalaust að láta slíkt og
þvílíkt viðgangast í bænum.
Þegar ráðist var á hauginn kom
hins vegar í ljós að í honum leyndist
töluvert margt fémætt. Innan um allt
ruslið fundust einar þrjú hundruð
krónur í gjaldgengri mynt, sem var
töluvert fé í þá daga. Áuk þess var
þar allmikið af gamalli mynt, spesí-
um, ríkisdölum og fleiru, sem þá var
allt úr gildi fallið fyrir allnokkrum
árum. En allir peningamir voru
vafðir innan í bréf, hver fyrir sig, og
þeim síðan stungið inn í skranið á
hinum ólíklegustu stöðum.
Eigandinn stóð lengst af hljóður
og hógvær yfir þessu hervirki á
eigum sínum, því að geðprýðin brást
honum ekki þá fremur en endranær.
En síðan fór hann að gefa sig að
verki með hinum og reyna að bjarga
því undan sem honum var allra
sárast um. Einhverju smáræði fékk
hann að halda eftir, en að frátöldum
peningunum var öllu safninu síðan
ekið niður í fjöru og því hent í
sjóinn. Rann þar árangurinn af tutt-
ugu ára eljusemi sérkennilegs manns
í greipar ægis á einum dagsparti.
-esig
EINDAGINN
ER 15.
HVERS MÁNAÐAR

Sltii °pinberr-
Sk"aB'eln reanP'1“"? Bialda
ve9na laune
Launagreiðendum ber að skila afdreg-
inni staðgreiðslu af launum og reikn-
uðu endurgjaldi mánaðarlega. Skilin
skulu gerð eigi síðar en 15.. hvers mán-
aðar.
Ekki skiptir máli í þessu sambandi
hversu oft í mánuði laun eru greidd né
hvort þau eru greidd fyrirfram eða
eftirá.
Með skilunum skal fylgja greinar-
gerð á sérstökum eyðublöðum, „skila-
greinum“, blátt eyðublað fyrir greidd
laun og rautt fyrir reiknað endurgjald.
Skilagrein ber ávallt að skila einnig þó
svo að engin staðgreiðsla hafi verið
dregin af í mánuðinum.
Allar fjárhæðir skulu vera f heil-
um krónum.
Gerið skil tímanlega
RSK
RfKISSKATTSDÓRI