Tíminn - 02.09.1989, Blaðsíða 6

16
HELGIN
Laugardagur 2. september 1989
fram á 18. öld. Aðeins á stórum
gististöðum gátu efnaðir ferðamenn
fengið sitt eigið herbergi. í hinu
gamla eldhúsi var fjölskylda gest-
gjafans á kreiki, þjónustufólkið og
gestirnir í senn. Þetta táknaði um
leið að ferðlangurinn var einn af
fjölskyldunni, meðan hann dvaldi
undir þaki hennar. Munurinn var sá
einn að hann borgaði fyrir beinann.
En þegar umsvifin fóru að vaxa,
stækkuðu gestaheimilin. Eldhús-
bragurinn hvarf. Loks var eldhúsinu
fundinn staður í sérstöku afhýsi.
Einu minjarnar um það eru pottar,
kirnur, skörungar, og laukhankir,
sem líta má á veggjum margra
hótela og veitingastaða, en eru nú
aðeins til skrauts.
Gestirnir stúkaðir af
Um 1800 er búið að skilja að
híbýli gestanna og veitingamanns-
ins. Nú er orðið úm veitingastað að
ræða, þar sem gestum er fyrst og
fremst þjónað. Samt er næði og
hvíld að finna á staðnum, sem ekki
er til staðar í öðrum „verslunum".
Þetta eru eiginlega vel búnar dag-
stofur, sem þó eru öllum opnar.
Veldur þar mestu um að enn er
„diskurinn" ekki kominn til sögu, en
hann var þó löngu orðinn sjálfsagður
í flestri annarri verslun. Hann verður
það hástig, sem formlega stúkar
kaupanda og seljanda hvorn frá
öðrum. Varan er rétt yfir borðið og
kaupandinn afhendir gjaldið.
í byrjun 19. aldar kemur „diskur-
inn“ loks til sögunnar á enskum
veitingahúsum. Hann verður brátt
að því sem Englendingar og Banda-
ríkjamenn fara að kalla „bar“. Þetta
nýstárlega húsgagn sviptir gestinn
afdráttarlaust öllu því sem kalla má
„heimilislegt". „Diskinn“ erekki að
finna á neinu heimili. Héðan í frá er
húsnæðinu því deilt í tvö svæði -
svæðið þar sem veitingamaðurinn
ráðskast með sitt og hina eiginlegu
gestastofu. „Diskurinn" fær svo
brátt nýtt hlutverk, auk hins við-
skiptalega: að standa við barinn og
súpa á glasi verður algildur siður.
Ástæðan er ekki síst sú að „diskur-
inn“ er brátt útbúinn blöndunartækj-
um fyrir drykkina og skammt að ná
til veitingamannsins. Sú líkamlega
nálægð sem „diskurinn" skapar,
myndar líka eitthvað af ævafornu
sambandi milli gestkomandans og
gestgjafans-þótt í fullkominni mót-
sögn sé við hið gallharða viðskipta-
lega eðli hans..
|LÖGREGLUMANNSÞANKAR

Enn um umferðina
Fyrir nokkrum árum hitti ég
kunningja minn norðan úr landi.
Það var í septembermánuði og
hann var að erinda í Reykjavík á
bílnum sínum. Til Reykjavíkur
kom hann alltaf árvisst. Mér er
minnisstætt að í umrætt sinn fór
hann að tala við mig um umferðiná
í höfuðstaðnum, alveg án þess að
ég hefði gefið honum tilefni til. En
ástæðan var sú að hann fann stóran
mun á umferðinni í Reykjavík frá
árinu á undan. Álit kunningjans
var að umferðin væri að verða eins
og gerist hjá „siðuðu fólki“. Hrað-
inn væri orðinn til muna minni en
áður, fólk færi almennt betur eftir
umferðarreglum og tillitssemi
gagnvart náunganum hefði jafnvei
skotið upp kollinum.
Maður hafði svo sem þóst
merkja þetta á umferðinni sjálfur,
hér mitt í iðunni. En staðfestingin
kom frá utanbæjarmanninum sem
sá hlutina með hinu glögga auga
gestsins. Fullyrðingar hans voru
mér reyndar sérstakt ánægjuefni.
Því einmitt þá var í gangi sérstakt
umferðprátak hjá lögreglunni.
Fjölmiðlar sýndu því sérlegan
áhuga og velvild og umræðan var
stöðug á þessum tíma, líka úti
meðal fólks. Umræða og áhugi
náði náttúrlega hámarki og má
segja að hvort tveggja hafi svo
fjarað út; topptími varir ekki enda-
laust.
f dag virðist svo komið að um-
ferðarmálin séu í lakari farvegi en
nokkru sinni. Sú er að minnsta
kosti skoðun hans kunningja míns
sem ég nefndi hér framar. Reyndar
segist hann ekki lengur nenna að
slæpast á bíl um Reykjavík. Hann
segir stress ekki eiga við sig og
veltir því yfir á leigubílstjórana.
Á rauðu Ijósi
Við skulum aðeins líta á helstu
vandamálin í bæjarumferðinni í
dag. Fyrst koma umferðarljósin
upp í hugann. Allir þekkja gatna-
mót Miklubrautar og Kringlumýr-
arbrautar. Llmferðarljósin þar eru
orðin úrelt og svara ekki þörfum
umferðarinnar. Því hafa svo fáir af
þeim sem koma akandi norður
Kringlumýrarbraut og ætla sér
vestur Miklubraut, möguleika
hverju sinni til að komast leiðar
sinnar. Sama gildir um þá sem aka
suður og vilja austur Miklubraut.
Á beygjureinunum safnast alltaf
fyrir fjöldi bíla sem á enga
möguleika á að komast leiðar sinn-
ar fyrir þeim sem aka norður/suður
um gatnamótin. Því er það að
alltaf skriða nokkrir yfir eftir að
komið er rautt ljós fyrir þeirra
akstursstefnu, því þá fyrst gefst
færi. Margir eru orðnir ári djarfir
að troða sér þannig í gegnum
gatnamótin og oft stefnir í óefni
þegar umferðin austur/vestur bíður
á græna ljósinu sínu eftir að gatna-
mótin ryðji sig. Þetta er ekki par
sniðugt. Reyndar er þetta stór-
hættulegt. Og þó að rótin sé úrelt
umferðarmannvirki, þá getur það
aldrei orðið ökumönnum afsökun
fyrir grófum umferðarlagabrotum
og því að skapa náunga sínum
stórfellda hættu.
Þó að nefnd gatnamót séu sýnu
verst að þessu leyti, eru önnur sem
koma í kjölfarið. Það má nefna
gatnamótin Miklabraut/Langa-
hlíð, þar sem þetta sama er að
verða áberandi. Og þessi dirfska á
umferðarljósum virðist vera að
verða all almenn. Það eru kjána-
legir tilburðir að troða bensíngjöf-
ina flata þegar gult ljós er á götuvit-
um framundan og hending ræður
um stöðu ljósa þegar ætt er inn á
gatnamót. Skynsamlegra er að
hægja ferðina og staðnæmast í þær
sekúndur sem ljósin gera kröfu til.
Reglur mölbrotnar
I annan stað má nefna virðingar-
leysi við umferðarmerkin. Það er
eins og sumir ökumenn aki eins og
þeim er þægilegast, alveg burtséð
frá því sem umferðarmerki eða
reglur segja. Þá er í engu sinnt
þeim boðum sem sett eru, fjöldan-
um til hagsbóta og til þess að gera