Tíminn - 02.09.1989, Blaðsíða 8

JÓN B.
GUÐLAUGSSON
18 m HELGIN
Laugardagur 2. september 1989
lllllllllllllllllllllll. í TÍMANS RÁS...J1IIIII1II1I
GETTU NÚ
HVAR
Sú var tíð, að við eyjarskeggjar við
ysta haf þurftum ekki mikið um-
leikis í veraldlegum gæðum. Heim-
ur okkar var veröld frumþarfanna,
við dorguðum dáðlaus uppi við
sand, jöpluðum skósóla og skinn-
handrit og lögðum stund á hagfræði
sauðkindarinnar frá vöggu til
grafar.
En svo runnu upp þær stundir á
landi hér, að frumþarfirnar hættu
að nægja. Trúlegast hafa Danskir
hér vélað um, enda gefur auga leið
að sá sem eitt sinn hefur séð faktor
danskættaðan spígspora um á gljá-
burstuðum lakkskóm, bregður sér
ekki sauðskinnspjötlu um fót án
bakþanka upp frá því.
Sum sé: Útlenskir hristu upp í
aldagrónu verðmætaskyni hinnar
íslensku þjóðar, svo torfbærinn,
skinnlepparnir, Vídalínspostillan
og tóvinnan; allt var þetta sent út í
hin ystu myrkur. Rauður skúfur og
peysa turnaðist undraskjótt í Levi‘s
og leðurjakka, rokkurinn í Husq-
uarna og hlóðirnar urðu Made in
USA. Öll héldust svo ósköp þessi
nokkurnveginn í hendur við þau
straumhvörf í lífi lýðs og lands, er
ökónómíu rollunnar var varpað
fyrir róða og þjóðin tók að játa trú
á hagfræði þorsks og ýsu.
Allt dundi þetta yfir skjótar en
gullgrafarar byggðu Klondike,
enda hreint ekki öllum fært að
henda reiður á gangi mála. Hinir
voru þó fleiri er sáu skýin skipast á
lofti og ákváðu að venda kvæðum
í kross í takt við nýja tíma.
Hann afi minn blessaður var
einn þessara nýjungagjörnu fram-
herja aldamótaáranna er hugðust
hasla sér völl í nýjum tíma. Strákur
brá við skjótt, sigldi utan og nam
þar á mettíma ný og alls ókunn
fræði, tók sér svo far með Det
Forenede heim á feðranna fold,
veifandi nýþornuðu blekinu:
Vesgú, málarameistari!
En hægan nú. Hin ungi eldhugi
hafði ofreiknað lítið eitt innreið
hins nýja tíma á eyju elds og ísa.
Að vísu vantaði ekki að nýhýsin
risu,ýmist af viði eða steini, og
boluðu út torfkofum og grasbýlum
feðranna, fljótt og örugglega. En
hallirnar kostuðu sitt fyrir nýríkar
stéttir borgara og sjósækjara, svo
oftar en ekki var pyngjan tóm þá
er húsið var risið af grunni og
ekkert eftir - nema smiðshöggið:
Málning í hólf og í gólf. Við
skulum, að svo komnu máli, ekki
flækja sögu þessa um of með því
að minnast á frágang lóðar, enda
svoleiðis hugtak í den tíð ekki
fyrirfinnanlegt í orðabókum, hvað
þá kringum hýbýli landsmanna.
En fólkið flutti inn og sjá; allt
var þetta harla gott. Að vísu skorti
liti á veggi og í loft, en fyrir slíkum
og þvílíkum verk fundu menn
ógjörla. Og lífið hélt áfram, litlaust
og lóðarlaust, og öllum leið bara
nokkuð vel - nema þá helst honum
afa, sem lengstum hafði sitt lifi-
brauð af flestu öðru en iðn sinni.
Kynslóðirnar hafa komið og far-
ið og smám saman hefur niðjum
langholts og lyngmós, landvers og
skers erfst sú bjargföst trúa með
öðrum genum, að rétt sé og skylt
að sleppa smiðshögginu í sem flest-
um framkvæmdum. Að vísu hafa
málning og pensill víðast hvar
hlotið uppreisn æru og um merk-
ingu nafnorðsins LÓÐ má fræðast
í orðabókum. Enn er þó tíðum
sem skotsilfrið þrjóti, einmitt þeg-
ar þeim punkti er náð í fram-
kvæmdum er Breskir nefna „The
final touch.“ Sér í lagi á þetta við,
sé um einhver þau mannvirki að
ræða er ætluð séu til samnota fyrir
alla borgarana, jafnt flugstöðvar
sem þjóðvegi, götur sem torg,
gangstéttir sem vegakanta, gras-
eyjar sem bílastæði. Og við skulum
ekki einu sinni minnast á bænda-
býli né samkomuhús, fyrirtæki né
iðnaðarhúsnæði - og allra síst skul-
um við tala um Artúnshöfðann,
svona til að særa ekki neinn...
Öllum þeim, sem enn vita ekki
hvern fjárann maðurinn er eigin-
lega að fara með þessum skrifum,
vil ég ráðleggja að ferðast til Sviss-
lands og Svíþjóðar, sem eru þau
tvö mannleg samfélög er ég hefi
séð leggja sig fremst og best í líma
við að fullkomna myndina. Að
slíkum kynnisförum í austurveg
loknum mun lesandinn fljúga heim
á frónska grund, reika um meðal
snöggsoðinna Klondike-mann-
virkja í forundran og spyrja sjálfan
sig, frá hinum svissneska og sænska
hjartans grunni:
„Hvar er smiðshöggið?"
Jón B.Guðlaugsson.
ER SMIÐSHOGGIÐ?
Það var sjálfur Sögu-
aldarbærinn, sem við
sáum á mynd hér í.
„Gettu nú“ síðast og
hefur mönnum veist
létt að bera kennsl á
hann.
Nú reynir á athyglis-
gáfuna. Myndin er tek-
in á fjölförnum fjallvegi
suðvestanlands. Hver
er hann?
KROSSGÁTA