Tíminn - 16.09.1989, Blaðsíða 9

OPP * 'iaHm^V:op or>-jo J
nm'-rti T r
Laugardagur 16. september 1989
Tíminn 9
/
Guðjón B. Olafsson segir uppsafnaðar skuldir of miklar hjá Sambandinu:
VANDAMAUN ERU
EKKI
REKSTRI
„Þetta hafa verið annasamir dagar og þessi verður varla búinn fyrr en undir
miðnættið,“ sagði Guðjón B. Ólafsson forstjóri Sambands islenskra samvinnufé-
laga þegar blm. náði tali af honum milli funda með forsvarsmönnum Skipadeildar
á fimmtudagskvöld.
Málefni og staða Sambandsins hefur enn einu sinni verið aðalmál fjölmiðla að
undanförnu, nú í tengslum við fyrirhugaða sölu Samvinnubankans til Landsbanka
íslands og upphlaup orðið mikil af því tilefni.
Stór orð hafa verið höfð um skuldastöðu Sambandsins í aðalviðskiptabanka þess
hériendis, Landsbankanum og um erlendar skuldir þess og staðhæft hefur verið
um yfirvofandi gjaldþrot.
í þessari umræðu hefur því verið
haldið fram að Sambandið skuldi alls
rúma átta milljarða króna. Helmingur
skuldanna sé innlendar skuldir, helm-
ingur erlendar og Sambandið hafi verið
rekið með tapi og nú sé farið að síga á
seinni hluta fjórða tapársins í röð og
hafi tapið þennan tíma numið um
tveim milljörðum króna.
Guðjón B. Ólafsson hefur vísað
þessum tölum á bug og bendir á síðustu
ársskýrslu en þar segir að skuldirnar
séu alls, bæði innlendar og erlendar,
8,6 milljarðar. í þessari tölu sé allt
innifalið og afurðalán meðtalin, - hver
einasta króna.
Lúðvík Jósepsson fyrrum viðskipta-
ráðherra og formaður bankaráðs
Landsbankans og núverandi banka-
ráðsmaður hans hóf í raun þessa um-
ræðu í tengslum við væntanleg kaup
Landsbankans á Samvinnubankanum.
í Tímanum í gær ber hann það af sér
að hann hafi einhverntímann sagt að
Sambandið rambaði á barmi gjaldþrots
heldur segist hann hafa vitnað í orð
þeirra sem harðast berðust fyrir því að
Landsbankinn kaupi Samvinnubank-
ann fyrir 1.600 milljónir.
Þá segist Lúðvík aðeins hafa minnst
á eitt efnisatriði í þessari umræðu sem
varðað gæti við bankaleynd og trúnað
bankaráðsmanna en það er að skuld
Sambandsins í Landsbanka sé 2,6 millj-
arðar og segist hann hafa sannað með
ótvíræðum hætti að þessi tala sé rétt og
fullyrðingar forstjóra Sambandsins um
annað séu rangar.
Um þessi mál og málefni Sambands-
ins almennt er rætt við Guðjón B.
Ólafsson forstjóra Sambandsins í helg-
arviðtalinu að þessu sinni.
Risi á brauðfótum?
Guðjón B. Ólafsson var því fyrst
spurður hvort Sambandið væri risi á
brauðfótum?
„Svar mitt við því er nei.“
- Af hverju er þá þessi umræða?
„Það er erfitt fyrir mig að svara því.
í fyrsta lagi fínnst mér að ekkert
fyrirtæki á lslandi sé út af fyrir sig risi
og Sambandið alls ekki. Sambandið er
samsett af mismunandi þáttum sem
snerta sjávarútveg, landbúnað, útflutn-
ing og innflutning, auk skipaútgerðar
og iðnrekstrar.
Það annast þjónustustörf fyrir hönd
kaupfélaga, frystihúsa eða annarra að-
ila sem kosið hafa að vinna sín mál á
vegum eða í gegnum Sambandið. Því
verður að líta á Sambandið sem slíkt
sem þjónustuaðila og líta jafnframt á
alla þætti starfsemi þess fremur en að
líta á það sem einhvem svokallaðan
risa sem ekki er í tengslum við eitt eða
neitt.
Ég vil enn leggja áherslu á að á
íslandi er ekkert það til sem heitir stórt
fyrirtæki, ég vil jafnvel segja að vand-
inn sé sá að ekkert fyrirtæki fyrirfinnst
sem er nægilega stórt til að geta staðið
myndarlega í vaxandi samkeppni við
erlend fyrirtæki."
Eins konar félagsmálastoffnun?
- Er það hluti af þeirri klípu sem
Sambandið virðist vera í um þessar
mundir, að það er litið á Sambandið að
nokkru sem einskonar félagsmálastofn-
un sem eigi að halda uppi atvinnustarf-
semi hér og þar um landið þar sem
enginn annar treystir sér til þess. Jafn-
framt eigi það að standa í rekstri sem
enginn annar treystir sér að annast?
„Þú spurðir áðan um hvort risinn
væri á brauðfótum. Því miður er það
svo með Sambandið eins og lang flest
íslensk fyrirtæki að þau em yfírhöfuð
of skuldsett.
Sambandið er vissulega of skuldsett
og hefur of lítið eigið fé og hefur ekki
haft nægilegan hagnað. Sem dæmi um
það verð ég þvf miður að segja að
árabilið frá 1976 til 1987 hafði Sam-
bandið samtals rúmlega 100 milljónir
króna í halla. Það var niðurstaðan úr
rekstrinum þetta tímabil og mér segir
svo hugur um að eitthvað slíkt sé
staðreynd um allt of mörg íslensk
fyrirtæki.
Það er til dæmis alþekkt að sjávarút-
vegi er stillt upp við núllmarkið og
þykir gott ef hann kemst yfir það. En
þegar á móti blæs eins og vissulega
hefur gerst núna á undanförnum tveim
til þrem ámm, fyrst og fremst vegna
hins gífurlega fjármagnskostnaðar sem
er í þessu landi, þá er auðvitað há
skuldastaða fyrirtækja fljót að vefja
upp á sig.
Þetta er vissulega vandamál Sam-
bandsins og vitanlega væri bæði æski-
legt og nauðsynlegt að eiginfjárstaða
þess væri betri og skuldir þess lægri. En
þetta er því miður afleiðing af þeirri
stefnu sem hér hefur ríkt í efnahags-
málum á undanförnum áratugum. Eg
vona að menn fari að átta sig á því núna
að það væri farsælla fyrir alla aðila ef
tekin væru upp stefnumarkandi vinnu-
brögð sem væm nær því sem tíðkast
meðal þeirra vestrænu þjóða sem við
eigum viðskipti við og keppum við.
Grái markaðurinn
og „glæpurinn“
- Sambandið haslaði sér völl á sínum
tíma á gráa fjármagnsmarkaðnum með
því að bjóða út skuldabréf til þess að
fjármagna meðal annars laxeldi og
aðra starfsemi sem gengið hefur mjög
misjafnlega. Vom þetta ekki mistök
gerð í þessum félagsmálaanda sem við
töluðum um áðan?
„Ég hef nú leyft mér að orða þetta
þannig að hafi Sambandið leyft sér að
fremja glæp, þá sé hann um þó nokkuð
langt árabil fólginn í því að hafa
fjármagnað bæði stuðning við atvinnu-
líf úti um landið og tilraunir til upp-
byggingar nýrrar atvinnustarfsemi og
má þar nefna bæði laxeldi og fyrirtæki
eins og Marel sem framleiðir rafeinda-
tæki fyrir sjávarútveginn.
Þetta var fjármagnað með dýru
lánsfé. Ekki úr hagnaði af rekstri eða
úr eigin sjóðum. Bæði þessi fyrirtæki
og atvinnurekstur víða út um landið
hefur lent í vanda og ekki skilað
hagnaði og alls ekki getað staðið undir
kostnaði af því fjármagni sem í hefur
verið lagt.
Þar að auki hefur Sambandið aðstoð-
að bæði kaupfélög og önnur fyrirtæki
þegar þau hafa lent í vanda gegnum
árin. Núna er það deginum ljósara að
þetta hefur verið gert meir af kappi en
forsjá og hefur þýtt meðal annars þessa
skuldsetningu sem nú er okkur svo
kostnaðarsöm í því efnahagsástandi
sem við eigum við að búa í dag.“
- Umræðan um Sambandið er vægt
sagt afar neikvæð þessa dagana og
hefur verið um nokkurt skeið og raunar
ekki verið neikvæðari í annan tíma en
eftir að þú tókst við stjórn þess þrátt
fyrir að segja megi að vandinn hafí
safnast upp á löngum tíma. Hvernig
hyggstu bregðast við þessu?
Ljósir og dókkir punktar
„Það er erfitt að svara þessu. Það er
svo merkilegt að þótt þetta tal undan-
farna daga hafi að verulegu leyti snúist
um það að Sambandið sé að verða
gjaldþrota, þá var ég til dæmis rétt í
þessu að koma af fjögurra klukkutíma
fundi með framkvæmdastjóra og helstu
starfsmönnum Skipadeildar en á fund-
inum fórum við yfir rekstrarstöðu
deildarinnar. Það er alveg ljóst að
staða hennar er sterk og hefur aldrei
verið betri en á þessu ári.
Ég vil segja að flestir þættir í dagleg-
um rekstri Sambandsins eru í góðu
horfi í dag og kannski í því besta sem
þeir nokkurn tímann hafa verið. Þannig
erum við ekki að glíma hér við vanda-
mál í rekstri. Ég vil þvert á móti segja
að aðgerðir sem við höfum unnið að
undanfarin tvö ár eða svo séu núna
virkilega að skila árangri.
Það má endalaust velta fyrir sér af
hverju þessi umfjöllun er neikvæð og af
hverju utanaðkomandi aðilar vilja hafa
málin á þann veg og að hversu miklu
leyti þetta kann að vera okkur sjálfum
að kenna. Ég efast lítið um það að
deilur sem urðu um mína persónu hér
fyrir einu til tveim árum ollu vissum
vandræðum.
Þessar deilur urðu fyrirtækinu vitan-
lega ekki til góðs og ber að harma þær.
Um þessar deilur þarf ég ekki að segja
meira á þessu stigi málsins annað en
það að ég veit sjálfur að mín samviska
er í fullkomnu lagi hvað það mál
snertir. Ég harma það mest hve skaðleg
áhrif þetta hafði á ímynd Sambandsins
og hve miklum leiðindum þetta olli
fyrir mína fjölskyldu á þeim tíma.
Síðan er það vafalaust að hið svokall-
aða kaffibaunamál á sínum tíma kom
líka af stað neikvæðri umfjöllun. Auk
ofannefndra atvika eru að auki ýmsir
hlutir sem lagðir hafa verið Samband-
inu út á verri veg, annaðhvort viljandi
eða óviljandi.
Ég vil segja það að þeir sem harðast
gagnrýna Sambandið eru þeir sem
minnst þekkja til um það hvemig það
hefur starfað gegnum árin og hvað það
raunverulega hefur gert til þess að
standa undir atvinnustarfsemi víðs veg-
ar út um landið.
Fjarar undan Sambandinu?
- Hafa ummæli Lúðvíks Jósepssonar
í tengslum við sölu Samvinnubankans
um skuldastöðu Sambandsins heima og
erlendis haft einhver slæm áhrif á það?
Hafa lánardrottnar komið í stríðum
straumum og gjaldfellt lán sín til Sam-
bandsins?
„Nei, sem betur fer held ég að menn
átti sig á því hvers konar frumhlaup er
hér um að ræða. Það fer hins vegar ekki
fram hjá neinum manni að yfirlýsingar
eins og hann gaf, bæði með því að
brjóta trúnað sem bankaráðsmaður og
síðan bollaleggingar hans um stöðu
Sambandsins og Samvinnubankans
geta verið mjög skaðlegar og eiga
kannski eftir að verða það í reynd.
Maður verður þó að vona það að menn
gefi sér tíma til að líta á staðreyndimar
og taka fremur mark á þeim en svona
upphlaupi.
Én vissulega ber að harma þegar
menn em annaðhvort það dómgreind-
arlitlir eða ég vona að ég þurfi ekki að
segja illgjarnir til að vera með svona
gáleysislegar fullyrðingar og upphróp-
anir.“
- Maður sem gagnkunnugur er í
íslenska bankakerfínu sagðist óttast að
þetta mál allt yrði til þess að undan
Sambandinu fjaraði. Spurningin væri í
hans huga ekki um hvort það gerðist,
heldur hversu fljótt.
„Ég vonast til að það gerist ekki en
hitt er annað mál að hefði svona
gáleysislegt tal haft slíkar afleiðingar
eða eigi það eftir að hafa þær í för með
sér, þá vil ég bara segja það, að það er
enginn einstaklingur sem er þess megn-
ugur að standa undir þeirri ábyrgð sem
af þessu gæti leitt.“
Framtíðin
- Hver er framtíðarstefna og fram-
tíðarhlutverk Sambandsins?
„Framtíðarstefna Sambandsins er að
koma sér út úr þeirri erfíðu stöðu sem
það er í í dag vegna sinnar skuldsetn-
ingar. Það verður ekki á annan hátt
gert en með eignasölu og hvers konar
aðgerðum öðmm sem við getum gripið
til, til þess að minnka skuldir.
Síðan verður áfram að vinna að
hagræðingu í rekstri og ég tel að hún sé
þegar farin að skila all verulegum
árangri. Ég vil fullyrða það að hér í
Sambandinu, hvort sem um er að ræða
framkvæmdastjórn eða aðra starfs-
menn þess, þá er enginn bilbugur á
fólki og sem betur fer get ég einnig sagt
að í öllum helstu aðaldeildum em
menn í sókn eða staðráðnir í að snúa
vörn í sókn.“
Stefán