Tíminn - 20.10.1989, Blaðsíða 8

yaam
WUKM

11«!

1

*■■■
w
»*
;
mj
flM

TT'Wftircáw !

Fastcignamatiö, sem fasteignagjöldin hafa miðast við,tekurmidafþvíadþessihússembyggðcruíReykjavíkscljastgjarnanátvöfalttilþrefalt hærra verði heldur en samsvarandi hús byggð á smærrí stöðum annars staðar á landinu. Endurstofnverð húsa er á aftur á móti hið sama hvar á
sveitarstjórnir nota sömu álagningarprósentu.
landinu sem þau voru/eru byggð. Þar með verða fasteignagjöldin hin sömu um næstu áramót ef
Timamynd Árni Bjarna.
Fasteignagjöld framvegis lögð á afskrifaðan byggingarkostnað eigna í stað fasteignamats (verðmætis):
Snarhækka f asteignag jöld í dreifbýl i ?
Er húseigendum á landsbyggðinni viss-
ara að búa sig undir verulega hækkun á
fasteignagjöldum um næstu áramót,
vegna þeirrar grundvallarbreytingar sem
lögleidd var á álagningarstofninum s.l.
vor, en virðist hafa farið fram hjá flestum
skattgreiðendum? Eða var breytingarinn-
ar virkilega þörf vegna þess eins, að fólk
áttaði sig ekki á að 0,6% af 500 kr. er
lægri upphæð en 0,4% af 1.000 kr. - með
öðrum orðum, til þess að „borgarstjórar“
Stór-Reykjavíkur geti ekki endalaust
grobbað sig af lægri fasteignagjöldum en
aðrir? Þótt í raun séu þau oft séu þau
hærri. Nýi skattstofninn verði helmingi til
tvöfált hærri heldur en fasteignamat víða
á landsbyggðinni, enda framvegis sá
sami, t.d. í Súðavík og á Seltjarnarnesi á
samsvarandi húsum.
Grobbið í Davíð aðalástæðan?
„Það hefur farið voðalega fyrir brjóstið
á mörgum sveitarstjórnum að Reykjavík
gat veifað 10% afslætti af fasteignagjöld-
um á sama tíma og þeir þurftu að leggja
á með 10 til 15% álagi. Þeir vilja gjarnan
geta sagt: „Við gefum 25% afslátt, en
hann er aðeins 15% í Reykjavík", sagði
Magnús Guðjónsson framkvæmdastj.
Sambands ísl. sveitarfélaga m.a. um
ástæðu þessarar breytingar.
Hið sama kom fram í samtali við
Húnboga Þorsteinsson deildarstjóra í
félagsmálaráðuneytinu:
„Samanburðurinn við Reykjavík hefur
farið mjög í taugarnar á sveitarstjórnar-
mönnum víða um land. Reykjavík benti
á að álagning þar væri aðeins 0,421%
þegar aðrir þurftu að leggja á allt upp í
0,625%, sem gaf þó oft lægri tekjur. Og
svo báru menn þetta saman í kosninga-
baráttu - hvað það væri gott að vera
gjaldandi í Reykjavík“, sagði Húnbogi.
Áður skattur á verðmæti eigna
Fasteignamatið (sem tekur mið af
raunverulegu verðmæti eignar m.v. stað-
greiðsluverð) hefur verið notað sem stofn
til álagningar fasteignaskatta og eigna-
skatta bæði hér á iandi og í nágrannalönd-
um okkar austan hafs og vestan. Þar sem
matið miðast við markaðsverðmæti á
hverjum stað er algengt að mat íbúðar-
húss í þéttbýli á Iandsbyggðinni sé á
bilinu 80% og niður í 55% af mati
samsvarandi húsa í Reykjavík. Jafnvel
allt niður í 25% af Reykjavíkurmati t.d.
á íbúðarhúsum í sveitum, enda söluverð-
mæti þeirra oft mjög lágt, þ.e. ef þau eru
þá ekki með öllu óseljanleg.
Eftir Heiði Helgadóttur
Sami skattur
í Djúpuvík og Reykjavík?
Með samþykkt nýrra tekjustofnalaga
er gerð sú meiriháttar stefnubreyting, að
fasteignaskattur er ekki lengur lagður á
eftir verðmæti eigna, heldur á nýjan
skattstofn; svonefnt „afskrifað endur-
stofnverð“, þótt útreikningur þess muni
að vísu hvergi vera skilgreint í lögum.
Endurstofnverð, er mat á því hvað mundi
kosta að byggja nýja jafn góða eign.
Endurstofnverð tekur því ekkert tillit til
markaðsverð, þannig að hús t.d. í Djúpu-
vík á Ströndum hefur sama endurstofn-
verð og samsvarandi hús í Reykjavík - og
þar með sama fasteignaskatt, nema ef
sveitarstjóm Árneshrepps ákveður hærri
afslátt frá skattprósentunni heldur en
borgarstjóm Reykjavíkur.
Alagning fasteignaskats hefur miðast
við 0,5% af fasteignamati. Sveitarfélög
hafa síðan haft heimild til að hækka eða
lækka álagninguna um 25% til eða frá,
þannig að hún gat verið á bilinu 0,375%
upp í 0,625%.
Um 90% hækkun á Austurlandi?
í nýju lögunum má álagning vera „allt
að 0,5%“. Það þýðir að þetta er hámarks-
prósenta sem sveitarfélög ráða hvað þau
gefa svo mikinn afslátt af. Á eign sem
hefur tvöfalt hærra afskrifað endurstofn-
verð heldur en fasteignamat verður að
lækka álagningarprósentu niður í 0,31%
til 0,25% ef skattbyrðin á ekki að
þyngjast.
I könnun hjá Fasteignamatinu kom
t.d. í ljós að nýi skattstofninn hækkar um
70% í sjávarplássi á Vesturlandi og um
75% í sveitahreppi á Suðurlandi. Þá má
nefna að fasteignamat allra eigna (ann-
arra en útihúsa í sveitum) á Austurlandi
var rúmlega 13 milljarðar kr. í árslok
1987 en óafskrifað endurstofnverð hins
vegar rúmlega 25 milljarðar kr., eða 91%
hærri. Munurinn er allur í byggingunum,
því mat á lóðum og löndum breyttist
ekki. Breytingin mun hins vegar lítil áhrif
hafa í höfuðborginni.
Þjónustugjald
en ekki eignaskattur?
Hver var svo höfuð tilgangurinn með
þessari grundvallarbreytingu á skatt-
stofninum?
„Sveitarstjórnarmenn hafa lengi barist
fyrir breytingu og bent á að fasteigna-
skatturinn er í raun og veru gjald fyrir
veitta þjónustu sveitarfélaganna en ekki
eignaskattur. Sveitarstjórnarmenn voru
sammála um að miklu eðlilegra sé að
gjaldstofninn sé allstaðar sá sami. Því
Þórshafnarhreppur hefur t.d. ekkert
minni útgjöld í sambandi við eitt hús eða
íbúð heldur en Reykjavíkurborg", sagði
Húnbogi Þorsteinsson.
Hví ekki á haus, eða fermetra?
Hefði þá ekki verið einfaldast að leggja
visst gjald á hvern íbúa sveitarfélagsins,
ellegar fast gjald á hvern fermetra/rúm-
metra í byggingum?
„Ekki visst gjald á íbúa, því menn
vildu tengja þetta þeim sem eiga eignirn-
ar. Menn hugleiddu það töluvert að nota
stærðir eigna sem álagningargrundvöll.
En niðurstaðan varð sú að fyrirliggjandi
upplýsingar um stærðir eigna væru ekki
nægilega góðar“.
Húnbogi kvaðst ekki reikna með að
sveitarstjórnir muni í miklum mæli not-
færa sér að hækka fasteignagjöldin þótt
heimild til þess verði fyrir hendi eftir
breytinguna. Markmiðið sé fyrst og
fremst að álagningin verði samanburðar-
hæf um land allt.
Noti sveitarstjórnir tækifærið til skatta-
hækkunar sagði hann það koma í ljós í
sveitarstjórnarkosningum næsta vor
hvort íbúar vilja þá hækkun eða ekki.
Kannski hærri - kannski ekki
„Það er erfitt að segja um á þessu stigi
hvort fasteignagjöldin muni hækka, því
það fer allt eftir því hvernig einstakar
sveitarstjórnir nýta þessa tekjustofna
sína“, segir Magnús Guðjónsson. Á
þessu stigi segir hann ógerning að spá um
hver niðurstaðan verður. „En við höfum
enga ástæðu til að ætla að þetta þýði
almennt aukna skattbyrði á gjaldendur
umfram það sem verið hefur. Það getur
orðið en við vitum það bara ekki fyrr en
einstakar sveitarstjórnir hafa ákveðið
skattprósentur sínar“.
Breytinguna á álagningarstofni segir
Magnús fyrst og fremst samræmingar-
atriði. „Menn tóku gjarnan dæmi: Hvers
vegna ætti t.d. bæjarfógeti á Siglufirði
eða Seyðisfirði að þurfa að greiða lægri
fasteignagjöld af því hann býr þar heldur
en ef hann byggi í Reykjavík eða annars-
staðar á höfuðborgarsvæðinu. Viðmiðun-
in er fasteignin, en skattinn greiða menn
vitanlega af teljum sínum“.
Samræmi?
Hvort menn líta á þessa breytingu sem
samræmingu veltur væntanlega á því
hvað þeir telja eðlilegast að bera saman.
Eigi að Iíta á fasteignaskattinn sem gjald
fyrir þjónustu við íbúana er t.d. til þess
að líta að þar vegur gatnagerð þungt og
göturnar notaðar jafnt af þeim sem eiga
stórt hús, lítið hús og ekkert hús. Leigj-
andi í kaupleiguíbúð þarf ekki minni
þjónustu en íbúðareigandi.
Og er t.d. ekki hætt við að áðurnefndur
bæjarfógeti á Siglufirði mundi reka sig á
ansi hreint stórt ósamræmi ef hann seldi
húsið sitt þar og ætlaði að kaupa annað
álíka í Skerjafirði - sem ekki er ólíklegt
að reyndist þrefalt dýrara?
„Skattviðmiðunin er fasteignin, en
skattinn greiða menn vitanlega af tekjum
sínum, en ekki horni af húsinu sínu“,
sagði Magnús.
Máttur f jölmiðlanna?
Tekjur sveitarfélaga af fasteignaskatti
mátti einnig samræma með því að heimila
meiri frávik frá álagningarprósentunni.
Ef breyting á skattstofninum er ekki til
þess gerð að hækka skattálagninguna
verður því ekki betur séð en gripið sé til
þessarar grundvallarbreytingar á skatt-
stofninum í þeim tilgangi hvað helstum
að slá á „áróðursmátt“ „borgarstjóranna"
á höfuðborgarsvæðinu. Vegur það atriði
virkilega svo þungt að grípa þurfi til
lagabreytinga?
„Mikil ósköp. Því í áróðrinum - ekki
síst í blessuðum fjölmiðlunum - er því
slegið upp að þetta sveitarfélag leggi á
með álagi meðan hitt veitir afslátt. Svo
einfalt er það“, sagði Magnús.
Prósentuleikur...
Átta ekki flestir sig á að 0,4% skattur
af 8 millj.kr. fasteignamati er hærri
heldur en 0,6% skattur af 4 millj.kr.
fasteignamati?
„Með þversíðufyrirtögnum er t.d. oft
hægt að draga upp myndir sem litla stoð
eiga í raunveruleikanum og þetta er eitt
dæmi um það. Menn segja það dynja á
sér að þeir nýti álagningarstofninn til fulls
á meðan aðrir geti gefið afslátt. Vitanlega
er þetta prósentuleikur - en um leið það
sem notað er óspart í áróðrinum og
umræðunni - og kemur virkilega inn í
þetta dæmi“, segir Magnús Guðjónsson.
- HEI