Tíminn - 08.11.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 8. nóvember 1989
ll MINNING lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Halldóra
Halldórsdóttir
Fædd 14. júlí 1906
Dáin 28. október 1989
Frú Halldóra Halldórsdóttir
andaðist laugardaginn 28. október
sl. Síðustu árin dvaldi hún að hjúkr-
unarheimilinu Sunnuhlíð í Kópa-
vogi. Heilsan var farin og þrótturinn
búinn, en róseminni hélt hún til
hinstu stundar.
Mig langar að þakka þessu heimili
og starfsfólki þess hvernig það
reyndist henni.
Nú langar mig að hverfa nokkra
áratugi til baka heim að Hvammi í
Langadal. Þar bjuggu hjónin Hall-
dór Guðmundsson og kona hans
Guðrún Bjarnadóttir með börnum
sínum, á þessu heimili var íslensk
menning. Þar voru skyldur foreldr-
anna uppfylltar að hlúa að bóklegri
og verklegri menningu barna sinna.
Þarna hjálpuðust kynslóðirnar að.
Börnin fræddust af afa og ömmu og
lestri góðra bóka. Á þessum tímum
var ekki auðvelt að setjast á skóla-
bekk, samt fór Halldóra á Kvenna-
skólann á Blönduósi. Þá var þar
skólastjóri frú Hulda Stefánsdóttir,
afburða kennari sem allir dáðu. Hún
hafði mikil áhrif á nemendurna sem
gleymdust þeim aldrei. Nú var fal-
lega heimasætan tilbúin að takast á
við lífið, sem hún líka gerði. Hún
kynntist Einari Þorsteinssyni, glæsi-
legum manni ættuðum úr Árnes-
sýslu. Þau tengdust tryggðarböndum
sem entust meðan bæði lifðu. Hann
var skrifstofustjóri hjá Olíuverslun
íslands. Heimili þeirra var á Þjórs-
árgötu 4 í Skerjafirði. Þau eignuðust
þrjú börn, Margrét Sigríður er elst,
þá Valgerður Guðrún og yngstur er
sonurinn Þorsteinn. Þau eru öll far-
sællega gift og hafa sýnt úr hvaða
jarðvegi þau eru sprottin.
Á fjórða áratugnum réðst ég
kennari að Miðbæjarskólanum og
var beðin um að kenna í Skerjafirð-
inum og Grímsstaðarholtinu sem
var útibú frá Miðbæjarskólanum,
sem ég gerði. í nestið fékk ég mörg
heilræði. Úthverfin voru talin erfið.
Mér reyndist það öðruvísi.
Þetta fólk hefur reynst mér sér-
staklega vel og góðir borgarar. Þarna
mættumst við Margrét, dóttir Hall-
dóru, og urðum við samferða í fimm
ár, það var góður tími. Okkur kenn-
urunum var oft boðið heim til þeirra
hjóna. Hughrifin sem maöur fékk
þarna eru ógleymanleg. Heimilið
var fagurt og smekklegt. Börnin
frjálsmannleg og kurteis. Viðmót
hjónanna ógleymanlegt. Heimilið
andaði frá sér hlýju og menningu.
Ég hef oft hugsað að við þyrftum
að eiga fleiri svona heimili. Nú er frú
Halldóra búin að stíga yfir þröskuld-
inn. Þar btður Einar maður hennar
sem hún saknaði ákaflega sárt og
lést langt um aldur fram. Það er
mikill ávinningur að hitta á lífsleið-
inni heilsteypt fólk. Það ber að
þakka. Þessi hjón skilja eftir sig
bjartar minningar. Blessuð sé minn-
ing þeirra beggja.
Magnea Hjálmarsdóttir.
Dóra Halldórsdóttir var fædd að
Hvammi í Langadal í Húnavatns-
sýslu. Foreldrar hennar voru hjónin
Halldór Guðmundsson og Guðrún
Bjarnadóttir, sem voru þarna í hús-
mennsku hjá stjúpa og móður
Halldórs. Dóraólst upp með foreldr-
um sínurn og þar kom að þau fluttu
að Æsustöðum í Langadal. Þangað
kom í heimsókn ungur maður, Einar
Þorsteinsson, sem kom á reiðhjóli
að sunnan og hafði farið heiðarvegi
um hálendið, en þær leiðir voru þá
varla farnar. Þetta var upphaf þess
að Dóra fluttist með Einari suður til
Revkjavíkur og giftu þau sig 1930.
I fyrstu bjuggu þau þröngt í leigu-
húsnæði en fljótlega byggðu þau sér
hús að Þjórsárgötu 4 í Skerjafirði,
sem þá var útborg í Reykjavík. Þau
Dóra og Einar kunnu vel við sig
þarna suður frá og ræktuðu garðinn
sinn í orðsins bestu merkingu. Þau
áttu þar fagurt heimili sem bar
húsráðendum gott vitni. Inni var allt
gert af miklum myndarskap hús-
freyju en utan húss var fallegur
blómagarður þar sem unun var að
vera á fallegum sumardegi. Oft var
fjölmenni á Þjórsárgötu 4 því hús-
ráðendur höfðu smekk fyrir tónlist
og fagran söng. Var kunningjahóp-
urinn stór.
Fyrir aldarfjórðungi flutti Dóra
með manni sínum að Einimel 2 í
glæsilegt einbýlishús þar sem allir
hlutir voru frábærlega smekklegir og
báru höfðingsskap og fegurð vitni.
Þegar Dóra var flutt á Einimel má
segja að bóndadóttirin væri gengin
undir regnbogann. Það er langur
vegur frá litla torfbænum í glæsilegt
nútímahús í Reykjavík. Én sólin
stendur aldrei lengi í hádegisstað.
Stóran skugga bar á líf Dóru í árslok
1971 þegar Éinar Þorsteinsson mað-
ur hennar féll frá snögglega á rúm-
lega miðjum aldri. Hann starfaði
lengst af hjá Olíuverslun íslands hf
eða OLÍS og var þar skrifstofustjóri.
Hann sá að stórum hluta um fjármál-
in og þetta var erfitt og slítandi starf.
Dóra gekk nú um hljóðar stofurn-
ar á Einimelnum þar sem harpan var
áður svo dýrt slegin. Minningarnar
lifðu áfram og Dóra undi við það að
taka á móti börnum sínum og barna-
börnum, sem komu í heimsókn eða
hún leit til þeirra.
Síðustu árin átti Dóra við nokkra
vanheilsu að stríða og dvaldi þá á
hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð í
Kópavogi. Hún hlaut þar alla þá
bestu hjúkrun og aðhlynningu sent
hægt var að veita. Er öllum þar,
bæði starfsfólki og læknum, svo og
stjórn heimilisins, færðar alúðar-
þakkir fyrir þá hjálp sem þeir veittu
Dóru sjúkri.
Dóra átti litríka ævi. Hún flutti úr
sveit í borg, eins og kynslóð hennar
gerði. Hún sá drauma sína rætast.
Hún og maður hennar, Einar Þor-
steinsson, unnu öll störf sín með
ntiklum sóma og voru hvarvetna til
fyrirmyndar í öllum hlutum. Dóra
var 83 ára þegar hún lést. Hún
eignaðist þrjú börn og jafnmörg
tengdabörn. Barnabörnin eru orðin
11 og barnabarnabörnin 4. Og enn
bætast nýjar Dórur í fjölskylduna og
erfa tandið.
Ég kom ungur á Þjórsárgötu 4 og
heimsótti dóttur hennar, Valgerði,
sem varð svo kona mín. Dóra
tengdamóðir mín tók mér vel og
þetta ber að þakka. Síðan eru meira
en 35 ár.
Ég minnist Dóru fyrst og fremst
sem myndarlegrar húsfreyju sem
stjómaði heimili sínu af stórhug og
rausn. Það var ekki hægt að ræða
lengi við hana án þess að finna ríkan
áhuga hennar á skáldskap. Ef rætt
var um höfuðskáldin þá mælti hún
ljóð þeirra af munni fram.
Rétt er að ljúka þessum línum
með eftirfarandi kvæði sem Guð-
mundur Frímann skáld, en hann var
hálfbróðir föður Dóru, orti um móð-
ur sína Valgerði látna:
Ég man þig bezt, þegar vorið var
að völdum setzt, með sitt Ijóð og
sinn draum,
og engið þitt græna blómskrúð bar
og bjarmann af sóleyjaljósum -
er bakkinn við árinnar blakka
straum
var bleikur af eyrarrósum.
Jarðarför Dóru fer fram frá Dóm-
kirkjunni í dag. Hún verður jarðsett
í Fossvogskirkjugarði í reit hjá látn-
um manni sínum Einari og móður
sinni, Guðrúnu Bjarnadóttur, sem
dvaldi hjá Dóru öll sín efri ár.
Dóru er beðin blessun Guðs, þeg-
ar hún nú kveður, en fær hvíld með
þeim sem henni voru kærastir.
Megi hún hvíla í friði.
Lúðvík Gizurarson
f dag, 8. nóvember 1989, er til
moldar borin frá Dómkirkjunni í
Reykjavík tengdamóðir mín, Dóra
Halldórsdóttir, er lést þann 28. októ-
ber sl. á 84. aldursári.
Með Dóru er gengin góð og mikil-
hæf gáfukona, einstakur persónu-
leiki þar sem góðvild og hlýhugur
sátu í fyrirrúmi. Dóra Halldórsdóttir
var fædd 14. júlí 1906 í Hvammi í
Langadal. Að henni stóðu bænda-
kynkvíslir í báðar ættir. Foreldrar
hennar voru heiðurshjónin Guðrún
Bjarnadóttir og Halldór Guðmunds-
son bóndi. Dóra ólst upp við almenn
störf í sveitinni, fékk farkennslu,
eins og þá var háttur í sveitum
íslands, því þá voru ekki auður og
peningar til að feta menntaveginn.
Síðar gekk hún í Kvennaskólann á
Blönduósi sem þá var talinn ómiss-
andi menntastofnun í lífi ungra
meyja í Húnvatnssýslu. í Langadal
voru margar jarðir og höfuðból vel
setin og fólkið í dalnum var bæði vel
lesið, kunni sögur, orti og fór með
ljóð, söng mikið og spilaði tónlist,
almennt meira en gerist í dag. Ung-
mennahreyfingin var þá að ryðja
brautina í þjóðlífinu fyrir betra lífi.
Rómantíkin sterk og þjóðernis-
kennd var í hávegum höfð og dalur-
inn hennar Dóru ómaði af
skáldskap, menningu og söng svo
heyra mátti á milli bæja. Dóra
minntist oft þessa tíma í Langadaln-
um. Hún giftist Einari Þorsteinssyni
7. febrúar 1930, ættuðum úr Ólafs-
vík, er síðar var skrifstofustjóri
Olíuverslunar íslands. Dóra og Ein-
ar eignuðust þrjú börn, en þau eru
Margrét Sigríður húsfrú, gift undir-
rituðum, Valgerður Guðrún húsfrú,
gift Lúðvík Gizurarsyni lögfræðingi,
og Þorsteinn lögfræðingur, giftur
Soffíu Guðmundsdóttur húsfrú.
Dóra og Einar reistu sér í byrjun
búskapar hús að Þjórsárgötu 4 í
Skerjafirði og bjuggu þar í rúma tvo
áratugi, síðar bjuggu þau að Einimel
2. Ég átti því láni að fagna að
kynnast þessum ágætu hjónum fyrir
rúmum þremur áratugum er ég
kynntist Margréti konu minni og
fjölskyldu hennar. Var mér strax
tekið opnum örmum af þessu góða
fólki, sem væri ég þeirra eigin sonur.
Á hcimili Dóru og Einars ríkti mikið
og gott mannlíf, þar var tónlist og
skáldskapur í heiðri hafður og heim-
ili þeirra hjóna hefur verið annálað
fyrir gestrisni og höfðingskap. Dóra
lifði mest fyrir heimili sitt og ástvini
sína og var þar öll óskipt. Hún kunni
vel að gera heimilið hlýtt og bjart og
þá var handavinnan hennar mikil og
listræn, enda voru veggteppin sem
hún saumaði sannkölluð listaverk.
Dóra missti mann sinn, Einar, langt
fyrir aldur fram og var hann öllum
harmdauði er þekktu hann.
Hún bjó samt áfram á Einimel,
með Þorsteini syni sínum og tengda-
dóttur, þar til fyrir áratug að upp-
götvaðist að hún gekk með Parkin-
son- sjúkdóm. Dóra var ákaflega
sjálfstæð kona sem gerði fyrst og
fremst kröfur til sjálfrar sín og
þakkaði hvern þann dag sem hún gat
séð um sig sjálf, þess vegna var það
sárt að sjá hve sjúkdónturinn lék
hann illa er árin færðust yfir og var
hún bundin hjólastól hin síðari ár en
gat þó heimsótt börnin sín, með
góðra manna hjálp, og voru það
gleðistundir fyrir okkur öll. Dóra
dvaldi hin síðari ár á hjúkrunarheim-
ilinu í Sunnuhlíð í Kópavogi og naut
þar góðrar hjúkrunar og umönnunar
sem við þökkunt af alhug. f þau 35
ár er við þekktumst fór aldrei eitt
styggðaryrði á milli okkar og sagði
hún við mig fyrir stuttu að hún vildi
að vinátta okkar héldist svo þar til
lævi lyki. Það tókst með prýði, svo
er kærleika hennar í minn garð að
þakka. Mér er efst í huga þakklæti
og söknuður þegar fallin er frá merk
og góð kona.
Eg og fjölskylda mín þökkum
henni samfylgdina og flytjum kærar
kveðjur frá bömum okkar og barna-
börnum. Guðs blessun fylgi henni.
Þorvarður Áki Eiríksson
í dag er til moldar borin Dóra
Halldórsdóttir húsfreyja, ekkja Ein-
ars Þorsteinssonar sem lengi var
skrifstofustjóri Olíuverslunar
íslands.
Hún fæddist 14. júlí 1906 að
Hvammi í Langadal í Austur-Húna-
vatnssýslu. Voru foreldrar hennar
hjónin Halldór Guðmundsson
bóndi, fæddur 11. september 1886
að Móbergi í Langadal, og Guðrún
Bjarnadóttir, fædd 29. júlí 1875 að
Syðri-Þverá í Vesturhópi, og ólst
hún upp með foreldrum og systkin-
um að Litlu Ásgeirsá í Víðidal.
Dóra ólst upp í Hvammi og fleiri
bæjum í Langadal með foreldrum
sínum og systkinum.
Langidalur er ein fegurst sveit á
landi hér, þar sem Blanda, hin tigna
og mikla móða, fellur um dalbotninn
endilangan, en vonin um að ná
fundum vífavals styttir leiðina.
Enginn, sem kynntist Dóru, fór í
neinar grafgötur um hvern hug hún
bar ti! æskustöðva sinna. Ég hef
einnig spurt, af skjallegum mönnum
að norðan, vinsældir hennar þar á
heimaslóðum vegna ljúfmennsku
hennar og annarra mannkosta.
Séra Gunnar Árnason, sem kynnt-
ist náið foreldrum hennar og fjöl-
skyldu, segir svo í prýðilegri útfarar-
ræðu yfir Guðrúnu, móður Dóru:
„Tvö fyrstu búskaparár okkar hjón-
anna voru þau Guðrún og Halldór í
tvíbýli við okkur á Æsustöðum og
eigum við aðeins góðs að minnast frá
þeirri samvist ogsamskiptum. Kveð-
ur konan mín sig þá hafa lært margt
af Guðrúnu og meira en hún fái
fullþakkað.
Þau Guðrún og Halldór bjuggu
aldrei við mikil efni, þótt hvorugt
lægi á liði sínu, en gestkvæmt var
jafnan á heimili þeirra. Nutu þau
mikilla vinsælda, því að bæði voru
mjög greiðasöm og hjálpsöm í hví-
vetna.“
Þá segir séra Gunnar um Guðrúnu
að hirðusemi og umgengnisfegurð
hafi verið í ríku samræmi við innsta
eðli hennar - háskóli hennar hafi
verið það sem hún vissi helgast.
Af máli séra Gunnars verður
manni ljóst að Dóra hefur ekki farið
varhluta af eðliskostum foreldra
sinna, heldur erft þá í ríkum mæli.
Svo er mér sagt að nokkru fyrir
1930 sé þar komið sögu að ungur
maður úr Reykjavík fari að venja
komur sínar norður í Langadal,
fyrst á fótstignu reiðhjóli, en síðar á
mótorhjóli, e.t.v. vegna reynslu
sinnar af lengd dalsins. Svo fór og að
hjarta þess vífavals í dalnum, sem til
var leikið, reyndist ofraun að stand-
ast töfra förusveinsins og 7. febrúar’
1930 gengu þau Dóra og Einar'
Þorsteinsson í hjónaband. Einar var
fæddur í Ólafsvík 20. desember
1906. Nokkru síðar fluttust þau í
myndarlegt hús sem þau reistu við
Þjórsárgötu við Skerjafjörð hér í
borg. Þar bjuggu þau til ársins 1965
er þau fluttust í nýbyggt hús sitt við
Einimel.
Þeim Dóru og Einari varð þriggja
barna auðið, en þau eru: Margrét
Sigríður, fædd 11. ágúst 1930, gift
Þorvarði Áka Eiríkssyni fram-
kvæmdastjóra, fæddum 23. febrúar
1931. Þau eiga 4 börn. Valgerður
Guðrún, fædd 17. september 1935,
gift Lúðvík Gizurarsyni hæstaréttar-
lögmanni, fæddum 6. mars 1932.
Þau eiga 3 börn. Þorsteinn, skrif-
stofustjóri hjá Reykjavíkurborg,
fæddur25. nóvember 1952, kvæntur
Soffíu Ingibjörgu Guðmundsdóttur,
fæddri 21. mars 1955. Þau eiga 4
börn.
Heimili Dóru og Einars var rómað
fyrir gestrisni, smekkvísi og hvers
kyns menningarbrag. Var tónlist
mjög í heiðri höfð á heimilinu. Dóra
hafði fagra söngrödd og dáði tónlist
mjög. Dæturnar lögðu stund á tón-
listarnám og leika af mikilli list á
píanó og oft var lagið tekið með
undirleik þeirra af heimamönnum
og gestum þeirra. Minnumst við
Kristín slíkra stunda á Einimelnum
með mikilli ánægju og þökk, og veit
ég að við erum ekki ein um það. Þá
var á heimilinu vandað og fagurt
bókasafn og ágætir listmunir, þ. á m.
hannyrðir húsfreyjunnar. Bar heim-
ilið allt vott um menningu hús-
bænda.
Dóra var mikill aðdáandi góðra
bókmennta. Einkum hafði hún yndi
af góðum Ijóðum, las þau og lærði.
Ég kynntist Dóru fyrir um 17
árum þegar börnin okkar voru farin
að draga sig saman. Þá var Einar
dáinn, hann lést 31. desember 1971,
svo honum kynntist ég ekki. Hins
vegar er ég vel kunnugur mönnum
sem áttu því láni að fagna að kynnast
honum vel. Ég leyfi mér að greina
frá vitnisburði séra Gunnars Árna-
sonar um þau hjón: „í hálfan fjórða
áratug, eða frá því laust eftir 1930,
dvaldist Guðrún Bjarnadóttir hér
syðra hjá Dóru dóttur sinni og
Einari Þorsteinssyni skrifstofu-
stjóra, manni hennar. Það var Guð-
rúnu ómetanleg gæfa og fjölskyld-
unni allri. Var hið mesta ástríki með
þeim mæðgum og sérstök tillitssemi
og umhyggja af hálfu tengdasonar-
ins.“
Ég hef að framan reynt að rekja
að nokkru eðliskosti Dóru Halldórs-
dóttur, en hæst rís hún sem dóttir,
húsfreyja, móðir og amma, þar sem
hún miðlaði ástríki sínu af þeim
brunni sem aldrei sá í botn.
Nú hin síðari ár bjó hún við
hrakandi heilsu sent hún tók með
stillingu og kjarki. Hún dvaldist
síðustu árin á Sunnuhlíðarhæli í
Kópavogi og naut þar hjúkrunar.
Hún naut og ástríkis barna sinna og
barnabarna og galt í sömu mynt.
Ég minntist hér að framan á
tryggð Dóru og þrá til átthaganna,
dalsins, sem fljótið mikla skiptir.
Tómas Guðmundsson, sem ólst
upp við annað fljót, segir að það hafi
orðið hamingja sín að eignast aðra
„átthaga" sem urðu honum kærir og
þar sem hann hafi um langa ævi
notið velvildar og umburðarlyndis
og hann segir: „En hvorki gat það né
neitt annað haggað þeim örlaga-
böndum, sem allt fram á þennan dag
hafa tengt mig Soginu og umhverfi
þess.“
Dóra eignaðist líka aðra „átthaga“
sem henni urðu kærir og þar skilaði
hún ævistarfi sínu.
Nú finnst mér ég geta sagt með
Tómasi:
Að haustnóttum einn ég að heiman
geng,
því harms mín og gleði bíður
hið myrka fljót, sem við flúð og
streng
svo fallþungum niði líður.
Það kom hingað forðum á móti mér
hvern morgun í sóldýrð vafið.
í kvöld á það sefandi söng, sem ber
minn síðasta vordag í hafið.
Blessuð sé minning Dóru Hall-
dórsdóttur.
Guðmundur Bcnediktsson
Því miður komust ekki all-
ar minningargreinarnar
um Halldóru fyrir í þessu
blaði. Kemur því seinni
hluti á morgun.