Tíminn - 21.11.1989, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 21. nóvember 1989
Þriðjudagur 21. nóvember 1989
Tíminn 9
■
■ ■
:,í
'
< .
Mjólkurframleiðsla hefur dregist saman á meðan neyslan hefur aukist. Birgðir hafa minnkað um 2 milljónir lítra af mjólk á síðasta ári:
Hvattir til
að framleiða
meiri mjólk
næstu mánuði
Eftir Egil Ölafsson
Á síðasta verðlagsári var neysla á
mjólk og mjólkurvörum um tveimur
milljónum lítra meiri en framleiðslan.
Birgðir á mjólkurafurðum hafa því
minnkað, en fyrsta september námu þær
14.887 þúsund lítrum. Mjólkurfram-
leiðsla í haust hefur verið um 3% minni
en á sama tíma í fyrra, einkum vegna
slæms tíðarfars. Á yfirstandandi verð-
lagsári verður bændum leyft að framleiða
einni milljón lítrum meira en á síðasta
verðlagsári. Forystumenn bænda hafa
áhyggjur af minnkandi birgðastöðu. Flest
bendir til þess að hún eigi eftir að halda
áfram að versna á næstu mánuðum.
Landbúnaðarráðherra telur ekki ástæðu
til að afnema kvótakerfið þrátt fyrir að
neysla á mjólk sé meiri en framleiðsla.
Mjólkurf ramleiðsla dregst saman
Á síðustu mánuðum hefur mjólkur-
framleiðsla dregist umtalsvert saman.
Innvegin mjólk í september var 2,46%
minni en í sama mánuði í fyrra og áætlað
er að í október og nóvember verði hún
um 3% minni en á sama tíma í fyrra.
Þessi samdráttur í framleiðslu stafar fyrst
og fremst af slæmu tíðarfari í haust, en
miklar rigningar ollu því að nyt hrapaði í
kúm. Ýmsum bændum hefur gengið illa
að ná henni upp aftur eftir að kýr voru
teknar á gjöf vegna þess að hey eru
misgóð.
Mjólkurinnlegg hjá Mjólkurbúi
Flóamanna á Selfossi hefur dregist saman
um 3-4% á nokkrum vikum. Hjá Mjólk-
ursamlaginu í Borgarnesi hefur samdrátt-
urinn verið enn meiri eða nærri 9%.
Á síðasta verðlagsári (1988-1989)
neyttu íslendingar 102.470 þúsund lítra
af mjólk og mjólkurvörum. Samsvarandi
tala fyrir verðlagsárið 1987-1988 er
101.964 þúsund lítrar. Neysla á mjólk og
mjólkurafurðum hefur því aukist um
tæpa 500 þúsund lítra. Á síðasta verðlags-
ári voru framleiddir 100.670 þúsund lítrar
af mjólk þannig að landsmenn hafa neytt
um tveimur milljónum lítra meira af
mjólk en sem nemur framleiðslu.
Á síðasta verðlagsári voru fluttar út
mjólkurafurðir á ábyrgð ríkissjóðs sem
nema 1.099 þúsund lítrum en 4.532
þúsund lítrum árið þar á undan. Fluttar
voru út mjólkurafurðir án verðábyrgðar
ríkissjóðs á síðasta verðiagsári sem nema
828 þúsund lítrum, en 1.139 þúsund
lítrum árið þar á undan. Horfur eru á að
á yfirstandandi verðlagsári verði lítið sem
ekkert flutt út af mjólkurafurðum.
Birgðir hafa minnkað um
tvær milljónir lítra
Birgðir mjólkurvara í landinu 1. sept-
ember síðast liðinn námu 14.887 þúsund
lítrum sem er um 2.113 þúsund lítrum
minna en áætlun búvörusamnings gerir
ráð fyrir. Forystumenn bænda eru farnir
að hafa nokkrar áhyggjur af lækkandi
birgðastöðu. „Þetta er mikið áhyggju-
efni,“ sagði Gunnlaugur Júlíusson hag-
fræðingur Stéttarsambands bænda í sam-
tali við Tímann. „Það hefur þó ekki
skapast neitt hættuástand ennþá. Full-
virðisréttur á næsta ári verður hærri en á
þessu ári vegna þess að salan hefur
aukist. Söluaukningin kemur mönnum til
góða í auknum framleiðslurétti. Auk
þess er hætt að kaupa upp framleiðslurétt
í mjólk. Það má því segja að það sé komi
að ákveðnum vendipunkti í þessum
málurn."
Getur ekki orðið erfitt fyrir bændur að
auka framleiðslu strax á þessu ári? Það
líða tvö ár þangað til kálfur sem fæðist í
dag fer að framleiða mjólk.
„Við gerum okkur auðvitað grein fyrir
þessu. Menn hafa vissa möguleika að
auka mjólkurframleiðslu með kjarnfóð-
urgjöf. Einnig má nefna að líklegast
verður farið að flytja greiðslu af sumar-
mjólkinni yfir á vetrarmjólkina.“
Samkvæmt fréttabréfi Stéttarsam-
bands bænda hefur verið ákveðið að
greiða 8,5% álag á mjólk sem framleidd
er í nóvember og desember á þessu ári og
janúar og febrúar á því næsta. Einnig eru
horfur á að útborgunarverð fyrir mjólk
verði skert um allt að 15% mánuðina
maí-júlí á næsta ári. Þetta er gert vegna
þess að offramboð er á mjólk yfir sumar-
mánuðina en aftur á móti er skortur á
mjólk í mánuðunum í kring um áramót.
Þessar sveiflur í framleiðslu skapa veru-
leg vandamál, en mjólkurneysla er nokk-
uð jöfn yfir árið.
Er orðið tímabært að afnema
kvótakerfið?
Gunnlaugur Júlíusson var spurður að
því hvort hann teldi að komið væri að
þeim tímamörkum að íhuga bæri að
afnema kvótakerfi á mjólkurframleiðslu.
„Nei, það held ég ekki. Þó að birgðir
hafi dregist saman er ekki að skapast
neitt neyðarástand. Ef að ætti að fara að
afnema þetta kerfi getur vel verið að eftir
nokkur ár verði allt farið úr böndunum.
Þá kostar heilmikið átak að koma ein-
hverju lagi á þetta aftur. Við verðum að
hafa það í huga að fyrir um tíu árum
síðan framleiddu íslenskir bændur um
120 milljón lítra af mjólk. Þeir færu létt
með að framleiða svo mikið magn í dag
ef öllu væri sleppt lausu,“ sagði Gunn-
laugur.
Við framleiðum nú minna af mjólk en áður og neyslan hefur farið vaxandi. Myndin er tekin í mjólkurkælinum hjá Mjólkursamsölu Reykjavíkur.
Steingrímur Sigfússon landbúnaðar-
ráðherra var spurður að því hvort hann
teldi að það væri orðið tímabært að
afnema kvótakerfið í mjólkurfram-
leiðslu.
„Nei, ég held að það sé engin þörf á
því að rjúka upp til handa og fóta núna.
Það er þegar búið að gera þær ráðstafanir
sem ættu að duga til að halda uppi nægri ,
framleiðslu yfir veturinn, en þar á ég við
að nú er Súið að ákveða að greiða
sérstakt álag á mjólk yfir vetrarmánuð-
ina. Ég hef heldur ekki trú á því að t.d.
bændur séu tilbúnir til þess að sleppa
þessu alveg lausu. Það er mjög lítið mál
að auka framleiðsluna. Það liggur fyrir að
það er fjöldi bænda með vannýtt fjós og
geta bætt við sig.“
Hefur eitthvað verið rætt um það í
landbúnaðarráðuneytinu að afnema
kvótakerfi í mjólkurframleiðslu?
„Nei, það hefur ekki verið gert. En að
sjálfsögðu mun þessi staðreynd, að birgð-
ir af mjólkurafurðum hafa minnkað, hafa
áhrif á umræður um framhaldið. Þetta er
hlutur sem á heima í viðræðum við
Stéttarsambandið, en þærviðræðurmunu
bráðlega hefjast að nýju eftir nokkurt
hlé. Ég get vel ímyndað að menn telji að
þetta sé dæmi um hvernig vel hefur tekist
í framleiðslustýringu," sagði landbúnað-
arráðherra.
Verður léleg nýting á framleiðslu-
rétti á yfirstandandi verðlagsári?
Guðlaugur Björgvinsson fram-
kvæmdastjóri Mjólkursamsölunnar í
Reykjavík segir að ekki sé hætta á
mjólkurskorti í vetur þrátt fyrir að mjólk-
urframleiðsla hafi dregist mikið saman í
haust. Guðlaugur sagði að þegar skorti
mjólk sunnanlands, en það hefur gerst á
hverju ári um nokkurt skeið í kringum
áramót, væri mjólk einfaldlega sótt til
Akureyrar. Það er einnig árvisst að rjómi
sé sóttur til Akureyrar fyrir jólin. „Það
sem er óvenjulegt núna er að þessir
mjólkurflutningar hefjast óvenju
snemma. Það stafar af því að salan hefur
gengið þokkalega vel en framleiðslan
hefur dregist saman,“ sagði Guðlaugur.
Guðlaugur sagði að það væri óljóst
hvað þyrfti að flytja mikið magn af mjólk
frá Akureyri til Reykjavíkur. Þegar er
búið að fara nokkrar ferðir. Sóttir eru
22-25 þúsund lítrar í hverri ferð.
„Stóra spurningin er hvað mikið af
framleiðslurétti ýfirstandandi árs verður
nýttur. Nú er framleiðslurétturinn rýmri
og ef að það verður sæmileg nýting á
honum ætti ekki að vera nein hætta á
ferðum. Ef að nýtingin verður slæm þá
stefnir í mjög alvarlegt ástand."
Er ekki viss hætta á að nýtingin verði
slæm vegna þess að kýr hafa mjólka illa í
haust?
„Jú, það er nokkuð til í því,“ sagði
Guðlaugur.
Fá bændur greitt fyrir allt sem þeir
framleiða á þessu verðlagsári?
Þórólfur Sveinsson bóndi á Ferjubakka
og varaformaður Stéttarsambands bænda
segist hafa nokkrar áhyggjur af því hvað
mjólkurframleiðsla hefur dregist mikið
saman í haust. Hann segist hins vegar
ekki hafa neinar áhyggjur af mjólkur-
skorti í framtíðinni.
Þórólfur segir að flest bendi til þess að
þetta aukna rými til mjólkurframleiðslu
sem verður á þessu ári, verði notað í
sumar. Þórólfur sagði að það sem menn
þyrftu á að halda væri að framleiðendur
ykju framleiðsluna strax í vetur. Hann
sagði að aukagreiðsla á haustmjólkina
ætti að hetja bændur til að auka framleið-
sluna núna strax.
„Hver mánuður sem líður með innvigt-
un undir innvigtun síðasta árs eykur
líkurnar á því að það verði greitt fyrir
mjólk umfram fullvirðisrétt vegna þess
að nýting á réttinum verði með lakara
móti. Ég held að það sé óhætt að fullyrða
að það hafi aldrei í upphafi verðlagsárs
verðið eins miklar líkur á að menn fái
greitt fyrir framleiðslu umfram fullvirðis-
rétt og núna,“ sagði Þórólfur.
Geta menn farið að framleiða í trausti
þess að fá allt greitt?
„Menn verða að vega það og meta
hvort er meiri áhætta að framleiða eða að
sitja af sér möguleikann til þess að fá
meiri tekjur. Þetta verður hver og einn
að gera upp við sig. Þetta er að vísu
nokkuð breytilegt milli búmarkssvæða.“
Finnst þér að menn ættu að fara að
íhuga að afnema kvótakerfið?
„Ég hef heyrt þá hugmynd. Ég held að
það sé miklu betra að segja einfaldlega
að jDað sé verulegar líkur á að menn fái
greitt fyrir allt það sem menn framleiða
en að fara út í svo róttæka aðgerð,“ sagði
Þórólfur.