Tíminn - 09.01.1990, Blaðsíða 2

2 Tímihn
' brföjudágur 9. jáhuar’1990
Loödýrarækt á Norðurlandi vestra:
Samdráttur kemur
illa við Melrakka
Nú eru aðeins eftir 25-30 loðdýra-
bú á Norðurlandi vestra, en flest
urðu þau Iiðlega 50 á uppgangs árum
þessarar búgreinar fyrir nokkrum
árum. Ef miðað er við kjördæmin
voru stofnuð fleiri loðdýrabú á
Norðurlandi vestra en í öðrum kjör-
dæmum. Nú er þessi búgrein vart
nema svipur hjá sjón eins og Þor-
steinn Birgisson framkvæmdastjóri
Melrakka hf. komst að orði í samtali
við fréttaritara fyrir nokkrum
dögum. Melrakki hf. rekur fóður-
stöð á Sauðárkróki sem sér öllum
loðdýrabúum á Norðurlandi vestra
fyrir fóðri. Melrakki óskaði fyrir
skömmu eftir upplýsingum frá loð-
dýrabændum á sínu viðskiptasvæði
um áætlaða fóöurþörf búanna á
árinú 1990. Að fengnum þessum
upplýsingum er ljóst að fóðurfram-
leiðsla stöðvarinnar dregst verulega
saman og verður væntanlega á bilinu
2000-2.200 tonn en var árið 1989
3.300 tonn. Þessi mikli samdráttur
og erfiðleikar búgrcinarinnar í hcild
kemur sér mjög illa fyrir Melrakka.
Ilækistöðvar Melrakka hf. á Gránumóum við Sauðárkrók.
Tímamynd. öþ.
Stöðin sem tekin var í notkun fyrir
rúmu ári er í nýjum og glæsilegum
húsakynnum og er byggð upp fyrir
10-15 þúsund tonna framleiöslu á
ári. Mjög er mismunandi hvað mörg
dýr eru á þessum tæplega 30 búum
sem enn eru starfrækt, cn á nokkrum
þeirra halda bændur aðeins í nokkra
tugi dýra og þá þau allra bestu í
þeirri von að skinnaverð fari aftur að
þokast upp á við, hvað menn endast
til að þrauka lengi er hinsvegar með
öllu óvíst og þegar stendur mikið af
húsum sem byggð hafa verið yfir
loðdýr autt og ekki er Ijóst til hvers
þessi hús vcrða nýtt í framtíðinni.
ÖÞ.
Sálin hans Jóns míns sést hér með platínupiötur sínar, en hljómplata þeirra
„Hvar er draumurínn“ hefur nú selst í tæpum 13.000 eintökum. F.v. Magnús
Stefánsson, Friðrík Sturluson, Jens Hansson, Guðmundur Jónsson og Stefán
Hilmarsson.
Platínudraumur rætist
Plötuútgefendur láta vel af jóla-
verttðinni í ár og telja sig jafnvel sjá
merki þess að hljómplötur séu að
verða heppilegri tækifærisgjöf en
bókin. Fyrir þessi jól voru á boðstól-
um um 45 nýjar íslenskar plötur og
þar af gáfu Steinar hf. út níu. Steinar
hf. hafa nú sent frá sér nokkrar
sölutölur í tengslum við veitingu
gull- og platínuplatna. Söluhæst hjá
Steinum er hljómplata hljómsveitar-
innar Sálin hans Jóns míns „Hvar er
draumurinn", en sú plata hefur selst
í tæpum 13.000 eintökum. Fyrir að
ná 7.500 eintaka markinu var liðs-
mönnum hljómsveitarinnar afhent
platínuplata í viðurkenningarskyni.
Hljómplata Ríó, „Ekki vill það
batna“ hefur selst í tæpum 10.000
eintökum og hefur Ríó því einnig
fengið platínuviðurkenningu. Þá
hefur plata Örvars Kristjánssonar
„Frjálsir fuglar" selst í tæpum 4.000
eintökum og fékk Örvar gullplötu
fyrir að ná 3.000 eintaka markinu.
Hljómsveitin Ný dönsk fékk einnig
gullplötu fyrir sölu á 3.000 eintökum
af plötunni „Ekki er á allt kosið“.
Samanburður a vaxtamun og þoknunargjöldum erlendra banka og islenskra:
Eru íslenskir bankar þeir
heimsins gróðavænlegustu?
Eru íslensku viðskipta-
bankarnir þeir gróðavænleg-
ustu í hinum vestræna heimi?
Eða kannski öðrum bönkum
dýrari í rekstri? Hreinar fjár-
magns- og þóknunartekjur
banka og sparisjóða, sem
hiutfali af efnahagsreikningi,
voru a.m.k. hærri á ísiandi
heldur en í nokkru öðru af
alls 12 löndum innan OECD,
á árunum 1983-1986. Síðan
hafa íslenskar peningastofn-
anir (með auknu frelsi) aukið
hagnaöarhlutfall sitt um
meira en fjórðung - úr 6,33%
af meðalstærð efnahags-
reiknings á áðurnefndu tíma-
bili upp í samtals 8,21% á
árinu 1988. Hærra tekju-
hlutfall banka hér en annars
staðar þýðir væntanlega
meiri mun á þeirri ávöxtun
sem eigendur peninganna fá
annars vegar og þeirri sem
tekin er af þeim er fá þá að
láni hins vegar, en algengast
er í nálægum löndum.
Enn meiri munur
í sparisjóðunum
Enn meiri er munurinn þegar litið
er á sparisjóðina, en samanburður á
þeim (1983-1986) nær til Norður-
landanna annarra en Danmerkur. Á
þessu tímabili voru fjármagnstekjur
(vaxtamunur útlána og innlána) ís-
lensku sparisjóðanna hlutfallslega
um 69% hærri og þjónustugjöldin
82% hærri heldur en í sparisjóðum
annarra Norðurlanda.
Sem hlutfall af efnahagsreikningi
voru hreinar fjármagnstekjur spari-
sjóðanna á þessu tímabili 6,20% og
þóknunartekjur 2,07% á þessu tíma-
bili. Samsvarandi hlutföll hjá spari-
sjóðum Noregs, Svíþjóðar og Finn-
lands voru að meðaltali 3,66% og
1,11%, eða samtals4,78% að meðal-
tali, borið saman við 8,27% hjá
íslensku sparisjóðunum. Líklegt er
að sparisjóðirnir eigi sinn hlut í
áðurnefndri þriðjungs hækkun
tekjuhlutfalls innlánsstofnana eftir
1983-1986, sem áður greinir.
Nota sér frelsi til hækkana
Þessar tölur koma fram í Fjár-
málatíðindum Seðlabankans. María
Grétarsdóttir ritar þar grein um
þróun þóknunartekna banka og
sparisjóða á árunum 1983-1989. En
erlendar upplýsingar ná ekki lengra
en til 1986. Gjöld þessi voru áður
ákveðin af Seðlabankanum, en frá
1986 eru bankarnir frjálsir að
ákvörðun þeirra „og hafa hækkanir
verið áberandi miklar frá því að
verðstöðvun lauk í marsbyrjun
1989,“ segir í greininni.
Mestur gróði -
eða óráðsía?
María gerir m.a. samanburð á
hlutfalli hreinna fjármagnstekna og
annarra tekna við niðurstöðutölu
efnahagsreiknings viðskiptabanka í
12 löndum OECD, á tímabilinu
1983-1986. Fyrir neðan kemur fram
meðaltal fyrir 3 Norðurlönd, 7 Evr-
ópulönd og Bandaríki sérstaklega:
Hr.fm.t. Aðr.t. Samt.
ísland 3,63 + 1,68 =5,31%
Norðurlönd2,33 +1,57 =3,90%
Evrópulönd2,52 +0,88 +3,40%
Bandaríki 3,32 + 1,22 =4,54%
Þótt gengismunur sé talinn með í
hreinum fjármagnstekmum hér á
landi, en öðrum tekjum í skýrslum
OECD var Finnland hið eina af
þessum löndum þar sem hlutfall
þóknunartekna var hærra en hér á
landi, en fjármagnsteknanna þá aft-
ur á móti yfir helmingi lægra. Áðeins
á Spáni var hlutfall hreinna fjár-
magnstekna hærra en hér, en þjón-
ustutekjurnar á móti helmingi lægri.
Hreinar tekjur alls voru hlutfallslega
hvergi hærri en hjá íslensku við-
skiptabönkunum; minnst um 9%
hærri en á Ítalíu og mest 155% hærri
en hjá belgískum bönkum.
Tvöföldun á
„þóknun“ algeng...
Frá þessu árabili, sem samanburð-
urinn nær til, hefur hlutfall bæði
hreinna fjármagns- og þjónustu-
gjalda hækkað um meira en fjórðung
hér á landi, sem áður segir.
Þegar skoðuð er þróun í þóknun-
artekjum bankanna frá 1. sept. 1983
til sept. 1989 með tilliti til hækkunar
lánskjaravísitölu segir María koma í
ljós að um talsverðar hækkanir sé að
ræða í flestum tilfellum, mismiklar
þó milli banka.
Dæmi eru nefnd um gjaldskrár-
hækkanir á tímabilinu:
Þóknun vegna keyptra víxla úr
0,40% í 0,65% til 0,75%.
Þóknun vegna lánveitinga og
skuldabréfa (skemur en 5 ár) úr
0,8% upp í 1,2% til 1,8%.
Þóknun þegar lánstíminn er lengri
úr 1,3% upp í 1,8% til 2,2%.
Þóknun fyrir innheimtu með ár-
angri og útlagður kostnaður hefur
hækkað allt að 90% umfram láns-
kjaravísitölu.
Þóknun fyrir árangurslausa inn-
heimtutilraun um allt að 280% og
útlagður kostnaður frá 29% upp í
128%.
Útlagður kostnaður vegna van-
skila hefur hækkað frá 157% upp í
251% umfram lánskjaravísitölu. Og
ítrekaðar tilkynningar vegna van-
skila svipað.
...ogallt uppí
1655%hækkun...
Miklar hækkanir á lágmarkskostn-
aði hinna einstöku liða í gjaldskrá
fyrir erlend viðskipti segir María
einnig áberandi:
„Þess eru dæmi að lágmarkskostn-
aður hafi hækkað um allt að 585%
umfram hækkun lánskjaravísitölu á
tímabilinu ..
Innheimtuþóknun fyrir útflutning
hefur tvöfaldast (úr 0,1% í 0,2%).
Þóknun fyrir gjaldeyrissölu í seðl-
um og mynt úr 1% í 1,5-2% og
þóknun vegna ferðatékka tvöfald-
ast.
Útlagður kostnaður vegna síma-
greiðslna hefur hækkað á bilinu
134% og upp í 1655%.
Og vextirnir fylgt á eftir
Þrátt fyrir mikla hækkun þjón-
ustutekna á tímabilinu 1983-1988
hafa þær ekki aukist að ráði sem
hlutfall af heildartekjum banka-
stofnana. „Skýringin á þessu er fyrst
og fremst sú, að á tímabilinu hefur
einnig orðið mikil raunaukning á
hreinum fjármagnstekjum," segir
María. Á hinn bóginn áætlar hún að
vaxtamunur verði minni 1989 en
árið á undan, en þóknunartekjur á
hinn bóginn hækka að raungildi.
-HEI