Tíminn - 10.04.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 10. apríl 1990
Timinn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttstjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning
ogumbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Mánaðaráskrift i kr. 1000,-, verö I lausasölu í 90,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Að gefnu tilefni
Þorsteinn Pálsson formaður Sjálfstæðisflokksins er
fastur greinahöfundur í Morgunblaðinu. Birtist eftir
hann stjómmálagrein í hverju laugardagsblaði með
viðhöfn, sem sæmir stjómmálaforingja Morgun-
blaðsmanna, þótt hún afsanni um leið tilkall Morg-
unblaðsins til þess að vera óháð Sjálfstæðisflokkn-
um.
Það er hluti af boðskap Þorsteins í síðustu Morgun-
blaðsgrein sinni að halda því fram að Tíminn skrifí
og tali gegn stefnu ríkisstjómarinnar í EB/EFTA við-
ræðunum. Nú er það að vísu rangt að Tíminn hafi í
þessu máli lagst gegn ríkisstjóminni, og þó svo hefði
verið er engin ástæða fyrir Þorstein að gera það að
ásökunarefni á blaðið, því að það er frjálst að sinni
eigin túlkun og málflutningi um það sem snertir al-
menn þjóðmál. Ekkert launungarmál er, að Tíminn
styður við bakið á núverandi ríkisstjóm, svona álíka
eins og Morgunblaðið dregur taum Sjálfstæðis-
flokksins.
Tíminn hefur talið það sjálfsagt mál að íslendingar,
sem em fullgildir aðilar að Fríverslunarsamtökum
Evrópu (EFTA), taki þátt í viðræðum EFTA-ríkj-
anna við Evrópubandalagið á þeim gmndvelli sem
formlega hefur verið lagður í því sambandi. Hins
vegar hefur Tíminn bent á að til þess geti komið, að
Islendingar láti reyna á fyrirvara sem hreyft hefur
verið um ýmis atriði, sem þessar viðræður snúast
um. Hlutur Tímans hefur m.a. verið sá að sýna fram
á að viðræðupunktar í þessu samskiptamáli EB og
EFTA séu þess eðlis að hafa verði á alla gát um með-
ferð og endanlega samningsniðurstöðu. Tíminn hef-
ur haldið því fram, að svo gæti farið að íslendingar
yrðu að taka upp tvíhliða viðræður við EB um ýmsa
þætti þessara mála. Þetta ætti ekki að koma Þorsteini
Pálssyni neitt á óvart. Þegar Tíminn boðar aðgæslu-
stefnu í svo afdrifaríkum samningum sem hér um
ræðir, felur það ekki í sér neina andstöðu við stjóm-
arstefnuna, heldur ítrekun á sjónarmiðum sem blað-
ið vill leggja áherslu á og er ætlað að ná til allra, sem
fjalla um þessi samningamál, þ.á m. Þorsteins Páls-
sonar sjálfs.
Þorsteinn segir í grein sinni að Tíminn hafi látið í
ljós undrun yfir því að Evrópumálin snúist um efna-
hagsmál. Nokkuð er þetta missagt hjá formanni
Sjálfstæðisflokksins. Það sem Tíminn hefur sagt er,
að Evrópuumræðan snúist nær eingöngu um ætlaðan
efnahagslegan ávinning, en ekki um stjómmálaaf-
leiðingar ýtmstu hugmynda Evrópusinna um stjóm-
skipulag „sameinaðrar" Evrópu. Blaðið hefur bent á
að efnahagslegu rökin yfirskyggi svo Evrópuum-
ræðuna að búið sé að aftengja þetta stórpólitíska mál
augljósum stjómmálarökum og umfjöllun um
stjómarskrármál. Þess vegna er rétt að endurtaka það
sem Tíminn hefur áður sagt, að tímabært sé að
skerpa pólitíska, sögulega og lögfræðilega umræðu
um Evrópumálin í stað þess að hjakka alltaf í sama
farinu um hvemig þessi mál horfi við ffá sjónarmiði
rekstrarhagfræðinga. Þorsteinn Pálsson ætti að gefa
sér tíma til að hugleiða „Evrópumálin“ í þessu ljósi.

Tvö framboð - einn flokkur
Þá hefur Alþýðubandalagið
úrslit úr þeim tveimur
prófkjörum, sem það stöð að
vegna væntanlegra borgarstjórn-
arkosninga. Efstu sætin skipa þau
Sigurjón Pétursson og Guörún
Ágústsdóttir hjá móðurflokkn-
um, en Ólína Þorvarðardóttir,
fengin að láni hjá sjónvarpinu, og
Kristin Á Ólafsdóttir úr Alþýðu-
bandalagjnu hjá aukaflokknum.
Þanníg hefur tekist í þessum
tveimur prófkjörum bandaiags-
ins að koma á sama mynstri hér
og t.d. í Austur-Þýskalandi og
Ungverjaiandi, svo einhverjar
fyrirmyndír sé nefndar, þar sem
kommúnistar hafa brugðið á það
ráð að ikiæðast sauðargærum, ef
það mætti verða til þess að fleyta
þeim yfír nokkra erfíðleika.
Til eflingar íhaldi
Það Uggur Ijóst fyrir að þeir hjá
Aiþýðubandalaginu vilja ekki
ræóa fortíð sína. Fyrir því liggur
eiginiega flokksleg samþykkt.
Engu að síður eru þeir svo skít-
hræddir við þessa fortíð, að þeir
komu sér upp einskonar járn-
tjaldskosningum þótt ekkert
járntjakl sé hér eða hafí verið og
ekkert hafi verið að óttast nema
sögulega fortið, sem þeir voru
sammála um að ræöa ekki frekar.
Þeir kusu heldur að efna til
tvennskonar prófkjörs og höfðu
auðvitað sigur í báðum. Þeim
tókst jafnvel að fá Alþýöuflokk-
inn til að taka þátt í öðru þeirra
með þeim árangri að Bjarni P.
Magnússon, borgarrulltrúi krata
náði ekki nema þriðja sæti.
Ámundi komst ekki á blað. Hið
sama má segja um fulltrúa Borg-
araflokksins. Ásgeír Hannes,
þingmaður þess flokks, lenti enn
aftar, eða á bekk nytsamra sak-
leysingja. Árangur prólkjörsins
Slgurjón Pétursson KrfetinÁ.Ólafedót*
er sá helstur að efla enn mögu-
leika íhaldsins á stærri meirihluta
en það hafði vegna þess, að vitað
mál er að eldri kratar kjósa frem-
ur íhaldið og hafa gert það, held-
ur en taka þátt í kosningununt
undir oki kommúnista. Þeim
fínnst þaö einnig í lagi vegna þess
að fhaldið hefur „stolið“ öllunt
helstu sósíal-málum krata og gert
þau að sínum, eða a.m.k. ekki
staðið lengi á móti þeim. Alþýðu-
bandalagið ætlaði hins vegar að
fella ihaldið með sínum tvcimur
framboðum.
Ná kratar
vopnum sínum?
Væntanlega hafa þau tvö fram-
boð sem Alþýðubandaiagið hefur
komið á fót bundið enda á frekari
væringar innan bandalagsins. Nú
getur bandalagið haldið eitt og
sátt út í kosningaslaginn með all-
ar þær væntingar sem svona
„gambítum“ fylgja. Á latigardag
birti Tíminn viðtal við Guðmund
Agústsson, þingmann Borgara-
flokksins, þar sem hann lýsti þvi
yfir að ekki væri útséð með að
nýtt framboð sæi dagsins Ijós. Þar
hafa verið nefndir menn á borð
við Jón Magnússon og Ellcrt B.
Schram fyrir utan Guðmund.
Niðurstaðan í prófkjöri Nýs vett-
vangs hleypir byr í segl hugmynd-
ar að enn einu framboði. T.d. væri
hugsanlegt að Alþýðuflokkurinn
vaknaði af rauðu martröðinni, og
reyndi með einhverjum hættí að
ná vopnum sínum, sem hafa með
svo eftirminnilegum hætti verið
slegin úr hendi hans. Enn eitt
framboðið gæti orðið sá kostur
sem Alþýðuflokknum þætti fýsi-
legur.
Járntjaldsóttinn
Ljóst er að járntjaldsskrekkur-
inn í Alþýðubandalaginu fleytir
því stutt í borgarstjórnarkosning-
unum. Tvö framboð í sama flokki
eru augljóslega verri kostur en
eitt framboð. En framboðin eru ef
til vill í samræmi við ragnhlífar-
kenningu Svavars Gestsson, þeg-
ar hann hélt að tófuvinafélagið og
önnur ámóta samtök vildu sitja
undir stjóm bandalagsins. Eftir
standa félagshyggjuöflin í borg-
inni án járntjaldshyggjunnar og
hafa ekki á neinn flokk að treysta
nema gamla ihaldsandstæðing-
inn, Framsóknarflokkinn, sem
gengur heill og óskiplur til borg-
arstjórnarkosninganna í Reykja-
vík, og berst sem fyrr með Öllum
tiltækum ráðum gegn ofurvaldi
íhaldsmeirihlutans. Barátta hans
verður erfíðari núna en oft áður.
Skoðanakannanir sýna að ihaldið
hefur mikið fylgi, og þó cinkum
Davíð Oddsson, sem er á ieið á AI-
þingi sem varaformaöur Sjálf-
stæðisflokksins og aldamótaskáld
hans. Framboðin tvö hjá Alþýðu-
bandalaginu eru gagnslaus vegna
járntjaldsótta forystunnar og grá-
myglulegrar fortíðar, og Alþýðu-
flokkurinn virðist á þcssari
stundu hafa ákvcðið að vera ekki
til hvað kosningar til borgar-
stjórnar snertir. Þannig er Ijóst að
Fruinsóknarflokkurinn stcndur
einn uppi sem fhaldsandstæðing-
ur, sem nokkurs er megnugur.
Garri

VÍTT OG BREITT
Átök og innræting
Fyrir áramótin gerði jöfúr mennta-
mála eitt af sínum miklu átökum og
var þá málrækt efld með miklum
rembingi. Menntakerfið og fjöl-
miðlaveldið tók mikið á og stigu á
stokk og strengdu heit um að taka
nú á honum stóra sinum og rækta
það ástkæra og ilhýra af alefli.
Launaðir starfsmenn voru settir í
átakið og kýldu það af alefli í gegn-
um kerfin og flögguðu þeir sjálfúm
sér af álíka eldmóði og sjálfu mál-
ræktarátakinu.
Um skeið var maður jafnvel farinn
að halda að íslensk arfleifð og sú
menning sem á henni byggir væri
til einhvers nýt í hugum málræktar-
eflisins. En allar hugmyndir um
slíkar villukenningar runnu út í
sandinn að átaki loknu, því að á
þeim mánuðum sem síðan eru liðn-
ir hefur alþjóðahyggjan tröllriðið
húsum á hrikalegri hátt en nokkru
sinni fyrr.
Áróðurinn fyrir að sjálfsforræði
þjóðarinnar og auðlindir hennar
verði afhentar ríkjabandalagi sem
enginn mannleg sála veit hvað
verður eftir einhver ár, er rekinn af
meira oflorsi en nokkru sinni íyrr
og ríkisstarfsmenn garga sig hása
dag eftir dag við að boða kenningar
um að Island sé og eigi að vera það
allragagn, sem í draumsýnum er
gjaman kallað sameining mann-
kynsins.
Sameiningarsinnar auðhringa og
mannkyns harðbanna alla umræðu
og úthúða þeim sem gerast svo
djarfir að setja sprunginarmerki aft-
an við einfóldustu athur asemdir.
Þeir sem hafa rétt sér þurfa
enga umræðu og vita að skoðanir
andstæðar sínum eru rangar og það
er ósvífni að setja þær fram.
Þess vegna á enginn að spyrja
hvers vegna verið er að gera mál-
ræktarátak í landi sem hamast er
við að gera útlenskt eða hvers
vegna þjóðemiskennd og varð-
veisla tungumála er lofleg í Eystra-
saltsríkjunum og Georgíu, en á að
lýsa viðurstyggilegri mannfyrirlitn-
ingu í öðmm heimshomum.
Hins vegar hlýtur að vera leyfilegt
að spyija hvort innræting, hvort
sem hún fer fram í átökum eða með
samfelldu auglýsingaskrumi mann-
aldur eftir mannaldur hafi þann til-
gang sem að er stefnt.
Svo bar til um nýliðna helgi að í
vikulegu rabbi Mogga um fjölmiðla
birtist grein sem skrifuð er af ein-
hverju viti og jafnvel þekkingu á
efninu. Sá sem bryddi upp á þessari
nýjung er Olafur Þ. Harðarson, há-
skólakennari, sem veltir fyrir sér
áhrifamætti fjölmiðla og hvert hann
er ekki ofmetinn þegar allt kemur
til alls.
Skoðanakúgun
Innræting allra mögulegra ríkis-
kerfa og fjölmiðla í kommúnista-
ríkjunum beindist öll að því marki
að upphefja hugmyndafræði marx-
lenínismans og allar aðrar skoðanir
voru bannaðar.
Samt hrundi hugmyndaffæði al-
ræðisins og megnar ekkert áróðurs-
átak að skjóta stoðum undir hana á
nýjan leik.
Árif innrætingar fjölmiðla og
menntakerfa geta því orðið næsta
lítil þegar upp er staðið og þótt villt
sé um fyrir fólki og þvi sagt að
halda kjafti, jafnvel kynslóð fram af
kynslóð, kemur í ljós að skoðana-
kúgunin hafði engin áhrif nema á
yfirborðinu.
í grein sinni bendir Ólafúr á vel
þekkt fyrirbæri um áhrifavald fjöl-
miðla, sem haft er í felum af Qöl-
miðlabullumum og auglýsingas-
skrumurum hérlendis. Það er að
áhrifamáttur blaða er á vissum svið-
um í öfúgu hlutfalli við útbreiðslu
þeirra. En þau mál verða ekki rædd
vegna þess að þau eru andstæð
hagsmunum þeirra sem halda þurfa
annarri hugmyndafræði á lofti, sem
er sú að stórt, fyrirferðarmikið og
hávaðasamt sé aðlaðandi og eftir-
sóknarvert. Andstæðan er ljót og
leiðinleg.
í þeim löndum sem svo á að heita
að ríki mál- og ritfrelsi eru ávallt
einhverjir til staðar sem reyna að ná
þeim miðlum undir sig sem ákvarða
hvert frelsið skal vera og hvaða
skoðanir hljóta náð og hverjar eru
beinlínis rangar og er stutt i huga-
myndafræðina og skoðanakúgun-
ina hjá þeim sem ná tangarhaldi á
átökum og almenningsvilja, sem
ekki er til.
Hugmyndffæðíngamir gera til að
mynda tilraunir með að gera sjálfa
sig að þjóðarsál og -vilja og skrifa
baksvið fjölmiðlavisku og endur-
taka þar aftur og aftur óhróður um
litlu blöðin sem enginn vill lesa og
eru líklega famir að trúa sjálfir að
þeir séu óskeikulir eins og kommis-
ara er háttur.
OÓ