Tíminn - 29.05.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 29. maí 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Otgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð í lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Að loknum kosningum
Eftir sveitarstjómarkosningamar snýst umræðan
eðlilega um sigur og tap. Slík umræða endar gjam-
an með því að leita að „sigurvegaranum", ef ekki
einstakri persónu þá einstökum og afmörkuðum
flokki.
Þessi leit að hinum eina sigurvegara er eigi að síð-
ur flókið mál, vegna þess að þeir sem taka þátt í
umræðunni um úrslitin hafa ekki koinið sér saman
um við hvaða forsendur eigi að miða töp og sigra.
Þetta stafar ekki eingöngu af pólitískri nærsýni og
áróðurstilhneigingum, heldur beinlínis af því að
það er erfitt að benda á hina einu sönnu viðmiðun-
arforsendu, svo að hún geti gilt um úrsjitin í landinu
í heild og út frá henni megi tilnefna „íslandsmeist-
arann“ í pólitík og segja fyrir um þróun stjómmála
á næstunni, stöðu ríkisstjórnarinnar eða væntanleg
úrslit alþingiskosninga, þegar þar að kemur. Sam-
kvæmt eðli sínu geta úrslit sveitarstjómarkosninga
aldrei orðið annað en óljós vísbending um stöðu
stjómmálaflokkanna á landsmælikvarða, vegna
þess að framboð í sveitarstjómarkosningum em í
minna mæli flokksbundin en gerist í alþingiskosn-
ingum.
Nú er þvi hins vegar ekki að neita að Sjálfstæðis-
flokkurinn kemur sterkur út úr kosningunum sem
verður þeim mun augljósara að hann varð fyrir
miklu fylgistapi í alþingiskosningum 1987. Úrslitin
eru vísbending um að Sjálfstæðisflokkurinn hafi
sigrast á þeim klofningi sem varð í hans röðum fyr-
irþremur ámm. Reyndar þurfti ekki sveitarstjómar-
kosningar til að fá vísbendingu um þetta, þróunina
í þessa átt mátti sjá fyrir og líta á sem pólitíska stað-
reynd sem hlaut að setja mark sitt á kosningamar.
Þótt viðurkennt sé að Sjálfstæðisflokkurinn hafi
náð góðum árangri í kosningunum, er ekki þar með
sagt að allir aðrir flokkar hafl farið halloka og ekki
náð þeim árangri sem að var stefnt. Ef litið er á
heildarúrslit kemur t.d. í ljós að Framsóknarflokk-
urinn heldur styrkri stöðu meðal kjósenda og vann
eftirtektarverða sigra víða um land. Þar er ekki að-
eins átt við stórsigra á Akureyri, Húsavík, Sauðár-
króki og víðar, heldur þann árangur sem náðist í
Reykjavík eftir sífelldar hrakspár, sem byggðar
vom á skoðanakönnunum. Sigrún Magnúsdóttir er
meðal sigurvegaranna í kosningunum.
Hins vegar leiddu þessar kosningar í ljós að sam-
fylkingarpólitík af því tagi sem lá til gmndvallar
Nýjum vettvangi í Reykjavík sé ekki sigurstrang-
leg. Nýr vettvangur beið alvarlegan ósigur miðað
við hversu hátt hann reiddi til höggs og skoðana-
kannanir vom honum hliðhollar. Reyndar má draga
þá almennu ályktun af reynslunni af samfylkingar-
framboðum í þessum kosningum að þau séu ekki
ætíð það sameiningarafl sem látið er í veðri vaka
þegar til þeirra er stofnað. Oftar en ekki, og þeim
mun meira sem í þau er lagt af stómm yfirlýsing-
um, valda þau vonbrigðum hjá þeim sem að hafa
staðið.
GARRI

Vargöld A-flokkanna
Þótt Sjálfstæðisraenn hafi látið i
það skína, að úrslit sveitarstjórn-
arkosninganna sýni og sanni að
rikisstjórnin eigi að fara frá hið
fyrsta, benda þessi úrsiit ekki til
neinna slíkra vlðbragða. Að visu
fengu Sjálfstæðisraenn tiu full-
trúa kjðrna i Reykjavík, en hafði
verið spáð ailt að fjórtán fulltrú-
um þegar hæst lét i straumi kann-
ana. Til glöggvunar skal þess get-
ið að Gunnar Thoroddsen leiddi
flokkinn til saraa sigurs er hann
bauð sig fram til borgarstjórnar i
síðasta sínn í Rcykjavik og höfðu
þá ekkl verið unnin nein krafta-
verk i borgarmálum um sinn;
m.a. talað um að enn vantaði
gangstéttarhellur á Njálsgötunni.
Aftur á móti var Gunnar vinsæU
maður og skrifaði bréf tU kjós-
enda sem var vinsæl aðgerð. Eng-
ínn gerði kröfur tU þess að þeim
tíma, að slik kosning i Revkjavik
ætti að hafa einhver áhrif á
stjórnarsamstarf. En nú eru ung-
ir og bráðlátir menn í forystu
Sjáflstæðisflokksins, og þeim
finnst að mikið eigi að ganga á,
þegar flokkurinn fær sæmUega
kosningu. Kosningasigrar Sjálf-
stæðisflokksins voru hvorki for-
ystunni eða flokknum að þakka,
heldur misheppnuðum samruna í
Mosfellssveit og á Seltjarnarnesi,
sem gerði Iftið annað en efla Sjálf-
stæðisflokkinn. Síðan kom í ljós
að H-Iistaframboðið í Reykjavik
var lítið annað en vindur og reyk-
ur, misheppnað framboð í hæsta
máta, sem sést best á því að annar
flokkurinn, sera átti aðild að þcim
lista fékk sex menn kjörna i Hafn-
arfirði og vann frægan varnarsig-
ur í Kópavogi. Alþýðuflokksmenn
höfðu því ekkert að óttast í
Reykjavík nema það banvæna
faðmlag þeirra og tveggja kvenna
sem ýtti fuUtrúa krata í borgar-
stjórn til hliðar.
H-listinn til upprunans
Sé einhverra breytinga að vænta
i ríkisstjórn eftir þessar kosning-
ar munu þær breytingar eiga lítið
skylt við Sjálfstæðisflokkinn.
Tveir stjórnarflokkanna hafa nú
prófað samstarf seni fór heldur
óhöndugiega, og ekkert heillegt af
þvi að hafa nema kjör á Alþýðu-
bandalagskonu, sem getur strax
og átakalaust gengið tU samstarfs
við Sigurjón Pétursson i borgar-
stjórn. Bent hefur verið á, að það
eina sem gæti stefnt að núverandi
ríkisstjórn eftir þessar kosningar
sé eins konar uppgjör innan Al-
þýðuhundnlagsins, en þar sitja
menn sem telja sig eiga ýmislegt
óuppgert viö formann bandalags-
ins og Qármálaráðherra. Sigur
hans í þessum kosningum virðist
hafa orðið einna minnstur.
Nú er vitað mál að Alþýðu-
bandalagið taldi sig iiia í stakk
búið fyrir kosningar vegna þess
að um alla Austur-Evrópu voru
menn að kveðja kommúnista-
flokka og taka upp frjálslegri pól-
itík. í einu vetvangi var hug-
myndafræði Alþýðubandalagsins
kippt úr sambandi, en í síaðinn
korain einskonar sósíölsk jafnað-
arstefna, sem lengi hafði verið,
eða frá 1930, talin óalandi. Við
þessar aðstæður fór Alþýðu-
bandalagið eins og grátkona fyrir
hvers manns dyr í leit að sam-
starfi. Það tókst ekki alltaf, og hér
í Reykjavík gekk málið ekki upp
með þeim afleiðingum aö H-list-
inn kom í staðinn fyrir samstarf.
Hins vegar sat kjarni Alþýðu-
bandalagins eftir og fékk G- list-
inn eftir atvikum sæmileg kosn-
ingu, eða nógu góða til að herða í
þeim sem eftir sátu. Veit nú eng-
inn hvað vendettan verður ströng.
Umrót og kosningar
Ólafur Ragnar Grímsson er um
margt glæsilegur foringi. Enginn
frýr honum vits, en stnndum ber
ofurhugurinn hann ofurliði.
Hann mun hafa talið að dagar Al-
þýðubandalagsins væru svo gott
sem taldir, og þvi væri ástæða til
að byggja ný samtök á grunni
bandalagsins og f samvinnu við
formann Alþýðuflokksins. Um
Alþýðuflokkinn er það að segja,
að nýtt foringjaefni er að rísa á
legg í Hafnarfirði, en í bandalag-
inu sóttu gamlir harðlínumenn að
nýju í skotgrafirnar og hafa nú
ekki á breiðara skolmark að miða
en Ólaf Ragnar.
Það er híns vegar staðreynd, að
skammt gerist nú til kosninga, og
umrótið, sem væntanlegt er í A-
flokknum verður varla komið á
sæmilegt skrið fyrr en svo stutt er
til þingkosninga, að varla mun
taka því að fara að hræra í ríkis-
stjórninni þótt tii einhverra átaka
muni koma, einkum i Alþýðu-
bandalaginu. Garri
VITT OG BREITT
Sigur flokkakerfisins
íslenska flokkakerfið er tvímælalaust
sigurvegari nýafstaðinna sveitastjóm-
arkosninga. Það stendur af sér allar at-
lögur lukkuriddara sem rísa upp ann-
að slagið og ákvarða upp á eigin
spýtur að nú sé tími til kominn að
stokka upp úr sér gengið flokkakerfi
og ætla sjálfum sér stóran hlut í þeirri
umsköpun. Avallt ákveða umbylting-
armenn að það sé krafa fólksins að
þeir komist til valda, eða krafa tímans
eða krafa unga fólksins eða jafhvel
kvenfólksins.
Nýir flokkar og framboð eiga sín
stuttu eða löngu gönuskeið og lognast
svo út af og allt fellur í gamla góða
farveginn.
Sú flokkaskipan sem við búum við er
orðin meira en hálírar aldar gömul og
hafa innbyrðis hlutföll kjöríylgis ver-
ið fúrðulík. Skipst hafa á sldn og skúr-
ir hjá flokkunum, en þegar upp er
staðið eru valdahlutföllin söm við sig.
Hve gamalkunnug em ekki úrslit
eins og þau, að Sjálfstæðisflokkurinn
fær góðan meirihluta í Reykjavík, Al-
þýðuflokkurinn nær áratuga gömlum
styrkleika í Hafharfirði og Framsókn-
arflokkurinn cr aftur kominn með það
fylgi sem hann á skilið á Akureyri og
þrátt fyrir öll boðaföll er Alþýðu-
bandalagið enn sem fyrr sigurvegari
kosningana í Neskaupstað.
Afa og ömmu heföu þótt þetta eðli-
leg og sjálfsögð úrslit um það bil sem
þau vom að komast á kosningaaldur.
Nýir flokkar og framboð sem
klambrað er upp úr brotum úr göml-
um flokkum reynast ávallt hrólfatild-
ur án nokkurra burðarstoða þegar á
reynir, þótt hersingamar leggi stund-
um upp með glæsilegum lúðrablæstri
og pilsaþyt.
I kosningunum á laugardaginn sýndi
það sig enn einu sinni og líklega betur
en nokkm sinni fyrr að hugmyndir um
samfylkingu flokka gegn tilteknum
flokki eða flokkum er út í hött. Þau
dærni ganga ekki upp.
Undantekningarlítið gekk stjóm-
málaflokkunum betur þar sem þeir
buðu fram eigin flokkslista, en þar
sem meira og minna óskyldir flokkar
ætluðu sér sameiginlega stóran hluL
Fijálshyggjulið Boigaraflokks og
vinstri róttæklingar úr stúdentapólitík
og verkalýðssinnaðir kratar em ekki
trúverðugt sameiningarafl og ein-
hveijir em svo bláeygir að halda að
femínistar og karlar eigi samleið í
valdabaráttu.
Það er ekki nema von að kjósendur
kalli gróið flokkakerfi yfir sig hátt og
snjallt.
Fleiri mynstur em lífseig í pólitík-
inni en sjálft flokkakerfið. Það er orð-
in gamalgróin hefö að kratar bjatga
kommum þegar illa stendur á hjá
þeim síðamefndu.
Þær björgunarsveitir em samfýlking-
arsinnar.
Héðinn samfylkti kommum 1937 og
sameiningarflokkur alþýðu, Sósíal-
istaflokkurinn varð til. Hannibal
hjálpaði sameiningarflokki að verða
Alþýðubandalag og Jón Baldvin hélt,
þangað til um miðnætti 26. maí, að
leiðin til öflugrar jafhaðarstefhu lægi
um hlaðið hjá kommúnistum og já-
systrum þeirra.
Nýir flokkar fá eitt eða tvö kjörtíma-
bil áður en þeir víkja fyrir gamalgrónu
flokkakerfi. Þeir sem lifa af tvennar
kosnsingar veslast upp allt síðara
kjörtímabilið og hverfa inn í söguna.
Þjóðvamarflokkur átti stutt og lag-
gott tímabil. Fijálslyndir vinstrimenn
unnu einn glæstan kosningasigur þeg-
ar Hannibal og þeir rifú sig lausa úr
Alýðubandalaginu.
Volæði þeirra endaði með því að
Karvel var skilað inn í Alþýðuflokk
og Ólafi Ragnari í Alþýðubandalag.
A hvaða mið þeir róa í næstu kosning-
um ræður hverfúlleikinn einn.
Bandalag jafnaðarmanna varð til i
miklum hvelli, eins og alheimurinn
(Big Bang) en hvarf líka í hvelli.
Borgaraflokkurinn dugði til ágætra
embætta og er ekki kurteisi að spá um
langlífi hans ffemur en annarra þeirra
sem allir vita að era að beija nestið.
Stjómmálaflokkur femínista hefur
orðið langlífari en aðrar skyndiuppá-
komur stjómmálanna og unnið fleiri
góða kosningasigra en tíðkast hjá öðr-
um þeim sem reyna að bjóða íslenska
flokkakerfmu biigrnn. Stærsta sigur-
inn vann flokkurinn samt í skoðana-
könnunum.
En nú er tími femínistanna útrunn-
inn. Borgarfúlltrúi rétt slapp inn í
Reykjavik og samkrall við karla-
flokka skilaði einum feminista inn i
bæjarstjóm á Selfossi. A heildina litið
fækkaði kjósendum fcmínista alls
staðar og þar að auki fækkar konum i
sveitarstjómum.
Hið lífseiga flokkakerfi er stundum
nefnt fjórflokkurinn af andstæðingum
flokkana sem það samanstendur af.
Eitthvað kann að vera til í þeirri nafh-
gift, en málið er það, að sagan sýnir að
allir þessir flokkar geta starfað saman
og öllum er það lagið að vera bæði í
stjóm og stjómarandstöðu. Þeir geta
myndað meirihlutastjómir á víxl og í
sveitarstjómum er allur gangur á
hvemig meirihlutar era skipaðir.
Islensku flokkamir gleypa ekki
hvem annann og þeir loða heldur ekki
saman þrátt íyrir lengri og skemmri
samvinnu f stjóm. Og þeir láta heldur
ekki skyndiframboð komast upp á
milli sín nema um skamma hrið. Því
er flokkakerfið eins sterkt og raun ber
vitni.
Og í framtíðinni munu kratar enn og
aftur halda sér mátulega smáum með
þvi að fara að bjarga kommunum þeg-
arþeireigabágt.
Og íslenska þjóðin mun halda áffam
að velja sér þá flokka og stjómarfar
sem hún á skilið og vill aldrei missa.
OÓ