Tíminn - 30.06.1990, Blaðsíða 4

12 W HELGIN
r
A
m m enskum bókamarkaði er nú
fram haldið tveimur bókum um Mik-
hail Gorbachev, forseta Ráðstjómar-
ríkjanna. Önnur þeirra er eftir ind-
verskan blaðamann, Dev Murarka,
en hin eftir landflótta Rússa, Zhores
Medvedev. í þær er sótt eftirfarandi
frásögn af ævi Gorbachev fram til
1985. Tilvitnanir í hina fyrmefndu
eru auðkenndar með D, en í hina síð-
amefndu með Z.
I
Mikhail Sergeivich Gorbachev er
fæddur 2. mars 1931 í Privolnoye,
þorpi í Stavropol-amti, og er af
bændaættum. Afi hans var félagi í
Kommúnistaflokknum og var fyrir
fyrsta samyrkjubúinu í Privolnoye. Á
bemskuárum Mikhails ók faðir hans,
Sergei Andreevich, traktor á sa-
myrkjubúinu, en hann fór á námskeið
1 véltækni og stjómaði síðan sam-
stæðu uppskeruvéla. Öll stríðsárin
var faðir hans í hemum og var sæmd-
ur mörgum heiðursmerkjum. Eftir
stríðið varð hann forstöðumaður bú-
vélastöðvar í heimabyggð sinni, en
var jafnframt trúnaðarmaður Komm-
únistaflokksins. Hlaut hann loks
Lenín-orðuna. Hann lést 22. febrúar
1976. Móðir Mikhails heitir Maria
Pantelyevna.
Þýski herinn tók Stavropol í ágúst
1942 og hélt borginni í nokkra mán-
uði eða fram til janúar 1943. Hvort
sem Mikhail og móðir hans vom um
kyrrt í Privolnoye eða ekki þá her-
námsmánuði, „var óvíða um skipu-
legan brottflutning þorpsbúa að ræða
vegna hinnar hröðu sóknar þýska
hersins, fréttaleysis og ringulreiðar,
enda vom flestir þorpsbúar ófúsir að
yfirgefa heimili sín.“ (Z. 31) Bama-
skólanám sitt hóf Mikhail aftur
haustið 1943, að vitað er. Á sumrin
vann hann að uppskerustörfum. „Það
var ekki bara sumarvinna, heldur erf-
ið vinna, iðulega í 11 til 12 stundir á
dag.“ (Z. 33) Strax og Mikhail hafði
aldur til, fór hann í ungliðahreyfingu
kommúnista, Komsomol. Mennta-
veginn gekk hann og lauk stúdents-
prófi 1950.
1 lögum hóf Mikhail Gorbachev
nám við Háskólann í Moskvu haustið
1950. Lagadeildin var í hinum gömlu
Laugardagur 30. júní 1990
MIKHAIL
SERGEIVICH
GORBACHEV
Tvœr nýlegar bœkur jjalla um œviferil
Mikhail Gorbachevs og er eftirfarandi frásögn
byggð á efni þeirra
húsum hans í borginni miðri, ekki í
hinum nýju byggingum Háskólans á
Lenín- hæðum. Stóð Gorbachev
framarlega í félagsmálum stúdenta
og líka í ungliðahreyfingunni og
námið sóttist honum vel. Þrír skóla-
félaga hans hafa ritað um stúdentsár,
tveir landflótta Sovétmenn og Tékki,
Zdanek Mlynar, sem blómstraði í
Prag vorið 1968. Mlynar ber Gorbac-
hev vel söguna og segir hann hafa
verið án yfirlætis, þótt hann hlyti
frama í félagslífi stúdenta. Sjálfur
hefur Gorbachev minnst æsku- og
námsára sinna svo:
„Vera mín í ungliðahreyfingu
kommúnista (Komsomol) bar upp á
eftirstríðsárin. Þeir, sem muna þau ár,
vita, að þau voru ár ótrúlegra erfið-
leika, hvar sem var, og hvemig lifað
var þá. Þegar ég fór til náms við Há-
skólann í Moskvu, lá lcið mín um
Stalingrad, sem hafði verið lögð í
eyði; Voronesh, sem haíði verið lögð
í eyði; Rostov í eyði og Kharkov í
eyði; alls staðar voru rústir. Á stúd-
entsámm mínum ferðaðist ég um og
sá allt það. Allt landið var í rústum.
En ég skal segja ykkur, að Komso-
mol var þá baráttuglöð. Þá var töggur
í Komsomol. Hún kom miklu í verk,
mjög miklu. Þá var þorsti eftir verk-
kunnáttu, eftir þekkingu, og Komso-
mol dró ekki af sér. Ungliðar komu
úr skólum og háskólum til bygging-
arstaðanna og tóku til hendi við að
byggja upp og að endurreisa. I ung-
liðahreyfingunni vakti ég máls á öllu,
sem hug minn tók; slík var baráttu-
gleðin." (D. 44)
Á námsámm sínum í Moskvu varð
Gorbachev heitbundinn stúlku við
nám í félagsfræðum, Raisa Maks-
imova Titorenko, sem var frá
Rubzovsk í Altai-amti. Gengu þau í
hjónaband 1954. Prófi í lögfræði lauk
Gorbachev 1955, en Raisa kona hans
í félagsfræðum ári síðar.
Mikhail Gorbachev hvarf að loknu
prófi aftur til Stavropol-amts. Borgin
Stavropol hafði 1956 um 123.000
íbúa, en amtið er um 80.600 ferkíló-
metrar. I rússnesku amti er fyrsti rit-
ari samtaka kommúnista innan þess
mestur áhrifamaður í reynd. Á stríðs-
ámnum hafði sá verið M. Suslov."
Var (Suslov) 1939 kjörinn fúlltrúi frá
Stavropol-amti á 18. flokksþingið,
þar sem hann var kjörinn í eftirlits-
neftid miðstjómarinnar. Hann var
1941 ... kjörinn aðalmaður í mið-
stjóm flokksins." (Z. 29) Þá skal þess
getið, að Yuri Andropov var fæddur
og upp alinn í jámbrautarþorpi í amt-
inu.
I Stavropol tók Gorbachev við skrif-
stofú í æskulýðsdeild borgarinnar,
sem vann með ungliðahreyfingu
Kommúnistaflokksins. Ungliða-
hreyfingin er öllum opin á aldrinum
14 til 27 ára og hefúr deildir í skól-
um, æðri sem lægri, og á vinnustöð-
um, í bæjum og sveitum. Að fimm
ámm liðnum varð Gorbachev fyrsti
ritari (forstöðumaður) æskulýðs-
deildar Stavropol-borgar. Það ár,
1960, var skipaður nýr fyrsti ritari
kommúnistaflokksins í amtinu, Fe-
dor Kulakov, sem þá hafði verið vik-
ið úr embætti komvöm- ráðherra í
rússneska sovét- lýðveldinu. Góð
samvinna mun hafa tekist með Ku-
lakov og Gorbachev.
I október 1961 var Gorbachev fúll-
trúi á 22. þingi Kommúnistaflokks-
ins. „Fleiri fúlltrúar af öllum þrepum
flokksins sóttu þingið en nokkurt
fyrra þing hans. Á fyrri þingum
Samskiptin við Bush forseta
hófust í pólitísku þíðviðri,
gagnstætt því er var framan af
stjómartíð Reagans.
höfðu fúndfr verið í stóra salnum í
Kreml, sem tekur 1500 manns (i
sæti). Nýja þinghöllin í Kreml með
sætum fyrir 6.000 manns hafði verið
opnuð 1961. Fulltrúum á þinginu
hafði verið fjölgað upp í 5.000.... En
Khmschev þurfti líka að skýra miklar
breytingar á forsætisnefnd miðstjóm-
arinnar og á miðstjóminni á milli 20.
og 22. þings flokksins (en sérlegt 21.
þing hafði verið haldið 1959 og fjall-
að einvörðungu um efnahagsmál)."
(Z. 51) Rædd var á þinginu hin mis-
heppnaða tilraun 1957 til að víkja
Khmschev úr stöðu aðalritara
Kommúnistaflokksins, en að henni
stóðu Malenkov, Molotov, Kaganov-
ich, sem nutu stuðnings Bulganins,
Voroshilov, Pemvkins og Saburov,
og hafði þeim öllum verið vikið úr
forsætisnefnd flokksins. Jafnframt
samþykkti þingið nýja stefnuskrá
Kommúnistaflokksins.
I mars 1962 lét Gorbachev af æsku-
lýðsstörfúm, þegar hann var skipaður
ritari Kommúnistaflokksins í einni
hinna sextán „framleiðslu- sveita"
Stavropol-amts. Litlu síðar hóf hann
bréflega nám í hagfræði landbúnaðar
við Landbúnaðarstofúunina f Stavro-
pol og hélt því námi áfram, eftir að
hann varð í árslok forstöðumaður
„málsvara“-deildar Kommúnista-
flokksins í Stavropol, en því starfi
gegndi hann í fjögur ár.
Gorbachev kann að hafa haft spum-
ir af samblæstri gegn Khmschev.
„Ábendingar em um ítarlegar um-
ræður um stöðu Khmschev í hópi
meðlima í forsætisnefnd miðstjómar-
innar og í miðstjóminni, þá á dýra-
og fiskveiðum í suðri, í grennd við
Manych-vatn, í boði fyrsta ritara
flokksins í Stavropol- amti, F. Ku-
lakov. ... Helsti upphafsmaður sam-
blástursins var Suslov. Shelepin og
Semichastny lögðu honum til stuðn-
ing öryggislögreglunnar (KGB) og
meginvandi þeirra var að telja Brez-
hnev á sitt mál, en hann var næst-
æðstur valdamaður, og Malinovsky
marskálk, landvamarráðherra. Þeir
vom báðir álitnir traustir stuðnings-
menn Khmschev." (Z. 58)
Khmschev var sviftur embættum i
október 1964. Þá varð Kulakov ritari
landbúnaðamefndar miðstjómar
68 55
W