Tíminn - 06.12.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 6. desember 1990
Tíminn 9
/
Vandaðar kiljur
Ut eru komnar hjá Máli og
menningu fjórar bækur í nýjum
bókaflokki sem hlotið hefur
nafnið Syrtlur. Hér er um að
ræða þýdd skáldverk í mjög
vandaðri kiljuútgáfu og er mark-
mið forlagsins að koma með
þessum hætti á framfæri athygl-
isverðum erlendum bókmermt-
um undanfarinna ára og áratuga,
ekki síst eftir höfunda sem hing-
að til hafa alltof lítið verið kynnt-
ir á íslensku.
Bækurnar fjórar eru:
Heimur feigrar stéttar, skáldsaga
eftir suður-afrísku skáldkonuna
Nadine Gordimer sem oft hefur
verið orðuð við Nóbelsverðlaun.
Sögusviðið er Suður-Afríka í
ólgu sjötta og sjöunda áratugar-
ins. Söguna segir hvít millistétt-
arkona. Fyrrum eiginmaður
hennar, vanmáttugur og ráð
villtur uppreisnarmaður, hefur
fyrirfarið sér. Konunni verður
hugsað til lífs þeirra saman og
baráttu gegn aðskilnaðarstefn-
unni. Ólöf Eldjám þýddi
bókina sem er 128 bls.
Blekspegillinn er smásagnasafn
eftir argentínska rithöfundinn
og íslandsvininn Jorge Luis
Borges. Þessi mikli brellumeistari
tuttugustu aldarinnar
leikur sér að mörkum draums
og veruleika og skáldskapar og
fræða. Grunntónninn í sögum
hans er seiðmagnaður og suður-
amerískur; þær eru í senn fyndn-
ar og spennandi. Sigfús Bjart-
marsson valdi og íslenskaði sög-
umar og ritar einnig eftirmála.
Bókin er 119 bls.
Undirleikarinn er skáldsaga eft-
ir rússnesku skáldkonuna Ninu
Berberovu, en verk hennar hafa
verið þýdd víða um heim und-
anfarin ár. Aðalpersónan, Sonja,
er fædd utan hjónabands og flyt-
ur til Pétursborgar með móður
sinni á ámm rússnesku bylting-
arinnar. Hún fetar í fótspor móð-
urinnar og gerist píanóleikari og
hlutskipti hennar verður að leika
undir hjá frægri söngkonu. Sonja
lifir sig inní einkalíf stjömunnar
og þráir að leika stærra hlutverk
í lífinu en hún gerir — en allt
kemur fyrir ekki. Ámi Bergmann
þýddi bókina sem er 85 bls.
Utz er skáldsaga eftir enska rit-
höfundinn Bmce Chatwin sem
dó fyrir aldur fram árið 1989.
Söguhetjan Kaspar Utz á óvið-
jafnanlegt safn af Meissenpostu-
líni, matarílát og skrautmuni,
sem honum hefur tekist að varð-
veita á tímum margvíslegra
ógna. Hann er aðalsmaður af
gamla skólanum, sem býr með
postulínssafni sínu og þjónustu-
stúlku í tveggja herbergja íbúð í
Prag. Sögumaður kemur á fund
hans og verður margs vísari um
merkileg örlög á umbrotatímum.
Unnur Jökulsdóttir og Þorbjöm
Magnússon þýddu bókina sem
er 117 bls.
Allar em bækumar prentaðar í
Prentsmiðjunni Odda hf. Robert
Guillemette hannaði kápu.
Stórkostlegur
prakkari
Komin er út hjá Máli og menn-
ingu Percival Keene eftir sæfar-
ann Kaptein Marryat sem var
uppi á fyrri hluta 19. aldar.
Percival Keene er óforbetranleg-
ur prakkari sem gerir uppreisn
gegn hefðum heimilis og skóla
og fer ungur til sjós þar sem
hann lendir í stórkostlegum æv-
intýmm, omstum og lífsháska.
Sagan af honum er talin meðal
sígildra strákabóka og hefur ver-
ið endurútgefin margoft víða um
heim, m.a. hér, en hefur lengi
verið ófáanleg.
Grikkir hræddir við
dekrið við lyrki vegna
Persaflóadeilunnar
AUSIANI)

Turgut Özal Tyrklandsforseti hefur þótt laginn við að koma landi sínu í sérstöðu vegna landfræðilegrar
legu og hemaðarlegrar í Persaflóadeilunni. Hér er hann á tali við furstann af Quatar.

Tyrknesklr skríðdrekar á hersýningu. Ekki er hlustað á ótta Gríkkja
við hemaðaruppbyggingu Tyrkja, en þjóðimar tvær hafa eldað grátt
silfur um langa hríð.
Gríska ríkisstjórnin ótt-
ast um öryggi lands síns.
Síðan deilan við Persa-
flóa hófst getur TVrkland,
helsta óvinaríki Grikkja,
reiknað með aukinni
hernaðaraðstoð®
Pólitfsk sinnaskipti grísku ríkis-
stjómarinnar í þá átt að taka upp
vinsamlegri afstöðu gagnvart
Bandaríkjunum áttu sér stað þegar
í stað þegar íhaldssami forsætisráð-
herrann Konstantin Mitsotakis tók
við stjórnartaumunum eftir kosn-
ingarnar í apríl sl. En eftir að deilan
við Persaflóa blossaði upp eru farn-
ar að renna tvær grímur á Grikki.
Grikkland hafði á stjórnartímum
sósíalistans Andreas Papandreou
verið í hópi mikilvægustu vopnaút-
flytjenda til íraks, en hefur nú leyft
Bandaríkjamönnum að fljúga yfir
landið á leið til Saúdi-Arabíu, opnað
hafnir sínar fyrir stríðsskipum
Bandaríkjanna (og líka þýskum
sprengjuleitarbátum), sent freigát-
una „Limnos" á hættusvæðið og
jafnvel lofað að senda frekari liðs-
auka til Persaflóa.
Hjálpsemin ekki
í óeigingjömum
tilgangi
Þessi skyndilega hjálpsemi er síð-
ur en svo í óeigingjömum tilgangi.
Þar sem Týrkland, eina landið í Na-
tó sem á landamæri að írak, er í
mikilvægri stöðu í deilunni við
Saddam Hussein, bæði hemaðar-
lega og landfræðilega, óttast Grikk-
ir að þessum fjandsamlega granna
vaxi fiskur um hrygg vegna hættu-
ástandsins, en þeir eiga enn f deil-
um við Tyrki um yfirráð yfir Eyja-
hafi.
Nú biðla Vesturlönd til Týrkja með
peningum og vopnum, og það vek-
ur skelfingu Grikkja. Ioannis Var-
vitsiotis varnarmálaráðherra kvart-
aði við Manfred Wörner, fram-
kvæmdastjóra Nató, undan því að
eftir innrásina í Kúvæt álíti Grikkir
að vaxandi ógnun steðji að sér.
Allt þar til hættuástandið skapað-
ist við Persaflóa hafði Grikkjum
tekist ágætlega að koma í veg fyrir
aukningu á vopnvæðingu Týrkja
einhliða. Stórtækustu vopnasalarn-
ir, Bandaríkjamenn og Þjóðverjar,
urðu að jafna niður hemaðaraðstoð
við bæði löndin á þann hátt að jafn-
vægið beggja vegna Eyjahafsins
raskaðist ekki. Núna sýnir sig að
Bandaríkin eru reiðubúin að launa
fyrirframframlag Týrkja í Persaflóa-
deilunni rausnarlega og láta
áhyggjur Grikkja lönd og leið.
Reyndar ákvað bandaríska þingið
að hin venjulegu hlutföll 7:10 við
úthlutun bandarískrar hemaðar-
hjálpar til Grikklands og Tyrklands
skuli einnig haldast á fjárlagaárinu
1991 (Grikkland fær 381,5 og Tyrk-
land 545 miiljónir dollara) og þetta
hlutfall gildir einnig fyrir afhend-
ingu viðbótarherbúnaðar. í sérat-
kvæðagreiðslu um lög um erlenda
aðstoð varð hins vegar George Bush
um megn að skera úr um að eigin
mati hversu mikið af vopnabúnaði
úr eigu bandaríska hersins stæði til
boða.
Fá TVrkir auka
hemaðaraðstoð
bakdyramegin?
Það er í þessum vanmætti Bush
sem stjómin í Aþenu sér hættuna á
að bandaríska hermálaráðuneytið
kunni að veita Tyrklandi viðbótar
vopnaaðstoð „bakdyramegin", eins
og formælandi grísku ríkisstjórnar-
innar kemst að orði.
Stjórnvöld í Washington beita
bandamenn sína þrýstingi um að
veita Tyrklandi ekki einungis efna-
hagslega aðstoð heldur einnig
hernaðarlega. Grikkir leituðu strax
upplýsinga um áætlanir þýskra yfir-
valda um að afhenda TVrkjum hern-
aðartól af birgðum hersins.
Antonios Samaras, gríski utanrík-
isráðherrann, hótaði því við um-
ræðurnar í Vín um fækkun í hefð-
bundnum herafla í Evrópu, að
Grikkir áskilji sér rétt til að virða
ekki samninginn þegar þar að kem-
ur, ef þeir álíti þjóðarhagsmunum
sínum stefnt í voða. Til þessa hafa
þeir fyrst og fremst beitt sér gegn
því að svæðið umhverfis hafnarbæ-
inn Mersin í Litlu-Asíu verði und-
anþeginn afvopnun, en þaðan
lögðu Týrkir upp í innrás sfna á
Kýpur 1974.
Evrópubandalagið
orðið vinveittara TVrk-
landi en fyrr
Ríkisstjóm Mitsotakis rak sig líka
á óvenjulega vinsamlega afstöðu til
Tyrklands innan Evrópubandalags-
ins. Það er ekki lengra síðan en í
júní að Evrópuráðið beygði sig fyrir
þrýstingi frá Aþenu um að tengja
eðlileg samskipti bandalagsins og
Tyrklands lausn Kýpurmálsins.
Enginn minnist nú lengur á það.
Kröfu Grikkja um að Týrkland og
írak skuli lögð að jöftiu sem árásar-
aðilar, og að Tyrkir skuli þvingaðir
til að draga herlið sitt frá Kýpur
tekur enginn lengur alvarlega.
Grikkjum finnst þeir máttlausir
gagnvart tilraunum Tyrkja til að
taka sér stöðu forysturíkis í Austur-
löndum nær. Túrgut Özal forseti
nýtir sér Persaflóadeiluna til að
tryggja sér rétt til að taka þátt í
lausn vandamála á svæðinu og nýt-
ur þar stuðnings Bandaríkjamanna.
Forsetinn, sem hefur hrifsað til sín
öll völd í utanríkismálum og kom
bæði utanríkis- og vamarmálaráð-
hermm sínum úr embættum í
október, hefur fyrirfram afgreitt
vandamálið Saddam Hussein og
gerir sér vonir um landvinninga,
þegar „landabréf fyrir botni Mið-
jarðarhafs tekur breytingum".
Geysileg vopnvæðing
er undirbúningur fyr-
ir forystuhlutverkið
Undirbúningur hans fyrir þetta
nýja draumahlutverk Tyrklands
felst í geysilegri vopnvæðingu.
Tyrkneski loftherinn á að hafa yfir
meira en 1000 orrustuflugvélum
að ráða um miðjan næsta áratug
og yrði þá mesta flugherveldið í
vestrænu hernaðarbandalagi, á
eftir Bandaríkjunum.
Nú beita Grikkir sér til hins ýtr-
asta fýrir því að fá meiri skilning á
óttanum sem þeim stafar af
granna sínum, og grípa þá stund-
um til örþrifaráða. I októberlok
kom Samaras utanríkisráðherra í
veg fyrir samkomulag Evrópu-
bandalagsins við Tyrkland í efna-
hagsmálum á fundi bandalagsins í
Lúxemburg. En að þeirri af-
greiðslu lokinni báru starfsbræð-
ur hans frá Þýskalandi, Bretlandi
og Hollandi sérstakt lof á Tyrki
fyrir „mikilvægt hlutverk" þeirra í
Persaflóadeilunni, til að sýna hver
hugur þeirra er.