Tíminn - 19.01.1991, Blaðsíða 3

Laugardagur 19. janúar 1991
HELGIN
hendur Týla hirðstjóra, enda var
hann mjög óþokkaður. Var einn
skæðastur óvina hans Hannes Egg-
ertsson og tók hann aftur við hirð-
stjórn af Týla. Urðu þau lok Týla að
hann var veginn af Hannesi eða
mönnum hans og hafði hann þá
rænt á Bessastöðum og síðan verið
dæmdur óbótamaður.
Ögmund hrekur til
Grænlands
Árið 1519 var Ögmundur að venju-
legum hætti kosinn til biskups af
klerkum Skálholtsbiskupsdæmis og
þá á alþingi sömdu lögmenn báðir,
Týli hirðstjóri, lögréttumenn og all-
ur almúgi bréf til konungs til með-
mæla Ögmundi í biskupssess. Slíkt
hið sama gerði og Gottskálk biskup
Nikulásson í bréfi til erkibiskups.
Það sumar hið sama hugði Ög-
mundur til utanfarar til vígslu á
skútu Skálholtsstaðar. Lagði hann
til hafs en hreppti volk mikið og
andviðri, hrakti undir Grænland, en
kom aftur til landsins um haustið og
sat hér næsta vetur. Mætti frá þess-
ari för Ögmundar vera runnin sú
saga að eitt sinn í sæförum hafi
hann hrakið til Grænlands. Kom
hann að kvöldi í Herjólfsnes að því
er hann og skipverjar ætluðu. Sáu
þeir á landi bæði fólk og fé við
stekki. En í því bili, svo sem um
mjaltatíma, kom á byr hagstæður og
voru þeir félagar snemma daginn
eftir komnir til íslands á Patreks-
íjörð.
Keppinautur
í Niðarósi
Sumarið 1520 bjóst Ögmundur enn
til utanfarar og með honum vinur
hans, Vigfús lögmaður Erlendsson.
Hugði hann að ná hirðstjóm yfir
landinu sem hann hafði áður haft,
því enginn vildi hlíta hirðstjórn
Týla. Var Vigfús mikilmenni og stór-
brotinn sem og Þorvarður lögmaður
bróðir hans. Það er skemmst af Vig-
fúsi að segja að hann hlaut hirð-
stjórnina en kom ekki aftur til
landsins. Hann andaðist utanlands
síðari hluta vetrar 1521 og var hann
þá orðinn stórskuldugur. í þetta
sinn tókst Ögmundi förin giftusam-
lega. Fór hann utan með ensku skipi
til Harwich á Englandi 11. ágúst
1520. Sendi hann þá bréf sín til kon-
ungs, líklega með Týla Petersen,
sem þar var þá fyrir, ef hann hefur
ekki verið samskipa þeim Vigfúsi Er-1
lendssyni. Heitir hann þar í bréfi
hollustu sinni við konung og leggur
góð orð með Týla. Skamma dvöl átti
Ögmundur í Englandi. Hélt hann
þaðan til Noregs. Hlaut hann sam-
þykki Niðaróssklerkaráðs til biskup-
dóms í nóvembermánuði 1520 og
slfkt hið sama Eiríks erkibiskups
Valkendorfs. Setti erkibiskup vígslu-
dag nálægt jólum og boðaði þangað
hina norsku biskupa. Skyldi vígslan
fara fram í Björgvin með því að Ög-
mundi lægi á að komast hið fyrsta
til Skálholts og þar hefði lengi verið
biskupslaust. Mun svo hafa til hagað
að skúta Skálholtsstaðar hefur þá
verið til taks í Björgvin. Þangað hélt
ögmundur síðan. En er leið að
vígsludegi kom óvænt atvik fyrir.
Um það bil kom til Niðaróss maður
frá konungi, Lafranz Vésteinsson að
nafni, og vildi konungur að hann
yrði tekinn til biskups í Skálholts-
biskupsdæmi.
Hugðist Ögmundur hafa verið af-
fluttur við konung og eignaði það
mest Hannesi Eggertssyni. Er sagt
að konungur hafi borið þungan hug
til Ögmundar vegna bardagans á
Breiðabólstað í preststíð Ögmundar
og víganna þar.
11
Enskt skip á siglingu. Ef til vil hefur það veríð svipað far sem bar
Ögmund fyrsta áfangann til vígslunnar.
Ögmundur og Sigbrit
Hlaut Ögmundur nú að halda suður
til Kaupmannahafnar á fund kon-
ungs, Kristjáns II. Þangað var Ög-
mundur kominn í maímánuði 1521
og dvaldist þar fram í lok júnímán-
aðar. Hafði hann enn með sér auk
annarra skjala öflugt meðmælabréf
frá umboðsmanni konungs í Björg-
vin. Svo hafði Ögmundur búist til
utanfarar, segir sagan, að hann hafði
látið tvo hina högustu menn á ís-
landi gera lúðra tvo úr rostungs-
tönnum tveim miklum, sem hann
hafið fengið að gjöf. Þóttu slíkir
gripir þá hinar mestu gersemar.
Kristjáni konungi II. hafði fylgt
kona sú er Dyveke hét, hollensk að
ætt og kvenna fegurst. Var hún þá
önduð er hér var komið sögu og
harmaði konungur hana mjög. En
með konunginum var móðir henn-
ar, sem Sigbrit hét, hin vitrasta kona
og réð miklu við konung.
Þegar til Kaupmannahafnar kom
tók Ögmundur það ráð að fara íyrst
á fund Sigbritar. Leitaði hann fylgis
hennar og tillagna og gaf henni ann-
an lúðurinn og að auki silfur og
gull. Komst hann í kærleika við
hana með þessum hætti. Er og ekki
að undra að Ögmundi væri létt að ná
hylli manna er hann vildi og ef hann
kunni hóf á ofstopa sínum, því að
svo segja samtímamenn að aldrei
hafi þeir séð þekkilegri mann ásýnd-
um né höfðinglegri, hvorki innan-
lands né utan. Var hann bleikhærð-
ur og fagureygur, blá augun, smá og
snör, manna karlmannlegastur á
vöxt og limu. En svo sem flestir
menn með skaplyndi hans var hann
heldur hirðulítill um klæðaburð og
háttsemi, skeytti jafnvel ekki þótt
hann drægi leggböndin.
Síðan báru þau Sigbrit saman ráð
sfn hversu haga skyldi. Kom þeim
ásamt um að hann skyldi ganga fyr-
ir konung þegar hún gerði honum
boð og skyldi hann þá hafa með sér
hinn lúðurinn en hún þann er hann
hafði gefið henni. Og eitt sinn er
Sigbrit var með konungi biður hún
leyfis að Ögmundur megi koma á
fund hans og muni hann aldrei af lífi
taka slíkan mann. Fékk Sigbrit leyf-
ið og sendi orð Ögmundi. Klæddist
Ögmundur þá hefðarbúnaði og í það
eitt sinn á ævinni kenndi hann geigs
nokkurs. Varð Ögmundi það þá fyrir,
þó að jafnan ella héldi hann fast
klausturreglur allar hinar vöndustu
að hann lét færa sér vín og drakk af
þrjá drykki. Munu hafa verið nokk-
uð stórir soparnir, svo sem í minn-
ingu þrenningar guðdómsins. Kvað
hann nú fara skyldi sem Guð vildi,
hvort sem yrði líf eða dauði. Sfðan
gekk Ögmundur á fund konungs,
féll til fóta honum, gaf líf sitt og
eignir honum á vald og rétti honum
lúðurinn. Tók konungur við og
spurði Sigbrit hvar hún mundi hafa
séð slíkan grip. Hún kvaðst séð hafa.
Konungur kvaðst ekki trúa og þrátt-
uðu þau nokkuð um þetta. Kom svo
að þau veðjuðu um. Brá þá Sigbrit
hinum lúðrinum á loft og hermdi
hvaðan kominn væri. Studdi hún
síðan fast mál Ögmundar og erindi
en konungur samþykkti biskupskjör
hans 30. maí 1521. Gekk Ögmundur
konungi að öllu leyti á hönd, hét að
styrkja umboðsmenn hans í hví-
vetna í konungsþjónustu, þar sem
eigi væri gengið á rétt kirkjunnar.
Eftir þetta hélt Ögmundur úr
Kaupmannahöfn til Noregs. Er
hann kominn til Túnsbergs 4. júlí
1521. Skrifaði hann þaðan Magnúsi
Hamarsbiskupi, sendi honum afrit
af samþykki konungs og bað hann
koma hið bráðasta til Björgvinjar til
vígslu sinnar, svo hann fengi sem
fyrst komist til íslands. Var Eiríkur
erkibiskup þá í Rómarför og hafði
falið Hamarsbiskupi að vígja Ög-
mund. Þó skyldi enn verða dráttur á.
Þetta sumar horfði ófriðlega með
Svíum og Norðmönnum og vildi
Magnús biskup því ekki fara frá bisk-
upssetri sínu. Dróst þetta svo úr
hömlu að Ögmundur hlaut ekki
vígslu fyrr en um haustið, 27. eða
28. október 1521. Var þá svo áliðið
orðið að hann komst ekki til íslands
og varð enn að eiga vetursetu utan-
Iands. Um þetta leyti spurðist lát
Gottskálks biskups til Noregs. Varð
það þá að ráði Ólafs erkidjákna Eng-
ilbertssonar, sem síðar varð erki-
biskup, að Ögmundi var falin forsjá
Hólabiskupsdæmis, þangað til bisk-
up yrði fenginn þangað.
Heimsiglingin
Loks fékk ögmundur biskup lagt af
stað frá Björgvin áleiðis til íslands
13. júní 1522. Var skip hans lítið og
ellefu menn samtals innan borðs.
Engan hafði hann stýrimann með
sér nema þýskan mann einn, sem
aldrei hafði til íslands komið utan
einu sinni. Kom biskupi það nú vel
að kunna til farmennsku og skip-
stjórnar. Heldur fengu þeir torleiði
og komust til Hjaltlands 21. júní.
Hafði Ólafúr erkibiskup og dóm-
klerkaráð í Niðarósi falið Ögmundi
biskupi að hyggja að kirkjum og
kristnihaldi þar. Ekki leist biskupi á
blikuna er til Hjaltlands var komið.
Skrifaði hann bréf þaðan til Noregs
og taldi óvíst hvort hann héldi heim
til íslands það sumar eða sneri aftur
til Noregs með því að á þessum slóð-
um sé ógrynni „reyfara og skálka".
Mun biskupi ekki hafa þótt leið sín
um hafið örugg fyrir víkingum er
hann var svo fámennur til varnar. Þó
réð hann það af að hann hélt frá
Hjaltlandi og sigldi til Færeyja.
Hrepptu þeir félagar þá hafvolk mik-
ið og réttu stóra og hröktust um ís-
landshaf aftur og fram. Á Jakob-
svöku (24. júlí) skall á þá ofviðri af
norðaustri með sjógangi svo mikl-
um að þeir urðu að halda rétt undan
veðri. Gerði þá biskup og menn hans
áheit mikil til Maríulíkneskis á Hof-
stöðum í Skagafirði, ef þeir næðu að
sjá eitthvert land kristinna manna
fyrir Maríumessu hina fyrri. Dreif þá
skipið fyrir stormi og straumi nótt
og dag svo langt í útsuður að síðan
sigldu þeir félagar tvo sólarhringa
beint í norður og komu á Lárentíus-
messu (9. ágúst) inn í Grænlandsísa.
Lágu þeir síðan undir landinu fjögur
dægur í stilltu veðri. Þótti þeim þá
heldur óvænlega horfa. Að kvöldi
hins 11. ágúst undu þeir upp segl og
stefndu skipinu í aust-norðaustur
og það hið næsta vindi sem þeir
gátu. Náðu þeir í sömu viku landi í
Selárdal í Arnarfirði með heilu skipi
og mönnum og öllum varningi inn-
anborðs. Skorti þá ekki fögnuð
þeirra og lofsyrði til Maríu meyjar.
Dvaldist þjskup síðan sér til hvfldar
heila viku á Bæ á Rauðasandi. Fékk
hann hjá ábúendum hesta, reiðtygi,
fylgdarmenn og annað eftir þörfum,
til þess að hann kæmist sem fyrst til
Skálholts. Því takmarki mun hann
hafa náð í lok mánaðarins.
Lengra rekjum við sögu Ögmundar
ekki hér. Tilgangurinn var fyrst og
fremst að sýna hverrar gerðar sá
maður var, sem svo einarðlega reis
gegn boðberum siðaskiptanna síðar
og var að réttu lagi síst minni í snið-
unum en Jón Arason. Hann telst
vafalaust til stórmenna íslandssög-
unar og er eitt hið mesta þeirra á
meðal.
AMSTERDAM
Amsterdam iðar af mannlífi og skemmtun. Amsterdam er borg sælkera og
listunnenda. Sigling á síkjunum eða rómantískur kvöldverður - Amsterdam er
lifandi borg að nóttu sem degi. Hagstætt vöruverð og vöruval.
Amsterdam er borg verslunar og glæsileika.
POSTUDAGUR TIL ÞRIÐ JUDAGS
HÓTEL MUSEUM
TVEIR í HERB. KR. 38.610 Á MANN
FLUGLEIÐIR
Þjónusta alla leið
Söluskrifstofur Flugleiða:
i sfma 6 90 300.
Lækjargötu 2, Hótel Esju og Kringlunni. Upplýsingar og farpantanir í sfm
Allar nánari upplýsingar færðu á söluskrifstofum Fluqleiða, hjá umboðsmönnum og ferðaskrifstofum