Tíminn - 29.01.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 29. janúar 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavik
Framkvaemdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Betra sjónvarp
Sú var tíðin að ekkert málefni átti að vera betur til
þess fallið að efla norræna samvinnu en að Norður-
landaríkin sameinuðust um að smíða gervihnött sem á
einu stigi var kallaður Nordsat, en hlaut um síðir
nafnið Tele-ex. Enginn vafí er að yfírlýstur tilgangur
með þessari gervihnattarhugmynd var góður, enda
lýstu umræður um hann talsverðum trúarhita á nor-
rænum málþingum.
Hlutverk norræna gervihnattarins átti að vera eins
konar svar við alveldi alþjóðlegra gervihnatta, sem þá
voru að verða til eða þegar komnir í gagnið og ætlað
að dreifa sjónvarpssendingum um allan heim. Viðbú-
ið var að slíkt alþjóðlegt gervihnattasjónvarp yrði
fýrst og fremst með ensku tali og þar með væri sett á
laggimar enn eitt útbreiðslubáknið, sem undirlagt
væri af engilsaxneskum áhrifúm og viðhorfúm. Þótt
standið kringum Nordsat og Tele-ex væri að vísu uppi
í skýjunum, er því ekki að neita að undir niðri var það
vísbending um að norrænir menn fyndu til menning-
arlegrar samstöðu, að til væri samnorræn menning,
þó ekki væri nema dagleg viðhorf og smekkur sem
hægt væri að fínna samnefnara fýrir í gerð sjónvarps-
efnis. Ætlunin var að tryggja að norrænt sjónvarps-
efni væri á boðstólum handa norrænum mönnum í
sjálfri alþjóðasamkeppninni á þessu sviði.
Ut af fyrir sig er ekki ástæða til að hælast yfir því að
norræna gervihnattarsmíðin rann út í sandinn og end-
aði sem sænskt einkaframtak, þar sem aðeins er rás
fýrir eina sænska sjónvarpsstöð. Það kom einfaldlega
í ljós að hér var of mikið í fang færst. Grundvallar-
hugsunin á bak við norræna gervihnöttinn var reist á
veikum stoðum. Þótt Norðurlönd eigi sér sameigin-
legan menningararf og þjóðfélagsgerð sem byggist á
svipuðum samfélagslegum viðhorfum, hefúr hver
Norðurlandaþjóðanna skýrt afmörkuð þjóðarein-
kenni, á sína eigin sögu og menningararfleifð, fyrir
utan það að glíma við sín eigin vandamál og verja
sína eigin hagsmuni. Þetta er ekki sagt til þess að
draga úr þörfínni fýrir norræna samvinnu, heldur til
að minna á skilyrðin fyrir því að norræn samvinna
heppnist. Máli skiptir að gera sér grein fyrir hvað það
er sem aðskilur þjóðimar og taka tillit til þess, engu
síður en að þekkja það sem er þeim sameiginlegt.
Það mátti frá upphafi vera ljóst að menningarhelgi
Norðurlanda varð ekki varin með gervihnattasmíði í
þágu dagskrárefnis sem skírskota ætti til allra Norð-
urlandaþjóða. Slíkt efni er naumast til. Þess háttar
sameiginlegur „vamarviðbúnaður“ var því gervi-
lausn. I þessu efni verður hver þjóð að gera sínar eig-
in ráðstafanir. Ekki síst ber Islendingum að gera sér
þetta ljóst. Ef Islendingar em í útkanti Evrópu, em
þeir líka útjaðraþjóð á Norðurlöndum. Hvað það
snertir að svara með fúllri reisn ágangi erlends frétta-
og afþreyingarefnis útlendra gervihnattasjónvarpa,
verður það að gerast fyrir eigin fmmkvæði og byggj-
ast á þjóðlegum rökum, íslenskum þjóðmenningar-
viðhorfum. En umfram allt þarf íslenskt sjónvarp að
batna, öðlast metnað.
GARRI
Súrmetistíðin
Tími þomblóta er genginn í garð
meÓ sínutn hcföbundna mat, þótt
örlögln hagi því svo, að ekkj fæst
súr hvalur, sem komst einhvem
tíma á matseöilinn, án þess aö súr
hvalur væri étinn frekar á þorra en í
annan tíma. Kins og kunnugt er
byggist þorraveislan á súrum mat
að slórum hiuta, en af því yngra
fólk er óvant súrum mat er farið að
hafa pottrétti mcö, svo það geti eitt-
hvað borðað. Mjög misjafnt er
hvernig td hefur teldst með súra
matinn, vegna þess að góður súr er
vandfenginn. Síðan byrjaö var að
gerilsneyða mjólk, var flest í henni
drepið sem gerir góðan súr. Þeir hjá
Hval hf. vissu þetta, en fundu góð-
an súr í Borgamesi, hvemig sem á
því stóö. Eflaust er hann góður þar
enn, þótt búið sé að svipta fólk
hvalnura.
Maður í svelti
Þorrablótin byrjuðu f alvöru nú
um helgina. Eitt hið veglegasta
þeirra var haldiö að Hótel Drk í
Hveragerði, sem rekið er af miklum
myndarskap af Jóni Ragnarssyni,
kunnum veitingamanni bæði frá
Þíngvöllum og úr Reykjavik. Aö
autó rafc hann kvikmyndahús úm
tíma við Hverflsgötu. TjaWað var
góðum ræðumönnum. Veislustjóri
var Fiosi Ólafsson, sem situr nú
um stundir á Náttúruiækninga-
heimilinu í Hveragerði upp á vatn
og brauð eða þannig. Hann neytti
einstós nema vatns á þorrablótinu
og var það mikiö gamanatriði í
sjálfu sér á að horfa, á mcöan ffnar
dömur svifu fram hjá honum með
súra hrútspunga, sviöakjamma og
öðru súrmetisskýi. Gerð var tilraun
tfl að bjóða honum af diskum, en
hann afþakkaði harðlcga. Er sorg-
legt að sjá svo góðan dreng sitja yf-
Þorsteinn
ir vatnsglasinu ehiu í slíkri veisb. í
inngangsræöu sinni rakti Flosi
ludátúð holdafarssögu smameðtii-
iiti til umfangs og hæðar, en hann
hafði komist að raun um, með aö-
stoð vogar sem þeir hafa á Hælinu
til aö hrella nýkomna menn, að
miöað við þyngd ætti hann að vera
tveir metrar og sextán sentimetrar
á hæð. Kunnugt er að Fiosi er frek-
ar lágvaxinn, þ.e. hneflinn í vöxt, ef
það stólst þá, samanber stótóing
fréttamanna á Stöð 2 hér um dag-
inn, þegar bóndi í Bárðardal sagði
út af öskufalli í Heklu, að snjórinn
væri golsóttur. Það hafði enginn
heyrt fyrr á CNN- stöðinnL
Skemmtikraftur nr. 2
FIosi fór á kostum og skemmti
fólki vel. Komu margir ræðusiúfar
frá honum, en veislusijóri þarf
jafnan að taka til máls öðru hvetju.
Eftir að hafa horft á hin hrokuðu
föt og snúið vatnsglasinu á milli
fíngranna hvarf hann aftur á hæiið
og beið þess að fá bollur úr soja-
baunum í næsta mái, enda er auð-
veldara fyrir hann að ná niður um-
máli sínu en ná hæöinni yfír tvo
itictni.
En 'þótt Flosi flytti neöur, þótti
það etóá nóg. Sérstakur ræðumað-
ur kvöldsins var drifinn austuryfír
Hellisheiði. Þetta var Þorsteinn
Páisson alþingismaöur og bjó fólk
sig undir að sitja kyrrlátt og kurt-
eist undir nokkrum lestri um al-
vöru tífsins. Haföi Þorsteinn raun-
ar látlð orð að því liggja áður að
hann myndi tala um framsóknar-
menn. Var álitið að með því væri
hann aö tilkynna að hann ætlaöi
Flosa að sjá um skemmtunina. Aö
vísu sleppti Þorsteinn því ekki aö
tala um framsóknarmenn, en svo
fór að hann flutti óvepjulega
skemmtilega ræðu, svo óvenjulega
að tala mátti um nýjan Þorstein.
Skemratikrafturinn FÍosi, þótt góð-
ur væri, hafði ekki roð við flokks-
formanuinum. Svona getur þorra-
maturinn og gott kompaní hlaupið í
menn.
Flogið íyrir skot
FramsÓknar
A einum stað í ræðu Þorsteins var
vildöað sagnfræði Hannesar Hólra-
steins Gissurarsonar af Guðlaugs-
staðaætt, sem kveðið var um eins
og frægt er. Hannes hefur verið að
reyna aó drífa upp svonefnt Koilu-
mál að nýju, en koliuna ætlaði
Sjálfstæðisflotóíurinn aö nota fyrir
flotholt á sínum tírna, en sökk á
henni, eins og sannaöist meö
Hæstaréttardómi, Þorsteinn sagð-
ist hafa iesið sýknudóminn, sem
Hæstiréttur feUdi, og þar væri allt
satt og rétt. Þar stæði hins vegar
ekkert um það, að koilan hefði flog-
ið fyrir skotið. Siíkt einkenndi aUa
þá, sem kæmu eitthvað nálægt
Framsókn. Þeir ættu á hættu að
fljúga fyrir skotin, og var á Þor-
steini að heyra að hann hefði orðið
fyrir slíkri reynslu. Margt annað
skemmtilegt féU formanninura af
rounni og á hann þatódr stóldar fyr-
ir að geta snúið póiitik upp í gam-
ansemi með þeiro hætti sem hann
gerði. Garrí
Fjárfest í hagspeki
Prófessor doktor Þorvaldur Gylfa-
son skrifar margt spaklegt í Morgun-
blaðið. Greinar hans um hagræn efni
eru ágætlega við alþýðu hæfi og
mættu fleiri lærdómsmenn miðia
þekkingu sinni á greinargóðan hátt
til þess breiða fjölda sem sí og æ er
mettaður dægurmenningu þar sem
skemmtanagildið er sett ofar öllum
kröfum.
Hagfræðiprófessorinn gerir betur
en að upplýsa og útskýra vísindi sín í
Moggagreinunum. Hann vill líka
leiðbeina og er það góðra gjalda vert
á tímum raunvaxta, nafnvaxta, verð-
bóta og affalla og fallandi gengis við-
skiptasiðgæðis. Sumir eru nefnilega
svolítið ruglaðir í hagstjórnarlist-
inni.
Það eru ekki síst stjórnvöld, sem
gefa og taka að hætti almættis, sem
prófessor Þorvaldur beinir leiðbein-
ingum sínum til, en með næsta litl-
um árangri að því að best verður séð.
Föstudaginn 25. jan. s.l. birtist ein
af þessum ágætlega upplýsandi
Moggagreinum og er um þjóðarsátt-
ina og fylgir sú skarplega athuga-
semd að sumir séu sáttari en aðrir og
eru orð að sönnu.
Prófessorinn bendir á með augljós-
um rökum, að ekki sé hægt að bæta
kjör launþega nema með því að
knýja fram hagræðingu á sviði at-
vinnulífs og breyta til nútímalegra
búskaparhátta í landbúnaði og sjáv-
arútvegi og í ríkisbúsýslu og banka-
kerfi.
Brotalamirnar í hagkerfinu velkjast
eðlilega ekki fyrir hagfræðingnum.
Uppbætur á útflutning landbúnaðar-
afurða eiga ekki heima í upplýstu
nútímaþjóðféiagi, stendur skrifað í
Mogga.
Auðvelt er að samþykkja að þetta sé
rétt. Hins vegar getur verið þrautin
þyngri að skilja hvað upplýst nú-
tímaþjóðfélag er og hvar þá Útópíu
er að finna. Málið er að öll upplýst
iðnaðar- og velferðarþjóðfélög nú-
tímans vernda landbúnað sinn og
greiða niður útflutning með einum
eða öðrum hætti. í tilvitnaðri grein
er t.d. vitnað til að Bandaríkin hygg-
ist minnka útflutningsbætur á land-
búnaðarafurðir sínar. Kannski þar-
lendir séu farnir að nálgast það að
geta talist upplýst nútfmaþjóðfélag?
Sé betur að gáð kæra víst fæstir sig
um að taka þær þjóðir til fyrirmynd-
ar sem hvergi nærri eru færar um að
stýra landbúnaðarpólitík sinni og
hafa hvorki ráð né rænu á að greiða
útflutningsbætur né að vernda fram-
leiðslu sína og atvinnulíf á nokkurn
hátt.
Vel má taka undir að ekki sé alls
kostar rétt að keppa við búvöru ann-
ars og þriðja heimsins á heimsmark-
aði með niðurgreiddum útflutningi.
En að það sé leiðin til einhverra upp-
lýstra og nútímalegra búskaparhátta
er vafamál.
Niðurgreiðslur og styrkir ríkra og
þróaðra þjóða til landbúnaðar og
tregðan til að hætta þeim búskapar-
háttum tala sínu máli um að hvar-
vetna, þar sem menn hafa tök á, er
reynt að halda uppi öflugum land-
búnaði, þótt nokkru þurfi til að
kosta. En stjórnendur þurfa að
kunna sér hóf í þessum efnum sem
sumum öðrum.
En það er hvergi nærri alls staðar
sem spara á í ríkisbúsýslunni. Ekki
er hægt að bjarga mannslífum á
spítölum vegna peningaskorts og
samkvæmt hagspekinni fer heil-
brigði og ríkisframlag í peningum til
sjúkrastofnana saman. Þar má
hvergi til spara og alls ekki spyrja
hvort mögulegt sé að auka hagræð-
ingu í risavöxnu heilbrigðiskerfi. Það
er túlkað sem árás á fárveika sjúk-
linga.
Þá endurtekur háskólakennarinn þá
trúarjátningu skólakerfisins að
menntun sé besta og öruggasta fjár-
festingin sem völ er á, og bendir á að
skóli hans sé stærsti vinnustaður
landsins og eru stúdentar þá taldir
með.
Aldrei er neitt undanskilið þegar
lærdómsmenn tala um menntunina,
fremur en þegar menningarfólk talar
um BÓKINA eða UÓÐIÐ.
Menntun er fortakslaust góð og
hagkvæm. Þar kemst enginn efi að
um hvort allt sé það hagkvæmt,
nauðsynlegt eða jafnvei hollt sem
margbrotin skóla- og menntakerfi
streitast við að veita prófgráður í.
Það er sama hve skólum og náms-
brautum fjölgar og þótt hver hjá-
fræðin af annarri sé viðurkennd sem
kostnaðarsöm menntabraut, aldrei
er minnst á að um offjárfestingu eða
offramleiðslu á prófgráðum sé að
ræða. Hagræðingu á að beita á öllum
öðrum sviðum og jafnvel skynsam-
legu skipulagi. En að stefna hverjum
árgangnum af öðrum inn á mennta-
brautir sem hvorki er þörf fyrir né
koma þjóðfélaginu bókstaflega ekk-
ert við, er „besta og öruggasta" fjár-
festingin sem völ er á.
Fiskvinnsluskólinn er sáralítið sótt-
ur og ökukennsla þjóðinni til van-
sæmdar og slæleg frammistaða á því
sviði kostar þjóðarbúið mikil útgjöld
og enginn kærir sig um að ráða bót á.
Allir hagfræðingar vita að niður-
greiðsla á byggingalánum mun sliga
ríkissjóð, en jafnháar upphæðir sem
falla á sjóðinn vegna námslána skipta
engu máli, að minnsta kosti ekki í
umræðunni. En þetta á víst allt að
borga sig með einhverjum ótil-
greindum hætti og er ekki við hæfi
að nefna hagræn sjónarmið þegar
„besta og öruggasta" fjárfestingin er
annars vegar
Að lokum er vert að minna á að of-
framleiðslan í landbúnaði stafar af
því að bændur eru alltof vel mennt-
aðir. Með menntun og tæknikunn-
áttu hefur þeim tekist að auka fram-
leiðnina svo að til vandræða horfir
og hagfræðin sýnir og sannar að
standi þjóðarbúinu fyrir þrifum.
Vonandi verður engin hætta á að
aðrar stéttir lendi í hremmingum of-
menntunar, því þá gæti svo farið að
jafnvel afurðir viðskiptadeildar HÍ
verði ekki útgengilegar nema með
ærnum niðurgreiðslum. OÓ