Tíminn - 27.04.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 27. apríl 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gfslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gfslason
SkrlfstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sfmi: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð f lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Tlraust þjóðarbú
Enn verður ekki með vissu spáð um það hvernig
stjórnarmyndun lýkur, þótt Alþýðuflokksforystan
hafi sóst eftir því að hefja um það viðræður við
Sjálfstæðisflokkinn. Eins og fram hefur komið
undanfarna daga er fjarri því að einhugur sé meðal
Alþýðuflokksfólks um þá kúvendingu sem tekin
hefur verið að ganga gegn úrslitum kosninganna
um áframhaldandi samstarf núverandi stjórnar-
flokka og taka upp samvinnu við Sjálfstæðisflokk-
inn.
Við þau tímamót sem orðið hafa með afsögn ríkis-
stjórnar Steingríms Hermannssonar er vert að líta
á stöðu þjóðarbúsins og bera hana saman við stöð-
una eins og hún var haustið 1988, þegar fyrst var
efnt til samvinnu þeirra flokka sem farið hafa með
völdin síðan. Haustið 1988 var íslenskt atvinnulíf
að þrotum komið. Útflutningsframleiðslan stóð
ekki undir rekstrarkostnaði sínum miðað við þau
skilyrði sem hún bjó við, að því er varðaði gengis-
þróun og markaðsmál og sívaxandi verðbólgu
ásamt gífurlegri vaxtabyrði og öðrum fjármagns-
kostnaði.
Hins vegar urðu þáttaskil í september 1988, þegar
fyrri ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar tók
við völdum af stjórnarforystu Sjálfstæðisflokksins.
Það sem gerði gæfumuninn var að hin nýja ríkis-
stjórn réðst að vanda atvinnulífsins með markviss-
um aðgerðum. Þrátt fyrir skort á formlegum meiri-
hluta í neðri deild Alþingis, torveldaði það ekki
efnahagsaðgerðir, því að alþingismenn gerðu sér
grein fyrir að undan þeim varð ekki vikist. Þing-
styrkur ríkisstjórnarinnar var síðar efldur þegar
þingmenn Borgaraflokksins gengu til liðs við
Steingrím Hermannsson um stuðning við endur-
reisnarstarf ríkisstjórnarinnar.
Tiltrú þess stjórnarsamstarfs sem formaður Fram-
sóknarflokksins leiddi á nýliðnu kjörtímabili fór
vaxandi með þjóðinni, endurreisnaraðgerðir ríkis-
stjórnarinnar báru fljótt þann árangur sem til var
ætlast og lögðu grunn að því að áhrifaöfl vinnu-
markaðarins, jafnt atvinnurekendur sem launþeg-
ar, sameinuðust um að standa að því víðtæka sam-
komulagi um þróun efnahags- og kjaramála sem
nefnt hefur verið þjóðarsátt.
Frá því að þjóðarsáttin kom til sögu í febrúar 1990
hefur hún verið undirstaða heillavænlegrar efna-
hagsþróunar, sem leita verður langt aftur til að
finna sambærileg dæmi um hér á landi. Fráfarandi
ríkisstjórn skilar af sér góðu búi. í tíð hennar urðu
alger umskipti í efnahags- og atvinnumálum. Verð-
bólga er lítil, kaupmáttarhrapið hefur verið stöðv-
að, m.a. vegna þess að matvælaverði hefur verið
haldið í lágmarki, mjög hefur dregið úr viðskipta-
halla og rekstrarafkoma atvinnulífsins farið síbatn-
andi eins og ársreikningar fýrirtækja víða um land
bera með sér.
íslenskt efnahagslíf hefur gengið í gegnum þá
endurreisn sem verður nýrri ríkisstjórn drjúgt
veganesti.
Á ER SUMARIÐ komið
með sólskin og yl. Mikið
gleður það alltaf mann-
skepnuna þegar þar kemur í
dagatalinu að hún sér það svart
á hvítu að vetri er lokið. Engu
skiptir þótt enn sé hann á norð-
an og enn séu hríðar á Vest-
fjörðum og á annesjum og andi
köldu hér á Suðurlandi. Við vit-
um samt að vorið er komið.
Árstíðirnar eru nefnilega gang-
vissar. Þær eru eins og klukka.
Þetta er öðruvísi í stjórnmálun-
um. Þar er allt á hverfanda
hveli. Og kjósendur ráða ekki
nema að takmörkuðu leyti hvað
þeir eru að kjósa yfir sig. Nýaf-
staðnar kosningar sýna þetta
glögglega. Fráfarandi stjórn
hélt meirihluta sínum, þótt
einn stuðningsflokka hennar
hyrfi af sjónarsviðinu og fylgi
hans kæmi fram í samsvarandi
aukningu á fylgi stjórnarand-
stöðu. Engu að síður fékk frá-
farandi ríkisstjórn þrjátíu og
tvo þingmenn kjörna, en stjórn-
arandstaðan þrjátíu og einn. At-
kvæðalega séð fékk fráfarandi
ríkisstjórn enn meira fylgi.
Vegna þess að ákveðnar eru
breytingar á Alþingi úr tveimur
deildum í eina er meirihluti rík-
isstjórnarflokkanna þriggja
nægur. Hins vegar á eftir að
ganga formlega frá þessari
breytingu í sumar. Það er nú
notað sem röksemd gegn því að
meirihluti sé ekki meirihluti.
Kjósendur andmæla
Það sem réð þó úrslitum um
að kjósendur fengu ekki haldið
meirihluta sínum er sú ákvörð-
un Alþýðuflokksins að gera
málamynda ágreining innan
fráfarandi ríkisstjórnar. Stein-
grímur Hermannsson sagði þá
af sér fyrir sig og ráðuneyti sitt
á stundinni og við það situr nú.
Alþýðuflokkurinn hikaði ekki
við að virða vilja kjósenda að
vettugi. Meirihlutinn sem þeir
kusu var rofinn. En flokksmenn
krata eru langt frá því að vera
ánægðir með þessar aðgerðir
flokksforystu og þingflokks. Á
sumardaginn fyrsta var haldinn
hundrað og fimmtíu manna
fundur á Hótel Borg, þar sem
kjósendur Aiþýðuflokksins
mótmæltu þessum aðförum
flokksforystunnar. Þeir hafa
margt til síns máls. Á liðnu
kjörtímabili, á meðan stjórnar-
samvinna Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags stóð, reyndu
þessir flokkar að sameinast í
einn jafnaðarmannaflokk og
náðist nokkur árangur af því
starfi við síðustu borgarstjórn-
arkosningar. Áberandi var hvað
ungt fólk í báðum þessum
flokkum sýndi sameiningunni
mikinn áhuga. Það vildi að
linnti þeim hjaðningavígum
flokkanna tveggja, sem hafa
blossað upp með árvissu milli-
bili allt frá árinu 1930. Nú hefur
formaður Alþýðubandalagsins
talað um jafnaðarmannaflokk-
ana báða, þ.e. Alþýðuflokk og
Alþýðubandalag. Verður ekki
séð hvernig það samræmist því
að annar hluti jafnaðarmanna
verði í ríkisstjórn og hinn í
stjórnarandstöðu. Ungt fólk,
sem nú fundar um villu Alþýðu-
flokksins, er einmitt að mót-
mæla slíku fráhvarfi frá sam-
stöðu meðal jafnaðarmanna.
Hlýjar minningar
En ungir menn í Alþýðu-
flokknum eru svo sem ekki
sammála. Á þriðjudaginn birtist
grein í Alþýðublaðinu eftir Birgi
Árnason, þar sem hann lýsti yfir
að við myndun ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins ætti fyrst og fremst að
láta viðræður snúast um „skipt-
ingu ráðuneyta en ekki mál-
efnasamning ...“. Slíkur áhugi
er sérkennilegur í meira lagi,
jafnvel þótt Birgir telji að mál-
efnasamning megi gera síðar.
Einn af þeim, sem vilja sameina
jafnaðarmenn, Hrafn Jökuls-
son, skrifar svo í Alþýðublaðið á
miðvikudag. Hann líkir viðræð-
um Davíðs Oddssonar og Jóns
Baldvins Hannibalssonar við
draugagang í gömlu húsi Við-
reisnar, sem skildi þannig við
þjóðina að þar ríkti „atvinnu-
leysi, landflótti og verðbólga".
Árið 1974 var Jón Baldvin í kjöri
á Vestfjörðum fyrir Samtök
frjálslyndra og vinstri manna til
að koma í veg fyrir að „hroll-
vekja“ viðreisnaráranna endur-
tæki sig. Nú lýsti hinn gamli
frambjóðandi SFV því hins veg-
ar yfir í DV s.l. þriðjudag: „Við
höfum ævinlega átt hlýjar
minningar um Viðreisn." Ekki
er nema von að ungu fólki
blöskri þessi sinnaskipti og velti
því fyrir sér hver hafi dottið á
höfuðið. Hrafn bendir á að
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn hafi setið að-
eins eitt ár saman í stjórn eftir
að viðreisnarstjórnin féll. Það
var í ríkisstjórn Þorsteins Páls-
sonar 1987-1988. Eftir það vitn-
aði Jón Baldvin um úrræðaleysi
sjálfstæðismanna, dáðleysi
þeirra og hvernig þeir hrökkl-
uðust úr eigin ríkisstjórn.
„Hann hefur lýst Sjálfstæðis-
flokknum sem hagsmuna-
bandalagi þar sem skýr pólitík
eigi ekki upp á pallborðið",
skrifar Hrafn. Það skaðar ekki
að geta þess, að Jón Baldvin
Hannibalsson hefur sjálfur skíl-
greint sig sem vinstra megin við
miðju.
Árangur félags-
hyggjustjórnar
Sú félagshyggjustjórn sem nú
lætur af störfum fær gott eftir-
mæli. Þegar hún tók við völdum
fyrir þremur árum var útlitið í
efnahagsmálum dökkt og þörf
skjótra aðgerða til bjargar. Með
markvissum og hiklausum að-
gerðum tókst að koma fyrir-
tækjum í sjávarútvegi yfir þá
örðugu hjalla, sem verðbólga,
hávextir og afleit lánsfjárstaða
hafði búið þeim. Næst var tekið
til við launamálin. Þær viðræð-
ur enduðu í þjóðarsátt, ein-
hverju mesta snilldarbragði
sem hér hefur tekist í fimmtíu
ára sögu verðbólgunnar í land-
inu. Um þessi höfuðmál var al-
gjör samstaða í félagshyggju-
stjórninni. Verðbólgan komst
niður í fimm stig, sem var Iægra
en „elstu menn mundu“, svo
notað sé gamalkunnugt orða-
lag. Orðaskak um minniháttar
atriði, einkum þegar leið að
kosningum, geta varla talist það
þýðingarmikil, að þau ein og sér
hafi nægt til að valda friðslitum
innan ríkisstjórnarinnar. Þó er
engu líkara en að Alþýðuflokk-
urinn hafi beðið fyrsta tækifær-
is til að hefja viðræður við Sjálf-
stæðisflokkinn um svonefnda
viðreisnarstjórn. Þeim viðræð-
um líkir Hrafn Jökulsson við
draugagang. Jafnvel ungir jafn-
aðarmenn hafa samþykkt að
óhyggilegt sé fyrir flokkinn að
ganga til samstarfs við Sjálf-
stæðisflokkinn. Það verður
heldur ekki séð að neinar nauð-
ur reki hann til þess. Stjórnar-
flokkarnir fengu meirihluta í
kosningunum. Hafi drauga-
gangurinn verið byrjaður fyrir
kosningar, gerðust kjósendur
svo sannarlega draugabanar.
Þeir vissu að þeir bjuggu við
jafnvægi og þjóðarsátt. Þeir
vissu að meiri árangur hafði
orðið af samstarfi félagshyggju-
flokkanna en trúað var í upp-
hafi. Þeir veittu þessum flokk-
um styrk sinn. En svo virðist
sem það hafi ekki dugað.
Hægt að selja
________ríkisbanka
Viðreisn er það sólarljós, sem
forysta Alþýðuflokksins hefur
blindast af. Það er ekki nýtil-
komið. Þegar viðreisninni lauk
árið 1971 með stjórnarmyndun
Ólafs Jóhannessonar dreyiridi
Alþýðuflokkinn áfram um sælu-
tíðina í samvinnu við Sjálfstæð-
isflokkinn. Engu máli skipti
þótt Alþýðuflokkurinn tapaði
einum þriðja af fylgi sínu og
næði ekki þeim vopnum sínum
aftur í bráð. Flokkurinn var al-
tekinn af viðreisnaranda, sem
hafði reynst launþegum og fé-
lagshyggju þungur í skauti.
Jafnvel í þeirri ríkisstjórn, sem
nú hefur sagt af sér, var eins og
Sjálfstæðisflokkurinn ætti sér-
stakan málsvara í bankamálum.
Sala Útvegsbankans og nú síð-
ast hugmyndin um sölu Búnað-
arbankans eru runnar undan
rótum manna, sem árið 1960