Tíminn - 09.08.1991, Blaðsíða 5

Föstudagur 9. ágúst 1991
Tíminn

Til ritstjórnar Tímans
Kaeri Indridlt lcggja áherslu á forvarair sjúk-
Mig hefur oft undraö hveralg dóma fremur en a& bíða þar tll
Tíminn kynnir fréttir sínar í íyr- fólk er oröiö veikt. Allar þjóöir
irsðgnum á forsíöu. Fréttir liins vestræna heim berjast nú
blaðsins eru gjarnan af sam- við sama vanda í heilbrigöiskerf-
tímaviðburðum, en fyrirsagnira- inu — nefnilega svo ört vaxandi
ar varða sagnfræði, heimspeki- kostnaö aö þær fá ekld lengur
legar vangaveitur eða jafnvel undir risið. Island er hér engin
langömmubróður blaðamanns- undantekning. Veralegur hluti
ins. Báðum er okkur í fersku þessa kostnaðar stafar af sjúk-
minni, enda hlógum við að því dómum sem haegt væri að takast
saman, þegar fréttaviðtal við á við með forvömum og rnaður-
Hallgrím á Dynjanda vestra var innerbeinlínissjálfúrvaidurað.
kynnt í Tímanum undir forsíðu- Kostnaður samfélagsins í bar-
fyrirsögninni: „ÞAÐ ERILMUR áttu við sjúkdóma, sem hljótast
I GRASI, SAGÐI GRÉLÖГ. af reykingum, ofneyslu áfengis
Fyrirsögnín visaði hvorki til eig- og fíkniefna, rðngu mataræði,
inkonu Hallgríms, móður hans óhollum iífsháttum, AIDS,
né dóttur—né heldur var blaða- streitu og Öðrum þeim slðum og
maður að uppnefnda viðmæl- „ósiðum" sem flokka má undir
andann — helduv varöaöi fyrir- sjáifskaparviti, er öruggiega
sögnin landnámskonuna á meiri en sá kostnaöur sem sam-
Hrafnseyri við Araaríjörð, Gré- félagið hefur af sjúkdómum af
löðu jarlsdóttur, og kom ekki öðrum íoga. Einmitt þess vegna
viðtaiinu við. leggja menn stöðugt meirí
Því kom mér þetta i hug að á áhershi á forvarnir og þarf vænt-
forsíöu Tímans í gærvar kynnt- aniega ekki að segja Tfmanum
ur blaðamannafundur, sem ijail- að forveri minn í starfi, Guð-
aði um áhríf nýrrar reglugerðar mundur Bjarnason, var mikiO
um greiðstu almannatrygginga i áhugamaður um þann þátt heii-
lyfjakostnaöi, undir fyrirsögn- brigðisþjónustunnar og þá ekki
inni: „HVER SEGIR AÐ YÐUR síst manneldismáiin, sem hann
EIGI AÐ LÍÐA VEL?“ og til beitti sér sérstaklega fyrir í ráð-
hliðar var birt ljósmynd af und- herratfð sinnL
irrituðum. Þegar betur var að í grein í tímaritinu Fortune ftá
gáð kom f Ijós að fyrirsögnin því í fyrra mánuði, þar sem fjall-
varðaöi hvorki fréttina né sam- að er um þessl mái, er haft eftir
tímann, heldur var biaðamaður Gail Wilenski, sem er forstjóri
með henni að vitna í orð, sem alríkisstofnunar í Bandaríkjun-
hann heldur sig hafs heyrt höfð um sem hefur yfirieitt yfirum-
eftir gömlum heimiiislækni sem sjón með Medicare og Medicaid í
á einhvern tima að hafa sagt þau Bandaríkjunum, sem gegna
við einhvern sjúkling. Sem sé hliðstæðu hlutverid og sjúkra-
sagnfræði — þó ekki ftá dögum tryggingar hérlendis: „Fólk œti-
Grélaðar jarisdóttur. Sagnfræðin ast tíl þess að heilbrig&iskerfíð
var ekki í neinum tengsium við lagfœri aBt það tjón, sem það
umræðuefnið á fundinum held- hefur valdið sjáífa sér.u (People
urí tiiefni þess að ég haföi vakið want the hcalth care system to
athygli blaðamanns á þeirri ein- undo aH the damage they heap
föidu staðreynd að veralegur upon themselves.)
hluti heilbrigðisútgjalda stafar Þessi mál era alvörumál og
af því að samfélagið er að reyna verðskulda alls ekki þá meðferð
að bæta tjón, sem fóik befur sem þau hafa hlotið hjá skamm-
unnið á sjálfu sér með óhollum sýnum bbðamanni þínum, sem
Ufnaðarháttum eða eldd hirt um virðlst vera mest í mun að hund-
að huga að fyrr en aUt of seinL elta með hártogunum ráðherra
Þctta eru engin ný saunindi og af því að hann er ekki í sama
síður en svo gamanmál, heldur flokki og Tíminn styður. Hér má
þáttur í þeirri viðhorfsbreytingu svo gjarnan koma amen eftír
tíl hellsugæshi og heilbrigðis- efninu, nema hvað ég legg til,
þjónustu sem alls staðar gætir í svona samræmisins vegna, að
heimlnum — nefnilega þeirrar þessi nóta tíl þín verði bírt í
viðhorfsbreytingar að þaö sé Tímanum undir fyrírsögninni:
bæði æskilegra og ódýiara fyrir „FÖCUR ER HLÍÐIN, SAGÐI
samfélagið og einstaklingana að GUNNAR."
Eyririnn sem skatturinn endurgreiðir:
Kaupa hlutabréf og
fara til útlanda
Svo viröist sem margir hafi farið
með þann glaðning, sem þeir fengu
frá skattínum í síðustu viku, og
fiárfest í hlutabréfum hjá verð-
bréfafyrirtækjunum eða keypt sér
utanlandsferð hjá ferðaskrifstofun-
um.
Elvar Guðjónsson, sölustjóri verð-
bréfadeildar Kaupþings, sagði að
mjög líflegt hefði verið í hlutabréfa-
sölu hjá fyrirtækinu síðustu daga.
Hann sagðist álykta svo að margir
væru að kaupa hlutabréf fyrir pen-
ingana sem þeir fengu endurgreidda
frá skattinum, því sama dag og þess-
ir peningar voru greiddir út hefði
söluaukningin orðið mikil. Jafn-
framt benti hann á að töluvert væri
um það að menn keyptu sér hluta-
bréf til þess að fá endurgreiðsluna
aftur á næsta ári.
Hjá Landsbréfum hf. jókst einnig
sala hlutabréfa svo og almennra
bréfa nú eftir endurgreiðslu skatts-
ins. Davíð Björnsson hjá Landsbréf-
um sagði að sala hlutabréfa hefði þó
aukist sérstaklega mikið og mjög
mikið hefur verið að gera hjá Lands-
bréfum upp á síðkastið. Davíð sagði
að endurgreiðsla skatta væri ef til
vill ekki eina skýringin á þessari
aukningu, því hlutabréf væru ein-
mitt auglýst mjög mikið um þessar
mundir.
Helgi Pétursson hjá Samvinnuferð-
um-Landsýn sagði að í byrjun síð-
ustu viku hafi verulegur skriður
komist á ferðapantanir hjá ferða-
skrifstofunni. Hann sagði að fólk
væri mikið að hugsa til haustsins og
haustferðimar væru mjög vinsælar.
Jafnframt sagði hann að líklega
mætti rekja þessa aukningu, að
hluta til, til endurgreiðslu skatt-
anna, en eflaust væru þeir, sem
haldið hafa að sér höndum í sam-
bandi við ferðalög erlendis, nú einn-
ig að panta sér ferðir.
Einhver auluiing varð hjá ferða-
skrifstofunni Úrval-Útsýn í síðustu
viku, en aukningin var ekki mjög
áberandi, að sögn Drafhar Bjöms-
dóttur hjá Úrval-Útsýn. Hún sagði
að um þetta leyti væri mest spurt
eftir ódýrum ferðum. Jafnframt
benti hún á að uppselt væri í mjög
margar ferðir ferðaskrifstofunnar,
þannig að ekki væri hægt að selja í
margar ferðir, þó svo að eftirspurn
væri dálítil. -UÝJ
[ verðkönnun Verðlagsstofnunar, sem gerð var nýlega, kem-
ur fram að meðalverð á vörum hafi lækkað í Ijórum verslun-
um á þriggja mánaða tímabili, en hækkað í 47 verslunum:
Meðalverð hækkað
um 1,2% á 3 mán.
Meðalverð á áttatíu vörum, sem
Verðlagsráð hefur nýlega athug-
að, hefur hækkað um 1,2% á
þriggja mánaða tímabili, en það
er sama hækkun og varð á mat-
vörum í framfærsluvísitölunni
frá byrjun apríl til byijunar júlí-
mánaðar. Verð á 58 vörutegund-
um hafði hækkað eða var
óbreytt, en verð á 24 vöruteg-
undum hafði lækkað.
Frá gerð kjarasamninga í febrúar
1990 hefur Verðlagsstofnun fylgst
með vöruverði 50 algengra vöruteg-
unda í 49 matvöruverslunum á höf-
uðborgarsvæðinu með reglubundn-
um könnunum. í janúar sl. var vöru-
tegundunum fjölgað í rúmlega 80 og
verslununum í 54. í lok júlí var þessi
könnun gerð og hún borin saman
við síðustu könnun, sem gerð var í
lok apríl sl.
Meðalverð á vörunum í könnuninni
lækkaði um 0,3-1,5% í 4 verslunum,
en hækkaði um 0,1-4,3% í 47 versl-
unum. Vöruverð var óbreytt í einni
verslun á áðurnefndu tímabili. Með-
alverðið hækkaði meira en 1% í 29
verslunum.
Þær vörur, sem mest lækkuðu í
verði, voru ýmsar pakka- og niður-
suðuvörur. Þær vörur, sem helst
hafa hækkað í verði, eru rækjur,
kjúklingar, hreinlætisvörur, kaffi,
kornvörur o.fl.
Til þess að gefa neytendum hug-
mynd um verðlag í einstökum versl-
unum var reiknað út meðalverð
hverrar einstakrar vöru eins og það
var í lok júlí. Þetta meðalverð var
síðan notað sem stuðull til viðmið-
unar, sem ákveðinn var 100. Vöru-
verð í verslun með meðaltöluna 100
er því í meðallagi, miðað við þær
verslanir sem voru með í könnun-
inni. Frávik frá meðaltalinu gefa
hugmynd um hversu mikið verð í
einstökum verslunum er fyrir ofan
eða neðan meðalverð.
Samkvæmt könnuninni voru Bón-
us- verslanimar þrjár með lang-
lægsta meðalverðið. Bónus í Hafnar-
firði var lægst með meðaltöluna
73,6. Hins vegar var fjöldi vöruteg-
unda þar aðeins 40-44, meðan fjöldi
vörutegunda í stórmörkuðunum var
71- 76 tegundir.
Verð í stórmörkuðum er samkvæmt
þessari könnun nokkuð svipað.
Fremstir meðal jafningja eru Fjarð-
arkaup í Hafnarfirði með meðaltöl-
una 86,2. Fast á eftir fylgir Hag-
kaupsverslunin á Eiðistorgi með
meðaltöluna 86,3. Hagkaup í Kringl-
unni og í Skeifunni eru með meðal-
tölumar 86,4 og 86,8. Miklagarðs-
verslanimar í Garðabæ og við Hring-
braut koma næstar með 93,4 og
93,8. Kaupstaður í Mjódd og Mikli-
garður við Sund koma þar á eftir
með meðaltölurnar 94,8 og 94,9.
Af stærri hverfaverslunum er Haga-
búðin við Hjarðarhaga ódýrust með
meðaltöluna 92,1. Næst þar á eftir er
Arnarhraun í Hafnarfirði með 95,9.
Fjórar Nóatúnsbúðir fylgja þar í kjöl-
farið með meðaltölur á bilinu 96,3-
Á morgun kl. 14 opnar bandaríska
listakonan Joan Backers málverka-
sýningu í Hafnarborg, menningar-
og listastofnun Hafnarfjarðar.
Joan Backers er fædd í Milwaukee í
Wisconsin, en er nú búsett í Kansas
þar sem hún jafnframt því að vinna
að list sinni, kennir við The Kansas
City Art Institute. Hún lauk MFA-
námi í listmálun frá Northwestem
University í Illinois árið 1985. Henni
97,2. Dýrasta stærri hverfaverslunin
var Grensáskjör sem var með meðal-
töluna 110,4.
Ódýrasta smærri hverfaverslunin
var Vogaver með meðaltöluna 102,5.
Dýrasta smærri hverfaverslunin og
jafnframt dýrasta verslunin í könn-
uninni var Matvöruverslunin
Hraunbergi 4 með meðaltöluna
117,6.
í fréttatilkynningu frá Verðlags-
stofnun segir að þessar meðaltölur
beri að túlka með varúð, vegna þess
að verðmunur á dýrum og/eða mikið
keyptum vörum skipti meira máli
fyrir neytandann en mikill verðmun-
ur á vörum sem keyptar eru í litlum
mæli. Þá segir Verðlagsstofnun að
þess beri einnig að geta að verslanir
séu misjafnar bæði hvað varði
greiðslukjör og svo þjónustu, en
þetta séu atriði sem geti að ein-
hverju leyti skýrt mishátt verðlag í
verslunum. —SE
voru veitt starfslaun frá Fulbright-
stofnuninni til að starfa hér á íslandi
árið 1989 og nýlega hlaut hún styrk
úr sjóði The American-Scandinavi-
an Foundation til að vinna að verk-
um sínum í vinnustofu Edvards
Munch í Noregi.
Hún hefur haldið einkasýningar f
heimalandi sínu og víðar og tekið
þátt í fjölda samsýninga.
—SE
Joan Backers í Hafnarborg