Tíminn - 10.10.1991, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 10. október 1991
Tíminn 3
Heimilin slógu 26 milljarða kr. ný lán á aðeins hálfu ári:
kr. nýtt lán á
„Athyglisvert er að háir raunvextir lánsfjár virðast lítil áhrif hafa
haft til að draga úr eftirspum heimilanna eftir lánsfé, enn sem kom-
ið er að minnsta kosti,“ segir í grein í Hagtölum Seðlabankans. Þar
er nánast undrast yfir mikiili aukningu á iánum til heimila (einstak-
linga) — um 15% á íyrstu sex mánuðum þessa árs. Auk mikillar
eftirspuraar eftir húsnæðislánum hafi heimilin einnig tekið mikil
lán í bankakerfinu.
Á þessu hálfa árí hafa heimilin tekið
að láni um 40% allra nýrra lána í
lánakerfinu, eða samtals alls um 26
milljarða króna. Sú upphæð svarar til
rúmlega 100.000 kr. á hvert manns-
bam í landinu. Þannig að segja má að
hver fjölskylda í landinu hafi hækkað
skuldir sínar um 400.000 kr. að með-
altali á aðeins hálfú ári. Greiðslubyrði
fólks eykst því ekki aðeins vegna
þeirrar miklu vaxtahækkunar, sem
orðið hefur, heldur einnig af hraðvax-
andi hækkun á skuldum heimilanna.
Samkvæmt bráðabirgðatölum
Seðlabankans stækkaði lánamarkað-
urinn á fyrri helmingi ársins úr 531
upp í 596 milljarða króna, þ.e. um 65
milljarða. Þar af jukust skuldir ríkis-
sjóðs um 13 milljarða (18%), at-
vinnuveganna um 25 milljarða (10%)
og skuldir einstaklinganna mest, eða
um 26 milljarða króna, 15% sem fyrr
segir.
Raunhækkun
10 þús. kr. á viku á
meðalheimili
Sé verðbólgan tekin með í myndina,
kemur í ljós að af þessum 65 milljarða
viðbótarlánum eru 38 milljarðar
raunaukning, þ.e. aukning skulda
umfram verðbólgu. Þar af eiga heimil-
in hátt í helming eða 17 milljarða
króna. Það samsvarar 265.000 krón-
um að meðaltali á hverja fjögurra
manna fjölskyldu á hálfú ári (rúmlega
10 þúsund krónum á hverri viku).
Skuldir atvinnuveganna hafa hins
vegar aðeins hækkað um 4% að raun-
gildi, eða um 11 milljarða króna.
Seðlabankinn segir aukninguna að
langmestu leyti eiga rætur að rekja til
lántakna opinberra fyrirtækja, en lítil
aukning sé aftur á móti á lánum
einkafyrirtækja Virðist því sem háir
vextir virki til að draga úr lántökum
atvinnurekenda, þótt einstaklingar
láti þá í engu aftra sér frá „slætti" og
stórri skuldasöfnun.
Skuldir heimilanna hækkuðu m.a.s.
hraðar en erlendar lántökur á fyrra
misseri ársins. Af 531 milljarða króna
lánamarkaði í ársbyijun voru erlend
lán, nettó, 172 milljarðar, eða sama
upphæð og skuldir heimilanna. Síðan
hafa erlendu skuldimar hækkað í 194
milljarða, en skuldir heimilanna í 198
milljarða króna (rúmlega þrjár millj-
ónir á hvert meðalheimili).
Ástæðumar óljósar
í þróun spamaðar segir Seðlabank-
inn hafa orðið straumhvörf á síðasta
ári. Spamaður hafi þá allt í einu farið
þverrandi og viðskiptahalli að vaxa.
„Skýringar þessarar þróunar em ef til
vill ekki að fúllu ljósar, en nefna má al-
mennar væntingar um þær mundir
um batnandi hagvöxt, viðskiptakjör
og kaupmátt Þessar væntingar virð-
ast hafa hleypt af stað skriðu neyslu-
fjárfestinga, sérstaklega kaupum á
varanlegum neysluvömm." Til varan-
legra neysluvara teljast td. bflar,
heimilistæki og húsgögn, svo dæmi sé
tekið.
Miðað við núverandi útlit í atvinnu-
og launamálum virðist ástæða til að
óttast að ýmsum geti reynst erfitt að
standa í skilum með afborganir og
„okurvexti" af einhveijum þeirra
„bjartsýnislána" sem slegin vom í von
um bættan hag.
Meðalskuldin úr 2,1
upp í 3,1 milljón á
átján mánuðum
Þessi mikla skuldahækkun heimil-
anna f ár er raunar framhald á mikilli
aukningu á síðasta ári. Frá ársbyrjun
1990 hefúr lánamarkaðurinn í heild
vaxið um 27%. Skuldir heimilanna
hafa á sama tíma hækkað úr 134 upp í
198 milljarða. Þetta þýðir með öðmm
orðum að meðalfjölskyldan, sem
þurfti að standa undir 2,1 milljóna
króna láni í byrjun sfðasta árs, þurfti
orðið að standa undir greiðslum af 3,1
milljóna króna láni á miðju þessu ári.
Hækkunin er 48%, eða margfalt um-
fram launahækkanir sem orðið hafa á
samatíma—auk þess sem vextir hafa
hækkað vemlega á tímabilinu.
-HEI
Haustþing Kennarafélags Reykjavíkur:
Enga einkaskóla
„Haustþing Kennarafélags Reykja-
víkur mótmælir stofnun einkaskóla á
grunnskólastigi og hvetur skólayfir-
völd ríkis og Reylq' avíkurborgar tíl að
hverfa frá hugmyndum um einka-
væðingu gmnnskóla," ályktar Kenn-
arafélag Reykjavfkur.
Og bætir við: „í skólastefnu Kenn-
arasambands íslands segir: „Kennara-
samband íslands leggur áherslu á að
hvorki stétt né efnahagur hafi áhrif á
möguleika einstaklings til náms.
Kennarasamband íslands varar jafh-
framt við stofnun einkaskóla sem ein-
ungis em kostaðir af foreldrum og
fyrirtækjum. Slíkir skólar verða fyrst
og fremst sérskólar hinna efnuðustu í
landinu.“ Haustþing Kennarafélags
Reykjavíkur skorar á ríkisstjóm og al-
þingismenn að standa vörð um nýsett
gmnnskólalög. Haustþingið krefst
þess að Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra hætti þegar í stað við
þá ákvörðun sína að fresta ákvæðum
gmnnskólalaga um fækkun í bekkj-
um og lengingu skóladagsins, en
hvort tveggja em gmndvallaratriði
þess að grunnskólinn geti sinnt hlut-
verki sínu. Jafnframt skorar þingið á
alþingismenn og skólafólk að standa
vörð um óbreytt og bætt 120 eininga
nám við Kennaraháskóla íslands.
Haustþing Kennarafélags Reykja-
víkur krefst þess að yfirvöld mennta-
mála sjái til þess að stærsti vinnustað-
ur þjóðarinnar, skólinn, verði vel bú-
inn heilsdagsskóli fyrir öll böm þar
sem jafrit gildi allra, virðing fyrir ein-
staklingnum og samábyrgð ráði ríkj-
um.“ -aá.
Pöntun Bónus flutt til Sólar hf. í gegnum gagnahólf Pósts og síma.
Tímamynd: Áml BJama
PAPPÍRSLAUS
VIÐSKIPTI
í vikunni fóm fyrstu pappírslausu
riðskiptin á íslandi fram. Bónus
sendi pöntun til Sólar hf. í gegnum
gagnahólfaþjónustu Pósts og síma.
Það em EDI-félagið á íslandi, fjár-
málaráðuneytið, ICEPRO-nefndin,
Nefverk hf., Póstur og sími, Skýrr,
Strikamerkjanefnd og viðskipta-
ráðuneytið sem standa að verkinu.
Stefnt er að því að gera pappírslaus
viðskipti að reglu hér, enda em þau
ódýrari og fljótlegri en pappírsvið-
skipti. Tollurinn ætlar fljótlega að
taka upp pappírslaus viðskipti. 7.
nóvember verður haldin ráðstefna
þar sem sýna á hvemig samskipti
Tollsins og innflytjenda verða eftir
væntanlegar breytingar. -aá.

f
f'
í ■
■
íwsá&':

■■':' •: ■■- :
■- is
■ ■
Tfmamynd Áml Bjama
HAT/FAT-búnaðurinn kynntur fjölmiðlum í gær.
Iðntæknistofnun:
Fulikominn tækjabúnaður
til hönnunar og framleiðslu
Iðntæknistofnun hefur í samvinnu
við Háskóla íslands og Tækniskóla
íslands smíðað fúllkominn búnað til
hönnunar og framleiðslu, sem kall-
ast HAT/FAT.
Búnaðurinn skiptist í tvennt Annars
vegar er hönnunarbúnaður. Með
honum má hanna hluti um leið og
þeir em skoðaðir í þrívfðri mynd á
tölvuskjá, þeim má velta fram og aft-
ur og fá þannig öll sjónarhom. Tölv-
an reiknar út hversu mikið efni þarf í
framleiðsluna, burðarþol og annað
sem máli skiptir. Framleiðsluhlutinn
er róbót fræsari og rennibekkur.
Hann er tengdur við hönnunarbún-
aðinn, tekur við skipunum frá hon-
um. Hægt er að tengja fleiri fram-
leiðsluvélar við þær sem fyrir em. Ró-
bótinn færir framleiðsluhlutina á
milli véla.
Megintilgangur Iðntæknistofnunar
með því að koma sér upp þessum
búnaði er að gefa stjómendum fram-
leiðslufyrirtækja tækifæri til að kynn-
ast þeim möguleikum sem fyrir hendi
em; þeirri tækni sem keppinautar
okkar hafa tileinkað sér. Þá ætti að
vera auðveldara fyrir þá að sjá hvort
svona nokkuð hentar þeim. Þeim
verður boðin leiðsögn í notkun bún-
aðarins.
Iðntæknistofnun vinnur nú að því í
samvinnu við Marel hf., fiskvinnslu
Kaupfélags Austur-Skaftfellinga Höfin
Homafirði og nokkra evrópska aðila
að útfæra þessi tæki, svo þau geti
matað hausara á fiski. Þar er óplægð-
ur akur, tækin hafa ekki fyrr verið
notuð í fiskvinnslu. Ef íslendingar
verða fyrstir, gæti það þýtt að íslensk
fyrirtæki fengju það verkefhi að fram-
leiða fiskvinnsluróbóta. -aá.
Glit hf. hefur hafið útflutning á
óunnu hrauni tíl Þýskalands í
gámatali. Þegar hefur einn gámur
verið fluttur tíl reynslu og líkar
GUt hf. hefur og auldð útflutn-
Íng sinn á hraunkeramik. Mest er
flutt út til Nýja-Sjálands ogÁstr-
alíu, Vlötökur hafa verið mjög