Tíminn - 06.02.1992, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Fimmtudagur 6. febrúar 1992
Tíminn
HÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Augiýsingaslml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þungarokkaramir
og dansinn í Hmna
Tíminn hefur bent á það í forustugreinum sínum
nú undanfarið að niðurskurðaráform ríkisstjórn-
arinnar séu með þeim hætti að litlar líkur séu á að
hún ráði við framvindu mála. Allt ríkiskerfíð er
haft undir í flötum niðurskurði, auk sérmála sem
eru logandi eldfim og erfið og nægir að nefna heil-
brigðismálin.
Leiðarahöfundar Alþýðublaðsins og Morgun-
blaðsins hafa greinilega miklar áhyggjur af fram-
vindunni. Þær hafa birst í forustugreinum þessara
blaða síðustu daga. Hin hörðu viðbrögð fólks við
niðurskurðinum í heilbrigðiskerfmu valda hér
mestu um.
Alþýðublaðið lætur meðal annars í Ijós þá skoð-
un að nær hefði verið að taka á skattsvikum í þjóð-
félaginu, heldur en ganga svo hart fram í niður-
skurði velferðarkerfisins. Hér skal tekið undir
þessa skoðun. Hins vegar er fróðlegt í þessu sam-
bandi að athuga hvaða möguleikar eru á því að
taka verulega á í þessu efni.
Til þess að fara yfir skattaframtöl einstaklinga
og fyrirtækja rekur ríkisvaldið skattstofur um land
allt. Þessar stofnanir hafa átt fullt í fangi með það á
undanförnum árum að komast yfir þau verkefni
sem þeim eru ætluð. Nú er svo um hnútana búið
að skattstofurnar verða að skera niður launakostn-
að eins og aðrar ríkisstofnanir. Það er þáttur í flata
niðurskurðinum sem samþykktur var af meiri-
hluta Alþingis við gerð fjárlaga. Það er ótrúlegt við
þessar aðstæður að stórátak verði gert í því að upp-
ræta skattsvik í þjóðfélaginu, nema þá að skattstof-
unum verði úthlutað vænum fúlgum af því fé sem
á að skila aftur til stofnananna, og þá á kostnað
annarra.
Ekkert átak verður gert í að uppræta skattsvik í
þjóðfélaginu, nema efla skattstofurnar. Þessi stað-
reynd vefst fyrir ráðamönnum.
Þetta dæmi er aðeins til viðbótar við mörg önn-
ur sem sýna hvað áform ríkisstjórnarinnar um
flata niðurskurðinn eru í raun vonlaus og að eitt
rekur sig á annars horn í áformum hennar.
Hins vegar gerir Alþýðublaðið yfirbót í forustu-
grein sinni í gær, og gerist nú leiðarahöfundur
skáldlegur og líkir ríkisstjórninni við „big band“
með sjálfstætt lagaval. Allir séu að vísu að hverfa af
dansgólfinu, en það standi til bóta, því hinn hægi
vals fyrrverandi ríkisstjórna muni gleymast og
þungarokk núverandi ríkisstjórnar komast í tfsku.
Við þessa samlíkingu verður leiðarahöfundi
Tímans hugsað til þjóðsögunnar um þann dans
sem frægastur var fyrr á tíð, en það var dansinn í
Hruna.
Það er ljóst á viðbrögðum þjóðarinnar nú við
gerðum ríkisstjórnarinnar að þjóðin ætlar sér ekki
að dansa Hrunadans eftir þungarokki hennar, né
fara að dæmi stúlkunnar sem sagði: „Einn hring
enn, móðir mín“, og sökk með kirkjunni á næsta
andartaki.
Jt
fyrir ofvirknina
Rukkað
Enginn þarf að ganga að því grufl-
andi að landlæg framkvæmdagleði
og oftnat á þörfum framtíðar veldur
því að raforkuframleiðsla er langt
umfram þarfir og orkuver hlaða
upp kostnaðarskuldum, enda eru
afköst þeirra langt undir getu.
Landsvirkjun hefur löngum ver-
ið hátt yfir alla gagnrýni hafin og
verið leidd af yfirnáttúrlegri forsjón
frá einum virkjunarstaðnum á ann-
an, og hefur fé aldrei skort til
mannvirkjagerðar þegar
guðfeður raforkunnar hafa
Iostið jarðlögin og vatnsföllin
töfrasprota sínum og sagt:
Verði orka.
Orkuspár reynast fremur hugar-
fóstur en forsagnir um raunveru-
lega þörf fyrir rafmagn. Einhverj-
um mátulega spámannlega vöxn-
um tæknikrötum finnst upplagt að
ótilgreind erlend fyrirtæki setji upp
orkufrekan iðnað á íslandi, og ódýr
orka og billegt vinnuafl er sett á
uppboð úti í heimi. Þó ekki fyrr en
búið er að virkja og hengja þar með
myllustein um hálsinn á sjálfum
sér.
Formúla
taðkvarnarinnar
Næsta skref er að upp hefst mik-
ill darraðardans um hvar eigi að
setja orkufreka iðnaðinn niður, og
kemur þá í ljós að bræðumir á
Bakka eiga sér sveitfesti svo miklu
víðar en í Fljótum og heimta allir
ættarlaukamir að verksmiðja verði
sett niður í hlaðið hjá sér.
Enginn vill eiga miklar fjárfest-
ingar undir svona fólki og raforkan
selst ekki.
Verktakar heimta fleiri virkjanir
til að halda vélum sínum gangandi,
en fá ekki annað að gera en að
byggja glæsihótel uppi á reginfjöll-
um, samkvæmt hinni fornu speki
að betra sé illt að gera en ekki neitt.
Þegar landið er orðið orkuvætt
sér til óbóta og línulagnir komnar
hringinn í kring, á að fara að leggja
Ifnur langsum yfir hálendið; og svo
verða þær lagðar þversum, svo allt
verði nú í stíl eins og í vísunni góðu
um taðkvömina, Fyrst er spýta, svo
er spýta o.s.frv.
Lokið og sparið
Þar sem hin almáttka Landsvirkj-
un ofvirkjar ekki — að minnsta
kosti skal það aldrei viðurkennt —
er ekki um annað að ræða en selja
orkuna á kostnaöarverði og sjá Raf-
magnsveitur ríkisins um það.
Þær kaupa orkuna dýmm dóm-
um og endurselja til neytenda, sem
verða að borga ofvirknina. Það er
svo einfalt að hækka orkureikning-
ana til að endar orkusölufyrirtækj-
anna nái saman.
Núna er allt í einu tími til kom-
inn að fara að spara í orkugeiran-
um og draga saman. Landsvirkjun
ætlar að spara einhver ósköp með
því að skrúfa fyrir Kröflu í sex
mánuði.
Starfsmenn í Kröflu segja það
skrýtinn spamað, þar sem hið eina,
sem hægt eru að draga úr í spam-
aðarskyni, sé að hætta við að bora
fleiri holur til að ná enn meiri orku
sem engin þörf er fyrir.
Sama heimild segir fullum fetum
að nú eigi að stöðva Búrfellsvirkjun
til að setja í hana nýjan rándýran
búnað til að framleiða rafmagn,
sem enginn veit hver á að kaupa.
Maður hlýtur að bíða spenntur
eftir fleiri yfirlýsingum starfs-
manna orkufyrirtækjanna um ráðs-
lag á þeim bæjum.
Sláturtíð gullgæsa
Það þarf enga sérþekkingu til að
sjá að orkuframleiðslan er langt
framyfir þarfir og að það er fráleitt
að tiltölulega Iítill heimamarkaður
standi undir allri ofvirkninni.
Raforkuver er jafndýrt, hvort sem
það framleiðir orku eða ekki, og
vatnsorkan kostar ekki neitt, eftir
að búið er að virkja. Því er ekkert
sparað með því að draga úr orku-
framleiðslu. Hins vegar er hægt að
draga úr kostnaði við orkuverin
með því að hækka orkuverðið til
neytenda.
En það er fráleitt fýrir einokunar-
fyrirtæki í eigu þjóðarinnar að
slátra einu gullgæsinni, sem eitt-
hvað gefúr af sér, en það er þjóðin
sjálf og fyrirtæki hennar.
Þar sem umframorkan er miklu
meiri en nóg og kostar nánast ekki
neitt, eftir að búið er að byggja
virkjanir og dreifingarkerfi, má vel
hyggja að því hvernig orkan kemur
að bestum notum, þótt bókfærður
gróði Landsvirkjunar og RARIK
lendi í útgjaldadálki.
Samkeppnin
Hægt er að lækka raforkukostn-
að til húsahitunar verulega þar sem
jarðvarma nýtur ekki. Núna er ís-
lenska offramboðsorkan ekki sam-
keppnisfær við innflutta olíu, þrátt
fyrir mikinn dreifingarkostnað
hennar.
Atvinnustarfsemi margs konar er
mjög háð orkunotkun. Ótal dæmi
eru um að fyrirtæki noti olíu eða
gas fremur en rafmagn, vegna þess
hve miklu ódýrara það er. Brauð-
gerðir og veitingahús eru þama á
meðal, mörg smærri fyrirtæki og
gott ef ekki fiskimjölsverksmiðjur
og jafnvel sementsframleiðslan.
Orkan, sem Landsvirkjun og RA-
RIK ætla að framleiða og dreifa fyr-
ir útlendinga, ef þeir láta svo Iítið að
þiggja, er ekki samkeppnisfær við
innflutta orku á íslenskum
markaði.
Eftir því sem framleiðslu-
geta orkufyrirtækjanna er
aukin, fækkar þeim íslensku
aðilum óðfluga sem geta risið und-
ir að borga rafmagnsreikningana.
Nýgræðingur kæfður
ísland er langt norðan marka
þess svæðis þar sem ylrækt er
stunduð í heiminum. Sú ræktun
byggist auðvitað á nýtingu jarð-
varma og hve ódýr hann er.
Síðustu árin hefur nýting gróð-
urhúsanna aukist um nær helm-
ing, vegna þess að farið er að lýsa
þau upp með þar til gerðum ljós-
tækjum.
Það er ekki aðeins að ylræktar-
menn bjóði kulda og illviðrum
byrginn, heldur líka skammdeginu.
Með samnýtingu jarðvarma og raf-
magns er hægt að hafa eilíft vor í
gróðurhúsum og eru miklar vonir
bundnar við ræktun nytjaplantna
við slík skilyrði.
Þennan nýgræðing í íslensku at-
vinnulífi, sem er að sigrast á sjálf-
um vetrinum, er gráðug krumla
raforkusölumanna að kæfa í fæð-
ingunni.
Raforkan til ylræktarfyrirtækj-
anna er seld á slíku verði að þau rísa
ekki undir því að auka og bæta
framleiðslu sína.
Þeim er sagt að keppa við erlend-
ar gróðurstöðvar, sem fá orku á
mun lægra verði og alls kyns ríkis-
styrki ofan í kaupið.
Það er kölluð frjáls samkeppni og
gróðurhúsabændum sagt að standa
sig í henni.
Ofvirknin í rafvæðingu verður til
þess að drepa niður íslenskt at-
vinnulíf og ryðja erlendum keppi-
nautum braut inn á íslenska mark-
aði, vegna þess að til er ætlast að ís-
lenskir orkunotendur borgi fyrir
allar yfirsjónir tæknikratanna, sem
ekki kunna sér læti við að koma
peningum þjóðarinnar í lóg.
Orkan er til að nota hana, en ekki
til þess eins að kreista peninga út úr
fjárvana fyrirtækjum, eins og rukk-
urum RARIK er uppálagt
OÓ